Άλλοι είναι πρόθυμοι και δεκτικοί και άλλοι είναι αρνητικοί και απορριπτικοί

Κυριακή Δ΄ Λουκά-Παραβολή του σπορέως

Η σημερινή Κυριακή έχει μια ενδιαφέρουσα ιδιαιτερότητα για την Ορθοδοξία. Είναι αφιερωμένη στους Πατέρες της Ζ’ Οικουμενικής Συνόδου.

Την Κυριακή αυτή, κατά παράδοση, έχουμε συνήθως και την έναρξη του κηρυγματικού και κατηχητικού έργου της Εκκλησία, γι’ αυτό και η επιλογή των Αγιογραφικών Αναγνωσμάτων της ημέρας είναι ανάλογη με την ποιμαντική αυτή δραστηριότητα. Στο Ευαγγέλιο, έχουμε την παραβολή του καλού γεωργού και σπορέα, ως αφορμή για το έργο της σποράς και της καλής καλλιέργειας, ώστε να αποδώσει η σπορά πλούσια πνευματική καρποφορία. Και στον Απόστολο, όπου προσεγγίζεται εκεί η μέθοδος και ο τρόπος άσκησης του διδακτικού έργου, ώστε να έχουμε τελικά επωφελή και καρποφόρα αποτελέσματα.

Η Εκκλησία με πολλή σοφία επέλεξε τα ιερά αυτά Αναγνώσματα και τα συνδύασε με την εορτή των Πατέρων της εβδόμης Οικουμενικής Συνόδου, τους οποίους θεωρεί και προβάλλει σαν πρότυπα ορθής ερμηνείας των ιερών κανόνων και ως οικουμενικούς δασκάλους, οι οποίοι άσκησαν έργο κηρυγματικό και κατηχητικό με μεγάλη επιτυχία για πνευματική οικοδομή των πιστών και για την επίτευξη της ενότητας της Εκκλησίας.

1. Η επιλογή της παραβολής του σπορέα

Η παραβολή αυτή είναι από τις πιό γνωστές και τις ιδιαίτερες αγαπητές στους απλοϊκούς ανθρώπους. Κρύβει μια απέραντη σοφία αληθείας και έχει μια ρεαλιστική τρυφερότητα στην έκφραση. Όλοι μας τήν έχουμε ακούσει τόσες φορές και χαιρόμαστε ν’ ακούμε τις ανάλογες αναλύσεις, ώστε να ανακαλύπτουμε κάθε φορά σημαντικές πλευρές του εαυτού μας μέσα στην παραβολή αυτή. Κάθε φορά και ανάλογα με τη διάθεσή μας και την πνευματική κατάστασή μας βλέπουμε και άλλη πλευρά του εαυτού μας. Είναι μια παραβολή απλή και τόσο διεισδυτική. Μια παραβολή δική μας.

Ο Ιησούς διηγείται την παραβολή και εμπιστεύεται την ερμηνεία της στον καθένα μας, ανάλογα με την ικανότητα και δεκτικότητα που έχουμε.

Έτσι, σε άλλους αποκαλύπτεται το εσωτερικό νόημα της παραβολής και σε άλλους, που δεν είναι δεκτικοί, αποκρύπτεται.

Ο λόγος του Θεού και το ευαγγέλιο του Ιησού Χριστού έρχεται να φανερώσει στους ανθρώπους το μυστήριο της βασιλείας του Θεού. Άλλοι είναι πρόθυμοι και δεκτικοί να δεχθούν το μήνυμα αυτό και άλλοι είναι αρνητικοί και απορριπτικοί. Η παραβολή είναι το κατάλληλο εργαλείο και το κλειδί να αποκαλύπτεται ή να αποκρύπτεται το μυστήριο της βασιλείας του Θεού.

Πολλοί ερμηνευτές, παλαιότεροι και σύγχρονοι, θέλησαν να ερμηνεύσουν την παραβολή αυτή του σπορέα με αλληγορικό τρόπο. Πράγματι, η παραβολή δίνει πολλές αφορμές προς την κατεύθυνση αυτή. Εμείς θα προτιμούσαμε να δώσουμε στην παραβολή μια «πνευματική ερμηνεία» και νομίζω μ’ αυτό τον τρόπο προσεγγίζουμε και την ερμηνευτική των Πατέρων της Εκκλησίας, η οποία στόχευε ουσιαστικά, για λόγους καθαρά ποιμαντικούς, στην πνευματική οικοδομή των πιστών.

2. Τα στοιχεία της παραβολής

Το πρώτο στοιχείο που προβάλλεται είναι η κεντρική θέση που κατέχει ο σπορέας γεωργός. Χωρίς το κοπιαστικό έργο του δεν γίνεται τίποτε. Ο γεωργός παρουσιάζεται εργατικός και ικανός. Γνωρίζει πολύ καλά τη δουλειά του και τα μυστικά της καλής καρποφορίας. Έχει γνώση και διορατικότητα και ανάλογα κάνει τη σπορά. Δεν πειραματίζεται και ούτε ζει με ψευδαισθήσεις. Η καρποφορία είναι συνδυασμός καλής σποράς, γόνιμου εδάφους και καλών συνθηκών.

Το δεύτερο στοιχείο επικεντρώνεται, ιδιαίτερα, στη γονιμότητα του εδάφους και στην καταλληλότητα της στιγμής, ώστε ο καλός σπόρος να δώσει εκατονταπλάσιο καρπό. Τίποτε δεν εκβιάζεται εδώ. Όλα πρέπει να βρίσκονται σε μια αρμονική συνεργασία.

Κατά την παραβολή, ο γεωργός ήταν καλός και η σπορά η πλέον κατάλληλη. Ο γεωργός άφθονα και πλουσιοπάροχα ρίχνει τον σπόρο προς κάθε κατεύθυνση. Χωρίς διακρίσεις και προτιμήσεις. Όμως τα αποτελέσματα, κατά το θέρος, δεν είναι παντού τα ίδια. Η δεκτικότητα της γης είναι βασική προϋπόθεση για την αποδοτικότητα. Η καρποφορία δεν είναι υπόθεση μόνο του γεωργού και της σποράς, είναι υπόθεση της δεκτικότητας και της καταλληλότητας του εδάφους.

Εάν αυτά μεταφερθούν στον πνευματικό χώρο, βρίσκουμε εύκολα τις ανάλογες αντιστοιχίες. Το πνευματικό έργο δεν εξαρτάται μόνο από τον καλό ποιμένα και από την σπορά της αληθείας. Μεγάλη ευθύνη έχει και το ποίμνιο από τη δεκτικότητα της καλλιέργειας της σποράς που δέχεται. Δεν καταλύεται η ελευθερία και δεν εκβιάζεται η αποδοχή και η ανταπόδοση. Η καρποφορία εξαρτάται  και από τη δική μας δεκτικότητα, καθώς και από τις διεργασίες που επιτρέπουμε να γίνονται στο έδαφος της ψυχής μας. Η σπορά και η καρποφορία έχει μια εντυπωσιακή δυναμική πρόληψης και απόδοσης. Τίποτε εδώ δεν είναι τυχαίο και στατικό. Η γονιμοποίηση είναι συνάρτηση πολλών παραγόντων, αλλά ιδιαίτερα της δυναμικής της δεκτικότητας του φυράματος από μέρους μας.

Οι άνθρωποι, όπως η γη, διακρίνονται, σύμφωνα με την παραβολή, σε «ποιότητες» δεκτικότητας και αποδοτικότητας. Υπάρχουν περιπτώσεις που δεν έχουμε καμιά θετική ανταπόκριση· το έδαφος τους είναι εντελώς ξηρό και νεκρό και η σπορά λεηλατείται από κάθε κατεύθυνση. Άλλοτε, πάλι, υπάρχει σχετική δεκτικότητα αλλά το έδαφος είναι εντελώς ακαλλιέργητο και ο σπόρος ξεραίνεται. Στην τρίτη περίπτωση το χωράφι είναι έκθετο στις εξωτερικές επιδράσεις· μια παραγωγή χωρίς φροντίδα και προστασία. Έχουμε καρποφορία εντυπωσιακή εδώ αλλά δυστυχώς καταπνίγεται και καταστρέφεται από τα ζιζάνια και από τα αγκάθια. Τέλος έχουμε και την καλή καρποφορία, όπου έχουμε συνδυασμό «γης αγαθής», καλής σποράς, ιδιαίτερης περιποίησης και φροντίδας και έτσι η απόδοση είναι εκαντονταπλάσια από την αναμενόμενη.

Το πνευματικό έργο είναι, παράλληλα, συνάρτηση πολλών παραγόντων. Κάλου και χαρισματικού γεωργού, με γνώση, έμπνευση και διορατικότητα στις προσπάθειές του. Αλλά και ο παράγοντας της αγαθής γης, της δυναμικής και γονιμοποιού δεκτικότητας, της επιλεγμένης και κατάλληλης σποράς, καθώς και της ιδιαίτερης φροντίδας, δημιουργούν τις κατάλληλες προϋποθέσεις μιας επιθυμητής καρποφορίας. Υπάρχουν, όμως, και εξωγενείς παράγοντες. Μπορεί ο γεωργός να κάνει το καθήκον του, μπορεί να υπάρχουν οι καλύτερες των προϋποθέσεων, και παρ’ όλα αυτά να έχουμε αρνητικά αποτελέσματα. Ο γεωργός τότε πρέπει να είναι έτοιμος για όλα και στη χειρότερη περίπτωση δεν πρέπει να απελπίζεται. Η ελπίδα και η προσδοκία για το καλύτερο τον κάνει ν’ αρχίσει και πάλι από την αρχή, για μια νέα προσπάθεια, μια νέα χρονιά.

3. Το έργο του πνευματικού ποιμένα

Προς την ίδια κατεύθυνση της υπευθυνότητας και προετοιμασίας του καλού γεωργού και του καλού ποιμένα στρέφει την προσοχή μας και το αποστολικό Ανάγνωσμα. Ο απόστολος Παύλος καλεί το συνεργάτη του Τίτο, όταν ασκεί πνευματικό και ποιμαντικό έργο, να είναι συνεπής και έντιμος στα καθήκοντά του. Όταν ομιλεί, τα λόγια του να είναι αξιόπιστα και αληθινά και να τα επιβεβαιώνει με τις προσωπικές του πράξεις. Ο κήρυκας δεν κρίνεται από την ορθότητα των λόγων του, από την ορθοδοξία, αλλά και από την αγιότητα των πράξεων του και των ενεργειών του, από την ορθοπραξία. Ο καλός ποιμένας καλείται να «προΐσταται καλών έργων», έργων αγάπης, ευποιΐας και φιλανθρωπίας. Τα σαπρά και φαύλα έργα δεν ανήκουν σ’ αυτόν.

Και κριτήριο των καλών έργων δεν είναι το ίδιον όφελος, ούτε το οικονομικό ούτε και το πνευματικό-εξουσιαστικό, αλλά το όφελος των άλλων. Ο ποιμένας είναι καλός, όταν προσφέρεται, υπηρετεί και διακονεί το λαό του. Όπως ακριβώς και ο καλός γεωργός κρίνεται από τα αποτελέσματα του καθημερινού κόπου και μόχθου μέσα στον αγρό του. Αν είναι ικανός και προνοητικός, εάν καλλιεργεί καλά τον αγρό του, αν η σπορά του είναι επιλεγμένη, αν ποτίζει και φροντίζει τον κήπο του, θα έχει πλούσια καρποφορία κατά τον θερισμό. Ποτέ τα αποτελέσματα δεν είναι τυχαία.

Πολλές φορές βλέπουμε τους πνευματικούς ποιμένες, αντί να ασχολούνται με τα ουσιώδη και τα πρωτεύοντα, με τα καλά και τα ωφέλιμα έργα, να καταναλίσκονται εις «μωράς συζητήσεις», εις «μάχας νομικάς», σε λεκτικές και φραστικές αντιπαραθέσεις με «αιρετικούς ανθρώπους», σε συζητήσεις «ανωφελείς» και μάταιες, δηλαδή σε ανούσιες ενασχολήσεις. Γι’ αυτό και καταλήγουν να είναι «αυτοκατάκριτοι», αλλά και απορριπτέοι από το ποίμνιο τους.

Εδώ στο ιερό κείμενο έχουμε ένα θαυμάσιο περίγραμμα του έργου και των καθηκόντων των πνευματικών εργατών και ποιμένων. Τα όρια εργασίας και λειτουργίας είναι σαφή. Κριτήριο του έργου τους είναι η εκτίμηση του λαού. Κριτήριο είναι η καρποφορία του πνευματικού αμπελώνα. Μόνο τα «καλά και ωφέλιμα τοις ανθρώποις» γίνονται αποδεκτά, όλα τα άλλα είναι ενασχολήσεις «ανωφελείς καί μάταιαι».

Επίλογος

Έχει ενδιαφέρον να τονισθεί, ότι ο Κύριος, ενώ την παραβολή του την διηγείται και την εμπιστεύεται στην εκτίμηση των ακροατών του, έρχεται και την «ερμηνεύει» στους μαθητές του. Είναι βέβαιο, ότι η αλήθεια της παραβολής και του λόγου του Ιησού θα λειτουργήσει σωστά στις καρδιές των απλών ανθρώπων.

Τα ιερά κείμενα δεν ενεργούν σε μια θεωρητική βάση. Ο λόγος του Θεού δεν είναι κάποιο ιδεολόγημα και δεν έρχεται να προβάλλει κάποιες θεολογικές απόψεις και αντιλήψεις. Το Ευαγγέλιο και ο Απόστολος στοχεύουν στην ίδια τη ζωή. Ο Χριστιανισμός δεν κηρύσσει κάποια θρησκευτική διδασκαλία, αλλά προτείνει στους ανθρώπους μια νέα εμπειρία, ένα νέο τρόπο ποιότητας ζωής. Έρχεται να καλλιεργήσει τους ανθρώπους και να μεταμορφώσει τον κόσμο, όπως ακριβώς διδάσκει και η παραβολή του καλού γεωργού.

Οι Πατέρες τής Εκκλησίας που εορτάζουμε σήμερα υπήρξαν φορείς αυτού του πνεύματος. Ήσαν κήρυκες και χειριστές του λόγου με απόλυτη υπευθυνότητα και στην παράδοση του Κυρίου και  στις προσδοκίες  του λαού τους. Ευαισθητοποιημένοι στις απαιτήσεις της εποχής τους και στις πνευματικές ανάγκες των πιστών. Το έργο τους κρίθηκε στην ιστορία, γιατί προηγουμένως κρίθηκε και έγινε αποδεκτό από το ποίμνιο τους. Καλοί ποιμένες σημαίνει καλοί εργάτες και καταξιωμένοι σπορείς του λόγου και των έργων του Κυρίου. Είναι αυτοί που δεν δίδαξαν απλά την παραβολή του καλού γεωργού αλλά την βίωσαν και την έκαναν πράξη ζωής.

Η σημερινή  ημέρα των Πατέρων της Ορθοδοξίας είναι, συγχρόνως και πρόσκληση προς το λαό να αναλάβει τις δικές του ευθύνες. Όχι μόνο να κατακρίνει το έργο των ποιμένων και των εργατών του αμπελώνα, αλλά να είναι και οι ίδιοι η εύφορη γη για μια πλούσια καρποφορία.

Η πνευματική καλλιέργεια είναι ένα έργο σύνθετο. Προϋποθέτει τον καλό γεωργό αλλά και την καλή γη. Και ο φρόνιμος και ταπεινός γεωργός παρακαλεί, συγχρόνως, το Θεό να ευλογήσει το έργο του, το χωράφι του, τους κόπους και τις προσδοκίες του, να γίνει η σοδειά αφορμή για χαρές και όχι για λύπες. Το ψωμί και το κρασί του να γίνουν τροφή ζωής και θεία Ευχαριστία, προσφορά προς τον κόσμο και το Θεό.