Η κριτική των ορθοδόξων κειμένων και η θεοποίηση του γέροντα: γκουρουισμός – αυτοθέωση.

Ταγαράκης Χρήστος

Υπάρχουν  δύο θέματα, τα οποία έχουν άμεση σχέση μεταξύ τους, αλλά και με την Ορθόδοξη πνευματική ζωή: η κριτική των ορθοδόξων κειμένων και η θεοποίηση του γέροντα. Στο παρόν κείμενο, γίνεται μια προσπάθεια συζητήσεώς τους, από την οπτική γωνία ενός απλού λαϊκού. Σίγουρα, οι καταλληλότεροι για μια πιο ουσιαστική μελέτη του προβλήματος είναι οι ειδικοί, δηλαδή οι ίδιοι οι πνευματικοί Πατέρες και Γέροντες. Ίσως με την δημοσίευση αυτή, να δωθεί μια ευκαιρία προβληματισμού, επάνω στα τόσο σημαντικά αυτά ζητήματα.

Η κριτική των ορθοδόξων  κειμένων

Σε ορισμένες  περιπτώσεις, όταν κάποιος ασκήσει  κριτική σε ορισμένα, κατά την άποψή  του, εσφαλμένα σημεία ενός κειμένου (π.χ. ενός βιβλίου ή μιας δημοσιεύσεως), το οποίο διακινείται στο χώρο της Ορθοδοξίας, αντιμετωπίζεται  με μη Ορθόδοξο τρόπο ή ακόμη και  γίνεται αντικείμενο προσωπικών επιθέσεων. Ένα σημαντικό σημείο, το οποίο χρειάζεται να ληφθεί υπ’ όψιν, είναι το γεγονός, ότι ακόμη και ορισμένοι άγιοι έκαναν θεολογικά λάθη. Ωστόσο, αναγνωρίστηκαν από τη Μητέρα Εκκλησία ως Άγιοι και ορισμένοι μάλιστα, ως Πατέρες. Αξίζει να τονισθεί, ότι η επισήμανση σε κάποιο κείμενο, σημείων τα οποία αποκλίνουν από την Ορθοδοξία ή είναι ασαφή, δεν μπορεί να εκληφθεί ως προσβολή προς το συγκεκριμένο πρόσωπο π.χ. τον εν ζωή ή εκδημήσαντα Γέροντα ή ακόμη και τον Άγιο. Αντιθέτως, όταν γίνεται με Ορθόδοξο τρόπο (δηλαδή με ειλικρίνεια και αγάπη προς το Θεό και τον συνάνθρωπο), και όταν γίνεται διάκριση μεταξύ κρινόμενου κειμένου και προσώπου, είναι πράξη σεβασμού: είναι γνωστό ότι κύριος σκοπός της ζωής των Γερόντων, αλλά και όλων των συνειδητών χριστιανών, είναι η Ορθοδοξία και η ορθοπραξία.

Επιπλέον, μπορεί ένας Γέροντας ή Άγιος, όπως και ο  κάθε άνθρωπος, να είχε κάποιες εσφαλμένες αντιλήψεις, αλλά κατά τη διάρκεια της  πνευματικής του πορείας να αναγνώρισε τα λάθη του και να τις αναθεώρησε. Αν δεν συνέβει αυτό, έχουν την ευθύνη να τις επισημάνουν τα υπόλοιπα μέλη της Εκκλησίας. Και στην περίπτωση αυτή ισχύει ο λόγος του αείμνηστου Πατέρα Αντώνιου Αλεβιζόπουλου:

“βασικό μέλημα κάθε πιστού η απολογία”,

Πηγή στο  διαδίκτυο: π.Α.ΑΛΕΒΙΖΟΠΟΥΛΟΣ: ΒΑΣΙΚΟ ΜΕΛΗΜΑ ΚΑΘΕ ΠΙΣΤΟΥ Η ΑΠΟΛΟΓΙΑ, (http://www.egolpion.com/apologia_melhma_pistwn.el.aspx),

αναδημοσιευμένο από το περιοδικό Διάλογος, τεύχος 15.

Επίσης, μπορεί ένας ένας Γέροντας ή μια Γερόντισσα, έχοντας διάκριση, να πουν μια κουβέντα ή να κάνουν μια πράξη, η οποία  σε κάποιες συγκεκριμένες συνθήκες, να είναι σωτήρια για την ψυχή ενός ανθρώπου. Αν όμως εκλειφθούν με εσφαλμένο τρόπο και εφαρμοσθούν αδιάκριτα, μπορεί για κάποιον άλλον άνθρωπο, να είναι ακόμη και επιζήμιες. Είναι απαραίτητη πάντοτε η διάκριση.

Η θεοποίηση του  γέροντα: γκουρουισμός – αυτοθέωση

Χρειάζεται  να αναφερθεί, σε σχέση με τα προαναφερθέντα, και μια άλλη μορφή πνευματικής ασθένειας – θρησκοληψίας. Υπάρχουν ορισμένοι, οι οποίοι θεοποιούν έναν αξιόλογο ή μη γέροντα, συνήθως χωρίς να φέρει ο ίδιος την παραμικρή ευθύνη για τη στάση αυτή των πνευματικών παιδιών του. Συχνά αναφέρονται στις υπερφυσικές ιδιότητες και πνευματικά χαρίσματα του, τα οποία άλλοτε μπορεί να είναι άλλοτε υπαρκτά και άλλοτε όχι. Οι ίδιοι αυτοανακηρύσσονται ως οι μαθητές και υπερασπιστές του. Λειτουργώντας με εγωισμό, αλαζονεία, υπερηφάνεια και θρησκοληψία, θεωρούν ότι ο Γέροντας τους είναι θεός. Κατά συνέπεια αυτοί, ως πνευματικά παιδιά του, “λόγω ταπείνωσης”, – όπως θα έλεγε χαριτολογόντας ο αείμνηστος Γέροντας Παΐσιος Αγιορείτης – είναι κάτι λιγότερο από θεοί. Στην ουσία, πρόκειται για μια μορφή γκουρουισμού και αυτοθέωσης με χριστιανικό επικάλυμα: ο γέροντας είναι ο μεγάλος γκουρού (γκουρού σημαίνει φωτισμένος) και γύρω του βρίσκονται οι μαθητές – αυτοθεωμένοι οπαδοί. Το φαινόμενο συναντάται συχνότατα και σε οργανώσεις, οι οποίες προπαγανδίζουν ανατολικού τύπου θρησκείες (π.χ. ινδουισμός, βουδισμός) ή σε διάφορες θρησκευτικές ομάδες (μια αξιόλογη Ορθόδοξη παρουσίαση του θέματος γίνεται στα βιβλία: 1) Αποκρυφισμός, γκουρουισμός, Νέα Εποχή. π. Αντώνιος Αλεβιζόπουλος, Αθήνα 1997, έκδ. Δ’, (πηγή:http://www.ppu.gr/greek/book_gr1.htm), 2) Οι γκουρού, ο νέος και ο γέροντας Παΐσιος, Διονύσιος Φαρασιώτης, Θεσσαλονίκη 2002). Όποιος μιλήσει εναντίον του Γέροντα ή αναφερθεί επικριτικά σε ότι έχει σχέση με αυτόν, γίνεται αυτομάτως αντίπαλος, εχθρός. Η ευθύνη για την παθολογική αυτή κατάσταση βαραίνει συνήθως τα πνευματικά παιδιά. Πολλοί αξιόλογοι Γέροντες αγωνίζονται για τη θεραπεία και αυτής της πνευματικής ασθένειας.

Σε αντίθεση με αυτό το παθολογικό φαινόμενο, υπάρχουν και πνευματικά παιδιά, τα οποία αντιμετωπίζουν τους Γέροντες με εκτίμηση, σεβασμό, ταπείνωση και γνήσια εν Χριστώ αγάπη και ελευθερία. Η αναφορά στα πνευματικά τους χαρίσματα, όχι μόνο δεν είναι επιλείψιμη, αλλά είναι χρήσιμη, προς ώφελος ψυχών. Στην περίπτωση του υγειούς αυτού πνευματικού φαινομένο, η υπεράσπιση του Γέροντα, όταν π.χ. αυτός συκοφαντείται ή διώκεται, θεωρείται αυτονόητη. Είναι πήρως αποδεκτή και αξιέπαινη. Εξ άλλου, η συκοφαντία ή ο διωγμός των Γερόντων, συχνά μέσω των Μ.Μ.Ε. (Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης ή μήπως παραπλάνησης και αποπροσανατολισμού;) είναι αρκετά συχνό φαινόμενο, ιδιαιτέρως στην αντιχριστιανική εποχή μας. Πάντοτε όμως αυτή η υπεράσπιση χρειάζεται να γίνεται μέσα στα πλαίσια της Ορθοδοξίας και ορθοπραξίας. Αξιοσημείωτη στο σημείο αυτό είναι η διάκριση ανάμεσα στην πρώτη περίπτωση (γκουρουισμός – αυτοθέωση) και στη δεύτερη (υγιής πνευματική σχέση μεταξύ Γέροντα και πνευματικού παιδιού).

Υπάρχει και  ένα ακόμη σφάλμα, το οποίο γίνεται  σε μερικές περιπτώσεις: αφορά σε μια άλλη πλευρά της σχέσης Γέροντα και πνευματικού παιδιού. Υπάρχουν ορισμένοι, οι οποίοι αναφέρουν, σχεδόν με δέος: “ο κύριος Α. έχει πνευματικό τον τάδε άγιο Γέροντα”. Στη συνέχεια ή λένε φανερά ή υπονοούν, ότι “αφού ο κύριος Α. έχει πνευματικό τον τάδε άγιο Γέροντα, άρα είναι και ο ίδιος καλός χριστιανός ή ένας μικρός άγιος ή χρειάζεται να του αποδίδεται ιδιαίτερος σεβασμός”. Θα μπορούσε όμως κάποιος να αναρωτηθεί (ακόμη και στην περίπτωση, κατά την οποία ο Γέροντας είναι όντως άγιος):

α) ποιός μπορεί να γνωρίζει αν το πνευματικό παιδί, ακολουθεί με πιστότητα τις συμβουλές του Γέροντα του ή κάνοντας ανυπακοή, ακολουθεί το δικό του θέλημα;

β) ποιός μπορεί να εγγυηθεί, ότι επειδή ο Γέροντας είναι άγιος, άρα και το πνευματικό παιδί οπωσδήποτε θα αγιάσει ή ακολουθεί την ίδια καλή πνευματική πορεία με το Γέροντα του; (προϋπόθεση για την καλή πνευματική πορεία του πνευματικού παιδιού είναι η εν ελευθερία υπακοή στον πνευματικό πατέρα και η τήρηση των εντολών του Θεού).

Τέλος, αξίζει να αναφερθεί ότι, υπάρχουν και περιπτώσεις ανθρώπων, οι οποίοι είναι στην ουσία άσχετοι με την Ορθοδοξία. Επειδή όμως έτυχε να γνωρίζουν ή να συναντήσουν κάποτε το Γέροντα Α ή το Γέροντα Β, να γίνονται αποδεκτοί και να κυκλοφορούν σε ορισμένους κύκλους, ως τα “καλά και πιστά πνευματικοπαίδια”.

Η ταπείνωση, η διάκριση, η προσευχή, και ο  ειλικρινής καλοπροαίρετος διάλογος, μπορούν να βοηθήσουν αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση των παθολογικών  φαινομένων, που παρουσιάστηκαν στο  παρόν κείμενο.

Περισσότερες  δημοσιεύσεις και άρθρα του ιδίου συγγραφέα υπάρχουν στις εξής πηγές:

–http://pmeletios.com/ar_meletios/nea_biblia/tagarakis_christos_keimena.html,

– http://pmeletios.com/pdf/tagarakis_christos_keimena.pdf,

– http://www.zoiforos.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=3352&Itemid=158,

– http://www.antibaro.gr/author/155.

– http://www.pmeletios.com/ar_meletios/monaxismos/h_8eopoihsh_toy_geronta.html.