Ορθοδοξία, η μόνη Εκκλησία

Όλοι λέμε «είμαι Ορθόδοξος» ανήκω στην «Ορθόδοξο Εκκλησία» αλλά γνωρίζουμε τι ακριβώς σημαίνει αυτό; Από που ήρθε και πως καθιερώθηκε; και ποιος να μας τα μάθει δηλαδή στην εποχή που βρισκόμαστε; Το ρήμα λοιπόν, «ορθοδοξέω-ω» το συναντάμε πρώτη φορά στον Αριστοτέλη (384-323) στο έργο του Ηθικά Νικομάχεια. «ορθοδοξείν περί την αρχήν» που σημαίνει έχω ορθή άποψη , και ορθή γνώμη για κάθε πράγμα. Η Ορθοδοξία αναφέρεται πρώτα από τον λεξικογράφο Πολυδεύκη στον δεύτερο μ.χ αιώνα και σημαίνει την ορθή άποψη για κάθε ζήτημα επιστημονικό, φιλοσοφικό, θεολογικό.

Στην αρχή αυτός ο όρος δεν χρησιμοποιήθηκε από την Εκκλησία γιατί δεν υπήρχε και λόγος. Στους πρώιμους αποστολικούς χρόνους αρκούσε η λέξη «Εκκλησία». Οι Ιουδαίοι τους αποκαλούσαν Ναζωραίους περιφρονητικά από τον αρχηγό της πίστεως τους ο οποίος θεωρείτο ότι καταγόταν από την Ναζαρέτ πόλης ασημής και κακόφημης. Τους αποκαλούσαν και Γαλιλαίους πάλι περιφρονητικά, γιατί θεωρούνταν μη αμιγώς Ιουδαϊκή επαρχία αλλά μολυσμένη λόγο συγκατοικήσεως και ειδωλολατρών. Στην Αντιοχεία της Συρίας οι οπαδοί του Κυρίου ονομάζονται για πρώτη φορά «Χριστιανοί» (Πράξεων ια,26) μεταξύ του 43 και 44. Το όνομα είναι ελληνολατινικό και το Χριστός είναι μετάφραση του εβραϊκού μεσάγια, που σημαίνει ο κεχρισμένος, ο αλειμμένος με λαδί ή μύρο.

Ο Κύριος χρίστηκε ως Άγιος των Αγίων (Δανιήλ θ,24) από το Άγιο Πνεύμα κατά την βάπτιση του στον Ιορδάνη και δια της μαρτυρίας του Πατρός «Ούτος εστίν ο Υιός μου ο αγαπητός εν ω ευδόκησα». Η λέξη λοιπόν Χριστός είναι ελληνική ενώ η λέξη (-ianus) είναι κατάληξη λατινική που σημαίνει τόπο καταγωγής ή οπαδών (πχ. Ασιανός, Ηρωδιανοί, Πομπηιανοί). Η ονομασία Χριστιανός διαδόθηκε γρήγορα. Ακόμα και ο Ηρώδης Αγρίππας την γνώριζε όταν απευθύνθηκε στον απόστολο Παύλο ειρωνικά. «εν ολίγω με πείθεις Χριστιανόν γένεσθαι».

Οι ίδιοι Χριστιανοί μεταξύ τους λεγόταν αδελφοί. Επίσης λέγονταν και μαθητές Κυρίου. Από το Χριστιανός προήρθε και ο όρος Χριστιανισμός. Και άλλα εννοούσαν οι πρώτοι Χριστιανοί και άλλα εμείς.

Σήμερα με την λέξη Χριστιανισμός εννοούμε το σύνολο αυτών που πιστεύουν σε Χριστό άσχετα αν είναι Ορθόδοξοι, παπικοί ή προτεστάντες. Εννοούμε ακόμα ένα σύστημα διδασκαλιών και δογμάτων αλληλοσυγκρουόμενων μεταξύ τους. Ένα από όλα τα συστήματα. Σοσιαλισμός, κομμουνισμός, λενινισμός, καπιταλισμός, Χριστιανισμός. Ακόμα εννοούμε ένα κόσμο αντίπαλο με κάποιο άλλο. Στην αρχή όμως τα πράγματα δεν ήταν έτσι.

Λοιπόν κατά πρώτον η λέξη «Χριστιανισμός» σήμαινε το σύνολο της διδασκαλίας της Εκκλησιάς έναντι του Ιουδαϊσμού της ειδωλολατρίας και όλων των αιρέσεων. Δηλώνει δε όλη την αλήθεια. Σήμερα ίσως ο όρος «Χριστιανοσύνη» να ανταποκρίνεται περισσότερο με ότι παλιότερα σήμαινε ο όρος «Χριστιανισμός». Αλλά ας δούμε και τι είναι Εκκλησία.

Πλήρης ορισμός δεν υπάρχει. Τα Θεία δεν περιορίζονται σε ορισμούς και κατασκευάσματα ανθρώπινης διάνοιας. Η Εκκλησία είναι Θείον καθίδρυμα. Αυτό που λέγεται Εκκλησία υπάρχει προ καταβολής του κόσμου (Ιερός Αυγουστίνος). Δεν είναι δυνατόν σε μια κουταλιά να χωρέσουν όλοι οι ωκεανοί. Και είναι η Εκκλησία ο άπειρος ωκεανός της Θείας ευσπλαχνίας. Είναι η Εκκλησία του Κυρίου και Θεού, ην περιποιήσατο δια του ιδίου αίματος. (Πράξεων κ,28). Άρα Εκκλησία είναι η σωτηρία όλων όσων ανήκουν σε αυτή.

Παλιότερα στις θεολογικές σχολές έδιναν με δισταγμό τον εξής ορισμό. «Εκκλησία είναι το σύνολον των εις Χριστόν πιστευόντων». Ατελέστατος ορισμός. Πρώτον δεν αναφέρεται πουθενά η Θεϊκή προέλευση της. Που είναι το «Γυνή περιβεβλημένη τον ήλιον, και η σελήνη υποκάτω των ποδών αυτής και επί της κεφαλής αυτής στέφανος αστέρων δώδεκα.» Δεν αναφέρεται στον πρώτο πυρήνα της εκλογής των Απόστολων, των μαθητών, των γυναικών. Δεν αναφέρεται στην κάθοδο του Κυρίου και νίκη του επί του Άδη. Δεν αναφέρεται στην επίσημο εμφάνιση της κατά την ημέρα της Πεντηκοστής. Και δεν αναφέρεται επίσης εις τον «άλλον Παράκλητων, το Πανάγιον Πνεύμα το οποίον οδηγεί την Εκκλησίαν εις πάσαν την αλήθειαν»(Ιωάννου ιστ 13).

Επίσης όλοι όσοι πιστεύουν στον Χριστό ανήκουν στην Εκκλησία; Οι παπικοί, οι προτεστάντες και τόσοι άλλοι αιρετικοί;

Και πολλοί άλλοι ορισμοί υπάρχουν που ωστόσο έχουν όλοι τις ατέλειες τους. Γι’ αυτό ας δούμε τι λέει ο πάντων ειδικότερος, ο Απόστολος Παύλος.

Η Εκκλησία είναι σώμα με κεφαλήν τον Χριστό. Ο Πατήρ «πάντα υπέταξαν υπό τους πόδας Αυτού (του Υιού) και αυτόν έδωκε κεφαλήν υπέρ πάντα τη εκκλησία, ήτις εστί το σώμα αυτού»(Εφεσίους Α,22,23). «Χριστός εστί κεφαλή της Εκκλησίας». Εμείς που ανήκουμε σ’ αυτό το ιερό και πνευματικό σώμα, είμαστε τα μέλη του. «Μελή εσμέν του σώματος Αυτού». (Εφεσίους ε,30). Κεφαλή και σώμα απαρτίζουμε την Εκκλησία. «εν σώμα οι πολλοί εσμέν».(Κορινθίους ι,17). «υμείς εστέ σώμα Χριστού και μέλη εκ μέρους», «καθάπερ γαρ εν ενί σώματι πολλά μέλη έχομεν… ούτω οι πολλοί εν σώμα εσμέν εν Χριστώ». (Ρωμαίους ιβ,4).

Και εφόσον κεφαλή της Εκκλησίας είναι ο Χριστός, κανένας άνθρωπος θνητός και αμαρτωλός, πάπας πατριάρχης ή επίσκοπος δεν μπορεί να είναι κεφαλή της Εκκλησίας. Αυτό είναι παπική κακοδοξία και αίρεση και εωσφορική υπερηφάνεια.

Σεβαστή είναι και η άποψη ότι η Εκκλησία είναι μητέρα. «τα παιδία αυτών επ’ ώμων αρθήσονται και επί γονάτων παρακληθήσονται, ως ει τινα μήτηρ παρακαλέσει, ούτως καγώ υμάς παρακαλέσω» (Ησαίας ξστ,12-13). Αλλά και «ιατρείον εστί πνευματικόν η Εκκλησία» (Εις την Γένεσιν, λόγος Α). «βαλάνειον εστίν η Εκκλησία πνευματικόν, ου ρύπον σώματος, αλλά ψυχής αποσμήχον κηλίδα τοις πολλοίς της μετανοίας τρόποις» (Εις Β’ Κορινθίους, ομιλία ιε).

Όπως και «Εκκλησία ουδέν έτερον εστίν, αλλ’ η δια των ημετέρων ψυχών οικοδομία. Η δε οικία αυτή ουκ εστίν ισότιμος άπασα. Αυτή η Εκκλησία ωκοδομήται από χρυσού και του αργύρου και των λίθων των τιμίων» (Προς Εφεσίους, ομιλία Ι). Και «στύλος εστί της οικουμένης η Εκκλησία και μυστήριον μέγα και ευσέβειας μυστήριον» (Εις Α Τιμόθεον, ομιλία ια), «Μείζων της κιβωτού εστίν η Εκκλησία. Η γαρ κιβωτός παρελάμβανε ζώα και εφύλαττε ζώα, η δε Εκκλησία παραλαμβάνει ζώα και μεταβάλλει» (Περί μετανοίας, ομιλία η), «η Εκκλησία μήτηρ εστί των οικείων τέκνων. Της κιβωτού του Νώε η Εκκλησία βελτίων. Εκείνη ελάμβανε άλογα και εφύλαττεν άλογα, αυτή δε λαμβάνει άλογα και μεταβάλλει».

Ανακεφαλαιώνοντας: Η Εκκλησία είναι σώμα Χριστού, είναι ο Χριστός εις τους αιώνας παρατεινόμενος, είναι μήτηρ, είναι ιατρείον, είναι λουτρόν ψυχής, είναι κιβωτός μεγαλύτερος της παλαιάς κιβωτού, είναι ο στύλος της οικουμένης.

Στο Σύμβολο της Πίστεως ομολογούμε ότι η Εκκλησία έχει τέσσερεις ιδιότητες.

Είναι Μια, είναι Αγία, είναι Καθολική, είναι Αποστολική.

Είναι Μια γιατί έχει κεφαλή τον Κύριο Ιησού Χριστό. Είναι ένα σώμα με πολλά μέλη και έχει ένα το Άγιο Πνεύμα το όποιο την καθοδηγεί. Γι’ αυτό και όσοι έχουν την ίδια και μοναδική πίστη ασχέτως με το τόπο τον οποίο βρίσκονται ανήκουν σε αυτή. «Όταν πάντες ομοίως πιστεύομεν, τότε ενότης εστί… τούτο γαρ εστίν ενότης πίστεως, όταν πάντες εν ώμεν». Όλοι οι αποσχισθέντες, οι αποτοιχισθέντες, οι αιρετικοί αποτελούν «Εκκλησία» ή «εκκλησίες». Καλύτερα θα ήταν να ονομάζονται «Χριστιανικές ομολογίες» ή «Χριστιανικές κοινότητες». Δεν είναι δυνατόν να λέγονται «Εκκλησίες» αιρέσεις που διαστρέφουν ή αρνούνται βασικά δόγματα και διδασκαλίες της Εκκλησίας του Χριστού μας.

Και επειδή στις ημέρες μας πολλά ακούγονται περί πολυπολιτισμών και παγκοσμιοποιήσεως, προσοχή. Παγκοσμιοποίηση στο εμπόριο και στα αγαθά ώστε από τις πλούσιες χώρες να ζουν και οι φτωχές, ναι. Πράγμα το οποία όχι μόνο δεν γίνεται αλλά τουναντίον. Αλλά υποβάθμιση της μοναδικότητας της Εκκλησίας, όχι. Αυτό που συνήθως λέγεται «όλοι το ίδιο είναι, όλοι στον ίδιο Θεό πιστεύουν» είναι εκ του διαβόλου. (Ιωαν.η 44). Ας ακούσουμε τι λέει ο Άγιος Ιγνάτιος ο της Αντιοχείας επίσκοπος: (107) «Ούτοι γαρ(οι αιρετικοί) ουκ εισί φυτεία Πατρός.(Ματθ..ιε,13). Καρπό θανατηφόρον ου εάν γεύσηταί τις πάραυτα αποθνήσκει».(Επιστολή Τραλλιανοίς,11). «Παρακαλώ υμάς… μόνη τη Χριστιανική τροφή χρήσθαι, αλλοτρίας δε βοτάνης απέχεσθαι, ήτις εστίν αίρεσις».

Δεύτερον η Εκκλησία είναι Αγία. Είναι Αγία αφού είναι Θειας αρχής και προέλευσης και έχει κεφαλή τον μόνο αναμάρτητο Ιησού. Έχει ψυχή το Πανάγιο Πνεύμα και είναι ενωμένη με τον ουράνιο Πατέρα. «Ο Χριστός ηγάπησε την Εκκλησίαν, λέγει ο Απ. Παύλος, και εαυτόν παρέδωκεν υπέρ αυτής, ίνα αυτήν αγιάσθη, καθορίσας τω λουτρώ του ύδατος εν ρήματι, ίνα παραστήση αυτήν εαυτώ ένδοξον την Εκκλησίαν, μη έχουσαν σπίλον ή ρυτίδα ή τι των τοιούτων αλλ’ ίνα η Αγία και Άμωμος.».(Εφεσίους ε.25-7). Μέσα στην Αγία Εκκλησία γίνονται και τα συνηδειτά μέλη της άγια, «Ναοί Θεού», «Ναοί του Αγίου Πνεύματος»,(Α.Κορινθ Γ.16,ΣΤ.19), «Κλητοί άγιοι».(Ρωμ.Α,7). Και αν υποτεθεί ότι όλοι, κληρικοί και λαϊκοί, είμαστε αμαρτωλοί, παραβάτες των εντολών του Θεού, καν «Ουκ έστι ποιων Χρηστότητα, ουκ έστιν έως ενός»(Ψαλμ.ιγ 1,3) και τότε η Εκκλησία δεν θα σταματήσει να είναι αγία και άμωμος. Η αγιότητα της Εκκλησιάς, της νύμφης του Χριστού δεν εξαρτάται από τον δικό μας βίο.

Τρίτον η Εκκλησία είναι Καθολική. Είναι λέξη προερχόμενη από την προχριστιανική γραμματεία και σημαίνει: Ο ανήκων εις το καθόλου, εις το καθ’ ολοκληρίαν, ο γενικός, ο οικουμενικός, ο παγκόσμιος. Καθολική λοιπόν ονομάστηκε η Εκκλησία γιατί είναι εξαπλωμένη σε όλον τον κόσμο, αλλά και σε όλο τον χρόνο, και υπάρχει πριν την καταβολή του κόσμου (εν τω νοί του Θεού) και σκοπό έχει να περιλάβει όλους ανεξαιρέτως τους ανθρώπους ώστε να ανακεφαλαιωθούν, «Τα πάντα εν τω Χριστώ, τα επί τοις ουρανούς και τα επί της γης».

Καθολική ονομάζεται η Εκκλησία και για ένα άλλο σοβαρό λόγο. Οι αιρέσεις «αιρούνται», προτιμούν δηλαδή ένα τμήμα της πίστεως και τα υπόλοιπα τα απορρίπτουν. Επιλέγουν κάτι από την διδασκαλία της Εκκλησίας, ότι τους αρέσει ότι τους βολεύει και αυτό το κάτι το νοθεύουν με ανθρώπινες φιλοσοφικές θεωρίες. Για την διάκριση των αιρέσεων από την Εκκλησία προστέθηκε το επίθετο «Καθολική». Καθολική που σημαίνει ότι είναι αντίθετη απ τις αιρέσεις. Και είναι η μόνη που διατηρεί καθαρή και ανόθευτη την πιστή των Αγίων Απόστολων.

Τέταρτο, η Εκκλησία είναι Αποστολική, γιατί ιδρύθηκε από τον πρώτο και μέγιστο «Απόστολο» τον Ιησού Χριστό. «Όθεν αδελφοί άγιοι, κλήσεως επουρανίου μέτοχοι κατανοήσατε τον Απόστολον και Αρχιερέα της ομολογίας ημών Ιησού Χριστόν»(Εβραίους Γ,1). Και γιατί ανοικοδομήθηκε «επί τω θεμελίω των Αποστόλων και Προφητών όντος ακρογωνιαίου αυτού Ιησού Χριστού». (Εφεσίους Β,20). Και τηρεί απαραχάρακτα την διδασκαλία και τις παραδόσεις αυτών. Και ότι παρέλαβε εκ των δώδεκα θεμελίων «Των Αποστόλων του Αρνίου»(Αποκαλ.κα,14) το κρατάει σαν θησαυρό χωρίς να προσθέσει ούτε να αφαιρέσει.

Ορθόδοξος Πίστη και Ζωή (Αρχιμ. Δοσιθέου).