Ο Ηγούμενος της Μονής Βαλαάμ, Επίσκοπος Παγκράτιος, μιλά για το Οικουμενικό Πατριαρχείο, την Ελλάδα, το Βατοπαίδι, τον Γέροντα Εφραίμ και τον Πούτιν (με φωτογραφικό υλικό)

Συνέντευξη στον Αιμίλιο Πολυγένη

Κατά την διάρκεια της επίσημης επίσκεψης του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου στην Ρωσία, επισκεφθήκαμε για δύο μέρες την Ιερά Μονή Βαλαάμ στη Λίμνη Λάτογκα.

Εκεί μας υποδέχθηκε με Αβραμιαία φιλοξενία ο Ηγούμενος της Μονής, Θεοφιλέστατος Επίσκοπος Τροϊτσκ κ. Παγκράτιος, ένας ταπεινός επίσκοπος που δεν έλειψε από κοντά μας ούτε ένα λεπτό.

Προσωπικά είχα την ευλογία να έρθω σε πιο στενή επικοινωνία μαζί του, και να συζητήσουμε για πολλά και διάφορα θέματα της Εκκλησίας και της πνευματικής ζωής.

Ένα απόγευμα καθώς ανεβαίναμε τα σκαλιά για το γραφείο του, μου ανέφερε το εξής χαρακτηριστικό: «Αιμίλιε, τώρα θα δεις από κοντά την προσωπική μου σπηλιά».

Πραγματικά ένα γραφείο τόσο ταπεινό με εικόνες αγίων παντού, φωτογραφίες του μακαριστού Πατριάρχη Μόσχας Αλεξίου και του νυν Πατριάρχη Κυρίλλου, καθώς και προσωπικές φωτογραφίες με τον κ. Βλαντιμίρ Πούτιν.

Παρακάτω ακολουθεί η συνέντευξη του Επισκόπου Παγκρατίου στον Διευθυντή της «ROMFEA.gr» κ. Αιμίλιο Πολυγένη.

Θεοφιλέστατε ποια τα συναισθήματα σας, αλλά και ποιες οι εντυπώσεις σας, από την επίσκεψη και την διήμερη παραμονή του Οικουμενικού Πατριάρχη στην Ιερά Μονή Βαλαάμ;

Αγαπητέ κ. Πολυγένη, παρόλο που η επίσκεψη του Οικουμενικού Πατριάρχη δεν είχε επίσημο χαρακτήρα, κατά τη γνώμη μας διαδραματίζει ένα μεγάλο ρόλο για τις σχέσεις των δύο Εκκλησιών μας. Η επίσκεψη του κ. Βαρθολομαίου έχει πολύ μεγάλη σημασία για τους μοναχούς της Μονής μας, αλλά και για τους μοναχούς της Ρωσίας.

Όταν διαβάζουμε μερικά πράγματα για την διακονία του Πατριάρχη Βαρθολομαίου, δεν έχουμε αυτό το ζωντανό συναίσθημα, όμως όταν το πρόσωπο του από κοντά, τον βλέπουμε να προσεύχεται, αισθανόμαστε την καρδιά του, γιατί μιλάει στην δική μας καρδιά. Αυτό είναι μια ξεχωριστή εμπειρία.

Τώρα έχουμε μια ζωντανή επικοινωνία με τον Οικουμενικό Πατριάρχη, διότι γνωρίζουμε κάτω από ποιες συνθήκες επιτελεί την διακονία του, την οποία επιτελεί επαξίως και διατηρώντας πάντα το μεγαλείο της Μητρός Εκκλησίας, παρόλο που βρίσκεται κάτω από δύσκολες συνθήκες.

Πως σχολιάζετε την επίσκεψη του Οικουμενικού Πατριάρχη στη Ρωσία, διότι ακούσαμε πολλές φορές να κάνετε λόγο για νέα αρχή στις σχέσεις των δύο Εκκλησιών.

Νομίζω κ. Πολυγένη, ότι δεν αποτελεί μυστικό για κανέναν, ότι στις σχέσεις των δύο Εκκλησιών υπήρχαν πολλά σοβαρά προβλήματα. Ακόμα είχα ένα επεισόδιο, το οποίο κατά τη γνώμη μου είναι μοναδικό στην ιστορία, καθώς δεν είχαμε ευχαριστιακή επικοινωνία. Αυτό οφείλετε στην κατάσταση που επικρατεί στην Εσθονία.

Είναι πολύ σημαντικό, ότι και από τις δύο πλευρές υπάρχει μια κοινή επιθυμία και προσπάθεια, να επανορθωθούν τα σφάλματα του παρελθόντος και αυτό το σκοπό υπηρετούν οι επισκέψεις που γίνονται σε κλίμα αδελφικής αγάπης.

Ελπίζουμε ότι μ΄ αυτήν την αδελφική επικοινωνία, αλλά και με το πνεύμα αγάπης που επικρατεί για την επίλυση των προβλημάτων, ενισχύεται η ενότητα της Ορθοδοξίας.

Βεβαίως εμείς έχουμε το συναίσθημα, ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο είναι η Μητέρα Εκκλησία, από την οποία εμείς πήραμε την ορθόδοξη πίστη, τις αρχές του εκκλησιαστικού μας πολιτισμού, αλλά και ότι οι ιερείς της Εκκλησίας αυτής διαποίμαναν τα τέκνα της Ρωσικής Εκκλησίας.

Δεν μας ενώνει όμως μόνο ο πολιτισμός και η πίστη, αλλά ακόμα μια αδελφική ενότητα η οποία είναι δύσκολο να εκφραστεί με λόγια.

Κατά τη γνώμη ο Ελληνικός λαός είναι από τους λαούς, που τους νιώθουμε σαν οικείους μας, νιώθουμε ότι είναι εσωτερική μας οντότητα. Δύσκολα να το εξηγήσουμε, αλλά εμείς το νιώθουμε βαθιά μέσα στη καρδιά μας.

Σας άκουσα να λέτε στον ναό κατά την υποδοχή του Οικουμενικού Πατριάρχη, ότι η Μονή Βαλαάμ έχει στενούς δεσμούς με το Άγιον Όρος. Συγκεκριμένα κάνατε αναφορά στην Ιερά Μονή Βατοπαιδίου και στον Ηγούμενο Εφραίμ.

Είχαμε την χαρά να φιλοξενήσουμε στη Μονή μας, δύο φορές τον Ηγούμενο της Μονής Βατοπαιδίου Αρχιμ. Εφραίμ.

Η Μονή Βαλαάμ έστειλε μοναχούς στην Μονή Βατοπαιδίου για να μάθουν το Αγιορείτικο τυπικό, συγκεκριμένα αυτή τη στιγμή που μιλάμε υπάρχει στη μονή Βατοπαιδίου ένας Ιερομόναχος και ένας μοναχός της Μονής μας, οι οποίοι βρίσκονται εκεί περίπου ένα χρόνο.

Καθημερινά παρακολουθούν το Κοινοβιακό σύστημα, μαθαίνουν την ψαλτική τέχνη αλλά πάνω απ΄ όλα παρακολουθούν το πνεύμα του Αγίου Όρους.

Εμείς έχουμε επαφές με δύο μοναστήρια του Αγίου Όρους, την Ιερά Μονή Βατοπαιδίου και την Ιερά Μονή Σίμωνος Πέτρας, και παρόλο που εκπροσωπούν το αγιορείτικο πνεύμα έχουν μέσα τους και το ενδιαφέρον να επικοινωνούν με τον κόσμο.

Συγκεκριμένα είναι ανοιχτά και προσβάσιμα στους πιστούς, και εμείς με τα εν λόγω Μοναστήρια έχουμε περισσότερο επικοινωνία.

Μια φορά ο Ηγούμενος Εφραίμ μου ομολόγησε, ότι έχει ένα συναίσθημα ότι ο Άγιος Μάξιμος ο Γραικός, ο οποίος εκάρη μοναχός στη Μονή Βατοπαιδίου, τον καλεί να διακονεί όσο μπορεί και στην Ρωσία.

Εμείς γνωρίζαμε προσωπικά τον γέροντα Ιωσήφ τον Βατοπαιδινό, μερικές φορές είχα προσωπική επαφή μαζί του, και για μένα αυτό ήταν μια μεγάλη εμπειρία.

Θεοφιλέστατε αυτές οι δύο μέρες της παραμονής μας, στην Μονή Βαλαάμ ήταν αρκετές για να θαυμάσουμε το μεγάλο έργο που επιτελείτε μέχρι σήμερα. Πείτε μας, λίγα λόγια για την ιστορία του Μοναστηριού.

Το μοναστήρι μας, είναι ένα από τα παλαιότερα μοναστήρια της Ρωσίας. Δυστυχώς δεν έχουμε στα χέρια μας, το βίο των Κτητόρων της Μονής, διότι το μοναστήρι καταστράφηκε πάρα πολλές φορές ολοσχερώς.

Αυτό οφείλετε στη γεωγραφική τοποθεσία της Μονής, η οποία βρίσκεται στα σύνορα μεταξύ Ρωσίας και Σουηδίας, γι΄ αυτό και ο βίος των Κτητόρων δεν σώθηκε. Σώζεται μια παράδοση που αναφέρει ότι Κτήτορες της Μονής, ήταν Έλληνες μοναχοί.

Οι οποίοι μετά την βάπτιση της Ρωσίας, έγιναν ιεραπόστολοι και έχτισαν το εν λόγω μοναστήρι. Η παράδοση αυτή είναι γραμμένη σε ορισμένα Εκκλησιαστικά βιβλία και λειτουργικά κείμενα.

Επίσης, στα παλαιά χρόνια το μοναστήρι μας, χαρακτηριζόταν ως Άγιον Όρος του Βορρά. Ήταν ένα απομονωμένο μοναστήρι σε ένα νησί, και εκτός αυτών των μοναχών δεν έζησε κανείς εδώ.

Εκτός από την κυρίαρχη μονή υπάρχουν και οι διάφορες Σκήτες, όπου είχαμε πάρα πολλούς ασκητές, και μάρτυρες οι οποίοι μαρτύρησαν για τον Χριστό από τους Σουηδούς κατά την διάρκεια των λεηλασιών και των κατακτήσεων.

Έτσι, μπορούμε να πούμε ότι αυτό το χώμα είναι ποτισμένο, με ιδρώτα και αίμα των μοναχών αγωνιστών. Επίσης, το 17ο αιώνα το μοναστήρι βρισκόταν στο έδαφος της Σουηδίας, ουσιαστικά δεν υπήρχε καν το μοναστήρι, ώσπου και ανακαινίστηκε εκ βάθρων.

Ανακαινιστής της μονής υπήρξε ο Ηγούμενος Ναζάρειος, ο οποίος πρώτα ήταν στο ησυχαστήριο του Σαρώφ και γνώριζε τον Άγιο Σεραφείμ,  καθώς και πολλούς μαθητές του Αγίου Παϊσίου του Βελιτσκόφσκι.

Ο Παϊσιος Βελιτσκόφσκι ήταν εκείνος ο οποίος ανέλαβε την μετάφραση και την μετέπειτα έκδοση της Σλαβικής Φιλοκαλίας. Αυτός ήταν εκείνος ο οποίος έθεσε τα πνευματικά θεμέλια, της Ιεράς Μονής του Βαλαάμ.

Εδώ έζησαν μαθητές οι οποίοι μαθητεύσανε κοντά στους μαθητές του Παϊσίου Βελιτσκόφσκι, και ένας απ΄ αυτούς ήταν ο γέροντας Θεόδωρος, ο γέροντας Κλεόπας και ο γέροντας Λεών της Όπτινα.

Αυτοί άφησαν μαθητές στο μοναστήρι, και η παράδοση αυτή των πνευματικών καθοδηγητών υπήρξε κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα.

Χάρη στην ορθή διαμόρφωση του πνευματικού και μοναχικού βίου εδώ στο μοναστήρι, υπήρξαν πολλοί μοναχοί και στις αρχές του 20ου αιώνα εδώ έζησαν πάνω από 1.000 μοναχοί και δόκιμοι.

Ήταν μια ολόκληρη μοναχική πολιτεία, υπήρχαν τριάντα εργαστήρια παραγωγής διάφορων ειδών, το καθολικό που είδατε προσωπικά και εσείς οικοδομήθηκε σχεδόν από τους αδελφούς της Μονής.

Επίσης να αναφέρω, ότι μεγαλοπρεπές τέμπλο φιλοτεχνήθηκε από τους αδελφούς της Μονής, συγκεκριμένα για τις αγιογραφίες εργάστηκα σαράντα αγιογράφοι μοναχοί.

Εδώ το ήταν ένα πολύ αυστηρό κοινόβιο, η προσευχή του Ιησού ήταν πάντοτε στα χείλη των μοναχών, και ο ηγούμενος Χαρίτων συνέταξε ένα βιβλίο για την προσευχή του Ιησού και την νοερά προσευχή.

Θεοφιλέστατε, πείτε μας και για το σήμερα.

Βεβαίως! Μετά την επανάσταση το 1918 αυτό το νησί, μπήκε στην δικαιοδοσία της Φινλανδίας και μέχρι το 1940 το μοναστήρι εξακολουθούσε να συνεχίζει το θεάρεστο έργο του.

Όμως λόγω της εισαγωγής στην Εκκλησία της Φινλανδίας με το νέο ημερολόγιο, και συγκεκριμένα ένα βίαιο τρόπο. Υπήρξαν τότε αντιδράσεις από τους μοναχούς, μέχρι που έφτασαν σε σχίσμα.

Το 1940 ξεκίνησε ο πόλεμος μεταξύ των Φιλανδών και των Σοβιετικών, διότι στο νησί του Βαλαάμ βρέθηκαν αποσπάσματα του Φινλανδικού Στρατού.

Θα αναφέρω ένα θαυμαστό γεγονός. Το χειμώνα του 1940 έγινε ένας φοβερός βομβαρδισμός, και το μοναστήρι δέχθηκε επίθεση από 70 αεροπλάνα της πολεμικής αεροπορίας, και η διάσωση της μονής από τον βομβαρδισμό οφείλεται σε θαύμα.

Σας το ανέφερα αυτό, διότι κάποτε διάβαζα τα απομνημονεύματα κάποιων Φινλανδικών στρατιωτών, οι οποίοι τότε είχαν λάβει μέρος στον πόλεμο αυτό, και το ξαναλέω ότι η διάσωση της μονής ήταν θαύμα, διότι από πολεμικής πλευράς αυτό δεν έχει εξήγηση.

Οι μοναχοί κατά την διάρκεια αυτών των βομβαρδισμών κρύφτηκαν στο κάτω ναό, με σκοπό αν πρόκειται να πεθάνουν, να πεθάνουν μέσα στην Εκκλησία.

Μια από τις βόμβες έπεσε στην είσοδο του ναού, παντού είναι βράχος δεν είναι χώμα και γι΄ αυτό δεν εξεράγη. Όμως όλα τα οχυρώματα των Φιλανδών καταστράφηκαν ολοσχερώς, γι΄ αυτό σας λέω ότι αυτό ήταν πολύ μεγάλο θαύμα.

Μετά το μοναστήρι μετακινήθηκε στα βάθη της Φινλανδίας, σε απόσταση μερικών ωρών, όπου εκεί ιδρύθηκε νέο Βαλαάμ και εδώ για μια πενταετία δεν υπήρχε απολύτως τίποτα.

Οι πρώτοι μοναχοί μετά από αυτή την περίοδο του πολέμου ήρθαν το 1989, όπου αμέσως άρχισαν την ανακαίνιση της Μονής, διότι ήταν σε άθλια κατάσταση, το καθολικό ήταν ολόμαυρο, ο κάτω ναός λειτουργούσε ως αποθήκη για φρούτα και λάχανα, και στον πάνω ναό όσοι εισερχόντουσαν έκοβαν κομμάτια από το τέμπλο για ενθύμιο.

Σώθηκαν μόνο λίγες εικόνες, δύο εικόνες από το Καθολικό διότι ήταν τεραστίων διαστάσεων και τοποθετημένες πάρα πολύ ψηλά για να τις φτάσουν.

Επίσης, σώθηκαν μερικές εικόνες από το τέμπλο ενός άλλου ναού, διότι λειτουργούσε ως μαγαζί, και τις έβαψαν από πάνω για να μην φαίνονται. Έτσι όμως διασώθηκαν, διότι αφαιρέσαμε το στρώμα μπογιάς από επάνω, όλα ήταν σε άθλια κατάσταση.

Εσείς, Θεοφιλέστατε πότε ήρθατε εδώ;

Εγώ ήρθα το 1994, και όταν ήρθα στην κυριολεξία τρόμαξα από αυτό που αντίκρισα! Σας, το λέω αυτό αγαπητέ κ. Πολυγένη, διότι μετά από την Λαύρα του Αγίου Σεργίου που ήμουν, εκεί ήταν όλα σε άριστη κατάσταση και μόλις ήρθα εδώ σκέφτηκα: «Θα πεθάνω ανάμεσα στα ερείπια αυτά!».

Η αδελφότητα αριθμούσε τότε περίπου τους είκοσι μοναχούς, άλλαζαν όμως πολύ συχνά διότι πολλοί έφευγαν. Όμως εκτός από μοναχούς εδώ ζούσαν και κοσμικοί, διότι στα Σοβιετικά χρόνια εδώ ήταν μια κωμόπολη, και πίσω από αυτόν τον τοίχο ζούσε ένα χούλιγκαν!

Φανταστείτε, όταν εμείς γυρνούσαμε από την αγρυπνία αυτός έκανε την δική του αγρυπνία. Έβαζε δυνατή μουσική, έσπαγε τα τζάμια, φώναζε και έβριζε πολύ.

Σας αναφέρω αυτό το παράδειγμα γιατί τα πρώτα χρόνια ήταν πολύ δύσκολα τα πράγματα, δεν νομίζω ότι θα μπορούσα να αντέξω ξανά μια τέτοια κατάσταση.

Εμείς θέσαμε εξ΄ αρχής ως θεμέλιο τη ζωή των μοναχών που έζησαν κάποτε στη μονή, το τυπικό του Βαλαάμ, λειτουργίες χωρίς καμία συντόμευση παρόλο ότι ήμασταν λίγοι και ψάλτες ήταν μόνο 3 μοναχοί.

Οι ακολουθίες διαρκούσαν αρκετές ώρες, μετά αρχίσαμε να επισκεπτόμαστε το Άγιον Όρος και να ερχόμαστε σε επαφή με τους γέροντες, και έτσι σιγά – σιγά επανερχόμασταν στον κανονικό βίο.

Μετά αποκτήσαμε εργάτες και άρχισαν τα αναστηλωτικά έργα, όπου οφείλετε και η αύξηση της αδελφότητας. Επίσης, από τους 500 κατοίκους οι οποίοι ζούσαν μόνιμα εδώ στο νησί, εμείς χτίσαμε στην στεριά γι΄ αυτούς δύο πολυκατοικίες, και από αυτούς μετακόμισαν περίπου 300.

Βέβαια ακόμα έχουμε μερικούς κοσμικούς, όμως το μοναστήρι είναι εκείνο το οποίο ρυθμίζει τη ζωή στο νησί. Μετά ανακαινίσαμε τις Σκήτες, χτίσαμε μια καινούργια του Αγίου Βλαδιμήρου.

Ποια η σχέση του Πρωθυπουργού της Ρωσίας κ. Βλαντιμίρ Πούτιν, με την Ιερά Μονή Βαλαάμ;

Κοιτάξτε, ο κ. Βλαντιμίρ Πούτιν είναι ο μεγάλος ευεργέτης της Μονής! Για πρώτη φορά ήρθε εδώ το 2001, και αγάπησε τόσο πολύ το μοναστήρι μας, σε σημείο που δεν ήθελε να φύγει.

Ο κ. Πούτιν είχε άλλο πρόγραμμα έπρεπε να επισκεφθεί και άλλα μέρη, όμως η καρδιά του έμεινε εδώ, παρόλο που ο ίδιος δεν έμεινε σωματικώς εδώ.

Επίσης, κάθε χρόνο έχει καθιερώσει να επισκέπτεται το μοναστήρι, μας βοήθησε στην αναστήλωση των Σκητών, του Καθολικού, γενικά βοήθησε πάρα πολύ για όλα τα έργα.

Ακόμη με την συμβολή του κ. Πούτιν, όπως είδατε με τα μάτια σας, κτίστηκε η σκήτη του Αγίου Βλαδιμήρου. Μπορούμε να πούμε ότι η ανέγερση της οικοδομής αυτής, οφείλεται στις κοινές προσπάθειες του μακαριστού Πατριάρχου Μόσχας κυρού Αλεξίου και του κ. Πούτιν όπως ανέφερα.

Συγκεκριμένα ο κ. Πούτιν ήθελε να χτίσει έναν ναό προς τιμήν του προστάτη του Αγίου Βλαδιμήρου, και ο μακαριστός Πατριάρχης Αλέξιος του είπε μπροστά μου «γιατί να χτίσουμε μόνο ένα ναό; Πρέπει να χτίσουμε μια ολόκληρη σκήτη μεγαλύτερη».

Επωφελούμενοι αυτής της καταστάσεως χτίσαμε τελικά όλα εκείνα τα οποία χρειαζόμασταν στο μοναστήρι, εκτός από ένα νέο καθολικό.

Αποκτήσαμε ένα καινούργιο εργαστήρι αγιογραφίας, μια έκθεση, τα οποία οι προσκυνητές μπορούν να δουν από κοντά.

Ξέχασα να αναφέρω, ότι δίπλα ακριβώς από την σκήτη του Αγίου Βλαδιμήρου υπάρχει η Πατριαρχική κατοικία, η οποία είναι φτιαγμένη από ξύλο, και αυτές τις ημέρες φιλοξενήθηκε εκεί ο Οικουμενικός Πατριάρχης και η συνοδεία του.

Πείτε μας δύο λόγια για την καθημερινή ζωή στο μοναστήρι.

Κάθε πρωί αρχίζουμε την ακολουθία στις 04:30, ξεκινάμε από το μεσονυχτικό, συνεχίζουμε με τον όρθρο και κάνουμε δύο λειτουργίες. Μια λειτουργία για τους αδελφούς μας, και μια λειτουργία αργότερα για τους προσκυνητές.

Μετά οι αδελφοί ξεκουράζονται στο κελί τους για περίπου δύο ώρες και μετά αναλαμβάνουν τα διακονήματα τους. Στις 17:00 ξεκινά ο εσπερινός, μετά απόδειπνο, εν συνεχεία διαβάζουμε τρεις κανόνες και τον Ακάθιστο ύμνο.

Στο τέλος, τελούμε μια ακολουθία συγχωρέσεως και προσκυνούμε όλοι τα άγια λείψανα. Εν συνεχεία εγώ ευλογώ κάθε έναν ξεχωριστά, και όλοι αποσύρονται στα κελιά.

Τέλος, στις 21:00 χτυπά η καμπάνα και αρχίζει ο χρόνος για ησυχία και ο καθένας ασχολείται με τον μοναχικό του κανόνα.

Θεοφιλέστατε, κλείνοντας θα ήθελα να στείλετε ένα μήνυμα στους αδελφούς Έλληνες, και να ευχηθείτε για την χώρα μας, η οποία τους τελευταίους μήνες περνάει πολλές δυσκολίες στο τομέα της οικονομίας.

Στην ακολουθία των Ρώσων Αγίων υπάρχουν τα εξής λόγια: «Ρωσία διατήρησε την πίστη την ορθόδοξη, η οποία αποτελεί το στερέωμα σου και την σωτηρία σου».

Ήθελα με τα λόγια αυτά να απευθύνω και στον αδελφικό ελληνικό λαό, ώστε να διατηρήσει και αυτός την ορθόδοξη πίστη, διότι μόνο η πίστη δίνει το πνευματικό εκείνο θεμέλιο πάνω στο οποίο επιλύονται όλα τα προβλήματα και της κοινωνίας και της οικογένειας.

Πηγή: Ρομφαία

αναδημοσίευση από την ιστοσελίδα του Συλλόγου Φίλων της Μονής Βατοπαιδίου friendsofimmb.net