Για όσους έχασαν τον προσανατολισμό …και δεν βλέπουν την πυξίδα …

Κόσμος και κτίση

Ο ασκητικός και ο μυστικός χαρακτήρας τής Ορθοδοξίας είναι δύο φανερώματα που περισσότερο από όλα τα άλλα αποδεικνύουν πως στέκεται ολάκερη μέσα στο Άγιο Πνεύμα. Στον υψηλό βαθμό που τα διατηρεί και στην πρωταρχική σημασία που τους αποδίδει η ορθόδοξη πνευματικότητα και η εν Χριστώ ζωή, πρέπει να αναζητηθεί ο λόγος για τον οποίο η Ανατολική Εκκλησία αξιώθηκε να φυλάξει καθαρό το Ευαγγέλιο τόσο στο δόγμα όσο και στην πράξη και να το απλώνει χωρίς καμιά παραμόρφωση «εις μέτρον ηλικίας του πληρώματος του Χριστού», μέσα στα βίωμα και το νόημα της παραδόσεως της.

Γιατί αυτά τα δύο στοιχεία -το ασκητικό και το μυστικό- είναι η ουσία του Ευαγγελίου σαν δρόμου όπου συναντώνται ο Θεός και ο άνθρωπος και όπου ο άνθρωπος καλείται να πραγματώσει το «καθ’ ομοίωσιν του Θεού», δηλαδή να θεωθεί.

«Στενή η πύλη, είπε ο Κύριος, και τεθλιμμένη η οδός η απάγουσα εις την ζωήν». Ο νόμος του Χριστού δεν αντιστοιχεί στον σαρκικό άνθρωπο και δεν είναι απλό ηθικό διευθέτημα. Στέκεται πάνω από το σαρκικό άνθρωπο, το χοϊκό Αδάμ, όπως τον λέει ο  απόστολος Παύλος, και ολότελα εναντίον του. Ο Χριστός είναι ο ουράνιος Αδάμ, ο γενάρχης της καινούργιας ανθρωπότητας, που η γέννα της είναι «εκ Θεού». Για να γεννηθεί κανείς από τον Θεό, σημαίνει πως δεν έχει πλέον καμιά σχέση με τη σάρκα και το χώμα, μέσα και πάνω στα οποία βασιλεύει ο διάβολος. Η βασιλεία του Χριστού δεν είναι  απ’ αυτόν τον κόσμο. Επομένως ο χριστιανός αρνείται τον κόσμο και η επαφή που έχει με τον κόσμο δεν είναι η χαρά αλλά η θλίψη του κόσμου. Μέσα στον κόσμο ο Κύριος δεν μας υποσχέθηκε τίποτε άλλο απ’ αυτή τη θλίψη. «Εν τω κόσμω θλίψιν έξετε». Απέναντι του κόσμου μια μονάχα είναι η χριστιανική αίσθηση: η νέκρωση του Κυρίου Ιησού, που λέγει πάλι ο Παύλος. Κάθε αληθινός χριστιανός είναι ασκητής, αρνησίκοσμος, φυγάς του κόσμου. Αβραάμ που άκουσε το «έξελθε εκ της γης σου» και παρατάει τα πάντα για χάρη του Θεού.

Στην Ορθοδοξία, αυτή η σαφήνεια με την οποία χωρίζεται η βασιλεία του Χριστού από την κοσμοκρατορία του διαβόλου και που το Ευαγγέλιο την επιβάλλει με την παραβολική εικόνα της Στενής Πύλης, είναι πάντα άσβεστη και αναμαύρωτη. Η Εκκλησία μας ανοίγει όλους τους πνευματικούς θησαυρούς της πίσω απ’ αυτή τη στενή πύλη. Γι’ αυτό μένουν καθαροί από το κοσμικό στοιχείο, γι’ αυτό η εν Χριστώ ζωή και έκφραση της Ορθοδοξίας είναι ένα οδυνηρότατο ξερίζωμα από τον κόσμο και μια λαμπροφόρος χαρά ουρανοάγγιχτη.

Εκείνοι που στενοχωρούνται από τον ασκητισμό και την εσωτερικότητα της ορθόδοξης Παραδόσεως και που θέλουν να «προσγειώσουν» την Εκκλησία στα «αιτήματα της εποχής», να τη «συγχρονίσουν» και να την «απαλλάξουν από τις «καλογερικές σκουριές» του παρελθόντος, δεν φαντάζονται ίσως πόσο πολλά πράγματα καταπιάσθηκαν να βγάλουν από την Εκκλησία. Αρχίζουν από τις μεταποιήσεις της Ιερής μουσικής και ζωγραφικής προς το «ευρωπαϊκώτερο», αλλά για να είναι συνεπείς, και μετά από αυτό τους απομένει πολύς σωρός ακόμη άχρηστου υλικού για να πετάξουν. Ας πάρουν τους ύμνους και τις προσευχές της Ορθοδοξίας και ας τα ρίξουν στις βιβλιοθήκες. Γιατί, λίγο αν προσέξουν, θα δουν ότι οι εκφράσεις όλων αυτών των ύμνων και προσευχών δεν είναι παρά αποκυήματα, ασκητών, μέσα από το στόμα των οποίων μιλεί ο ορθόδοξος λαός προς το Θεό. Τόση σκληρή αυστηρότητα, τόση ταπείνωση, τόση παρθενία ασφαλώς θα τους είναι ανυπόφορες. Επίσης τόση δογματική. Αλλ’ αν τραβήξουν αυτόν τον μανδύα ποιήσεως από τους ώμους της Εκκλησίας, για να την κάνουν πιο ευκίνητη και πιο ικανή να αναπλάσει την ανθρωπότητα σήμερα, θα καταλήξουν να βγάλουν από πάνω της και την Αγία Γραφή, γιατί η Υμνολογία μας όπως και όλη η Πατερική Γραμματεία είναι ζυμωμένη με το λόγο του Θεού. Και θα τους μείνει βέβαια το ιερό κείμενο, άλλα τί θα πάρουν απ’ αυτό; Τις κοινωνικές ανταύγειες ; Τις περί χαράς παραγράφους που είναι πίσω από εκείνες του πένθους και των θλίψεων, εφόσον πρόκειται περί χαράς πνευματικής, που μας αναμένει, μέσα από τις δοκιμασίες και που είναι ολότελα ξένη προς τις γήινες;

Δεν καταλαβαίνουν ότι όλα μέσα στην Ορθοδοξία αποτελούν μια ενότητα και ότι η Στενή Πύλη επιτρέπει να μπει κανείς στην εν Χριστώ ζωή αφού αποτάξει τον κόσμο και δεν επιτρέπει να βγει αυτή η ζωή στον κόσμο, γιατί θα παύσει να υφίσταται;

Αν κανείς ρίξει μια ματιά στη σημερινή Χριστιανοσύνη, θα δει στην Ορθοδοξία αμετάπτωτο το ασκητικό φρόνημα και το εσωτερικό ή μυστικό αντιφέγγισμα σε όλες τις εκδηλώσεις της όπως ήταν ανέκαθεν. Όσο κι αν οι σημερινοί καιροί μας βρίσκουν σε χαμηλό πνευματικό επίπεδο, η Ορθοδοξία δεν προσγειώνεται. Άλλωστε αυτοί που η πίστη τους πέφτει, που η γήινη βαρύτητα τους κάνει να τραβούν την Εκκλησία προς τα κάτω, είναι πολύ ανίσχυροι απέναντι στο Άγιο Πνεύμα που την κρατεί πάνω από τον κόσμο και τα του κόσμου.

Η Παράδοση είναι στενή, αλλά για όσους έπαυσαν να έχουν την απλότητα των νοημάτων του Χριστού και δεν βιάζουν τη βασιλεία των ουρανών. Για όσους έχασαν τον προσανατολισμό στο ταξίδι της Εκκλησίας και δεν βλέπουν την πυξίδα του Ευαγγελίου. Η Εκκλησία δεν έχει όλο τον λαό της στο κατάστρωμα. Οι περισσότεροι, στο φοβερό αυτό ταξίδι, μόλις κάνουν μερικά βήματα μέσα στο κήτος της, γιατί η πνευματική ναυτία τους εμποδίζει. Είναι αμαρτωλοί, αδύνατες ψυχές, αλλά επαναπαύονται στον Κυβερνήτη και το πλήρωμα. Και το πλήρωμα αυτό, που γυροφέρνει στο κατάστρωμα, είναι οι άγιοι, οι ζηλωτές, οι δάσκαλοι του Ευαγγελίου, οι καλοί Σαμαρείτες της αγάπης, οι δυνατές χριστιανικές ψυχές. Άλλοι απ’ αυτούς βιγλίζουν τον σκοτεινό ορίζοντα με τα μάτια της πίστεως, άλλοι, με τα έργα της αγάπης, εκτελούν το θείο νόμο ανοίγοντας ή μαζεύοντας τα πανιά ανάλογα με τον άνεμο ώστε το πλοίο να μη χάνει τη πορεία του ή στηρίζουν και ανακουφίζουν κι ενθαρρύνουν τον ημιακίνητο λαό. Γι’ αυτόν το λαό δεν πρέπει να φοβούνται τόσο εκείνοι, που πολύ πλέον αδύνατοι απ’ αυτόν, ποθούν να τον βγάλουν στο κατάστρωμα αλλάζοντας τη γραμμή πλεύσης και κατασιγάζοντας έτσι το σκαμπανέβασμα. Δίνοντάς του δηλαδή ένα χριστιανισμό ευχάριστο, αναπαυτικό, που θα είναι στον κόρφο του κόσμου. Έστω και μέσα στο μισοσκότεινο αμπάρι της πνευματικής φυτοζωίας, ο ορθόδοξος λαός, με το ότι δέχεται να είναι μέσα στην Αληθινή Εκκλησία του Χριστού κι αρνείται τις λοξοδρομίες όσο ακριβά κι αν στοιχίζουν στον σαρκικό άνθρωπο που φέρει ακόμα μέσα του, είναι άξιος να σταθεί στα μάτια Εκείνου που η πανάγαθη οικονομία του έκανε ώστε ο λαός αυτός να βρίσκεται εκεί που βρίσκεται κι όχι στη πλάνη.

Και το ότι ο ορθόδοξος λαός θέλει έτσι σκληρή και πονεμένη τη θρησκεία του Χριστού κι όχι όπως την απάλυναν και την ξεθύμαναν οι αιρετικοί και οι νεωτεριστές, είναι γεγονός πάνω στο οποίο η Εκκλησία μας πρέπει να συγκεντρώσει όλους τους αποστολικούς πόθους της κι όλες τις προσπάθειες της, για να συνεχίσει τον πλου της όπως της τον χάραξε ο Χριστός, όπου τη σπρώχνει το Πνεύμα το Άγιο κι όπου την περιμένει ο Πατέρας.

Η Ορθοδοξία δεν έχει ανάγκη να βγει από τον εαυτό της για να εκπληρώσει τους σκοπούς του Χριστού. Δεν είναι η Εκκλησία που θα συγχρονισθεί με τον κόσμο, αλλά ο κόσμος πρέπει να συγχρονισθεί με την Εκκλησία, απαρνούμενος τον κοσμοκράτορα, και μπαίνοντας μέσα στο άκτιστο φως της άνω Ιερουσαλήμ. Και ο συγχρονισμός αυτός είναι η είσοδος στο αιώνιο και το υπερκόσμιο.

Ο ασκητικός και μυστικός χαρακτήρας της Ορθοδοξίας δίνει από την άλλη μεριά στον κόσμο νοούμενο με τη δεύτερη εκδοχή της λέξεως, δηλαδή σαν κτίση του Θεού, σαν εφήμερο σταθμό μας, την ευλογία και τη χάρη. Υπάρχει μια άποψη εγκοσμιότητας της Ορθοδοξίας, και που δεν είναι άγνωστη σε μας τους ορθοδόξους. Ο κόσμος σαν κτίση είναι δεμένος ως ένα σημείο με τον προορισμό του άνθρωπου. «Συστενάζει και συνωδίνει» όπως γράφει ο απόστολος των εθνών, με τον άνθρωπο. Στους φυσικούς νόμους και στα δημιουργήματα που οι νόμοι αυτοί διέπουν ο Χριστός επιβάλλει τον δικό του νόμο, τον νόμο του Πνεύματος, που η κυριαρχία του φανερώθηκε προπαντός μετά την Ανάσταση.

Η Ορθοδοξία αγκαλιάζει όλη την κτίση και την αγιάζει. Οι καρποί της γης, οι ύλες που δίνει η γη στον άνθρωπο, τα εγκόσμια φυσικά αγαθά και αυτά τα ζώα μπαίνουν ως ένα σημείο στο φώς και τη χαρά, που έντυσε η Ανάσταση τον Κύριο και αγιάζονται. Πίσω από τη θλίψη του κόσμου σαν στρατοπέδου του Σατανά,  υπάρχει η εσωτερική χαρά και αγαλλίαση του χριστιανού, που αντιφεγγίζει στο φυσικό περιβάλλον και κάνει τη γη πρόσκαιρη προεικόνιση και πρόγευση του παραδείσου.

Αυτό είναι η επιβολή του Πνεύματος πάνω στην ύλη, η αποτύπωση και η απαύγαση μέσα από την ύλη του ίδιου του Χριστού που έγινε άνθρωπος για να μας υψώσει στην θεότητα.

Οι σωματικές μας αισθήσεις είναι μέσα στο Πνεύμα δέκτριες του Πνεύματος και όπως αγιαζόμαστε εμείς έτσι αγιάζεται και η κτίση στην οποία ζούμε.

Οι βίοι των αγίων μέσα στην Παλαιά και την Καινή Διαθήκη και μέσα στην ιστορία της Εκκλησίας προτυπώνουν και συνεχίζουν αυτό που έγινε με τον Χριστό, ο οποίος με τα θαύματά του έδειξε τη δύναμη και την αγιαστική επίδραση του Πνεύματος πάνω στους φυσικούς νόμους και τα δημιουργήματα.

Η εγκόσμια άποψη της Ορθοδόξου Παραδόσεως είναι ακριβώς αυτή. Η ευλογία και ο αγιασμός της κτίσεως μέσω της Εκκλησίας και η διαρκής επιβολή και αποτύπωση του Πνεύματος πάνω στην κτίση, όπως και στον άνθρωπο. Η διαπότισή της από το Άγιο Πνεύμα, η κατανίκηση της φυσικής αντιστάσεως απ’ αυτό.

Μέσα, λοιπόν, στον κόσμο, νοούμενο σαν κτίση του Θεού, η Εκκλησία επιτελεί τον προορισμό της, απελευθερώνοντας, μαζί με τον άνθρωπο, και την κτίση από την κατάρα της πτώσεως. Όπως το  λέει και το τροπάριο του Ευαγγελισμού: «Ελευθέρα  η κτίσις λογίζεται,  υιοί δε φωτός οι πριν εσκοτισμένοι.»

(Κιβωτός- Απάνθισμα)