Η ηθική, η αγιότητα και ο Μέγας Κωνσταντίνος

Μητροπολίτου Μεσογαίας και Λαυρεωτικής κ.κ. Νικολάου

Θα ήθελα να δώσουμε λίγο περισσότερο προσοχή στη διαφορά του ηθικού από το άγιο. Πόσο λάθος είναι αυτό το σωστό πού διακηρύσσουμε και στα παιδιά μας. Θέλουμε να κάνουμε τα παιδιά μας σωστά και θέλουμε κι εμείς οι ιερείς να φτιάξουμε σωστούς χριστιανούς. Θα σας πώ πόσο λάθος είναι αυτό το σωστό πού θέλουμε να κάνουμε. Έρχεται η αγκαλιά της Εκκλησίας μας την περίοδο αυτή του Τριωδίου και μας δημιουργεί αιφνιδιασμούς τους οποίους δεν τους καταλαβαίνουμε δυστυχώς. Συγκρίνει την πρώτη Κυριακή έναν Φαρισαϊο -έναν άνθρωπο της θρησκείας, της ελεημοσύνης, των αγαθών έργων, έναν σωστό- με έναν Τελώνη -έναν άνθρωπο της εκμετάλλευσης, της σκληρότητας, τέτοιοι ήταν οι τελώνες- πού δεν είχε τίποτε άλλο εκτός από τη συντριβή και την ταπείνωση της στιγμής. Και ο Κύριος προκρίνει τον δεύ¬τερο· όχι τον ηθικό, όχι τον σωστό αλλά τον μετανιωμένο.

Την επόμενη Κυριακή η Εκκλησία μας παρουσιάζει έναν άσωτο, ο οποίος με θράσος παίρνει το πιβάλλον μέρος της ουσίας του από τον πατέρα του. Φεύγει και ζει έκλυτο και ακόλαστο βίο. Κατασπαταλά και καταστρέφει τα πάντα. Τελικώς «έρχεται εις εαυτόν» και επιστρέφει στο σπίτι του. Κι εκεί ο πατέρας κάνει μία μεγάλη αδικία υπέρ αυτού· την αδικία του να τον συγχωρήσει, του μην του απονείμει αυτό πού τού άξιζε και πού θα έπρεπε νά του αποδώσει βάσει του νόμου και του δικαίου, τηρεί το δίκαιο. Και τον συγκρίνει η Εκκλησία μας έναν πρεσβύτερο αδερφό, ο οποίος μάλιστα όταν γύρισε ο άσωτος έλειπε στη δουλειά ο κακομοίρης. Χρόνια διακονούσε μέσα στο σπίτι. Ήταν παιδί του σπιτιού και της εργασίας. Εμφανίζει όμως μία σκληρότητα τέτοια ώστε στη σύγκριση μεταξύ των δύο μπαίνει ο μεγάλος αδερφός στον παρονομαστή και ο άσωτος στον αριθμητή.

Και φτάνουμε στη Μεγάλη Εβδομάδα. Από τη μία μεριά ένας ληστής, ένας εκατόνταρχος, ο επικεφαλής του εκτελεστικού αποσπάσματος. Μία πόρνη τη Μεγάλη Τετάρτη και από την άλλη μεριά οι μαθητές, αυτοί που τόσα χρόνια ήταν μαζί με τον Κύριο, οι σωστοί πού ενοχλούντο από τη Χαναναία ή τους συνοδούς του παραλυ¬τικού. Οι δεύτεροι εγκαταλείπουν, κάποιος αρνείται, ένας προδίδει. Οι πρώτοι μόνον ομολογούν. Μάλιστα η πόρνη ούτε λέξη δεν βγάζει, απλώς κάνει μία πράξη. Και προκρίνονται αυτοί πού δεν είναι ηθικοί, όπως η πόρνη· αυτοί πού είναι σκληροί, όπως οι τελώνες· αυτοί πού ζουν μετά πόρνων, όπως ο άσωτος· αυτοί πού έρχονται να επι¬βεβαιώσουν τον θάνατο του Κυρίου, όπως ο εκατόνταρ¬χος. Και τελικά χάνουν το παιχνίδι οι μαθητές, ο πρεσβύ¬τερος υιός, ο Φαρισαίος.

I. Οι εκπλήξεις του θεού

Στο Ευαγγέλιο της Μεγάλης Τετάρτης το βράδυ υπάρ¬χει μια υπέροχη μικρή περικοπή, η οποία με έναν μυστικό τρόπο δείχνει το κριτήριο του Θεού, απόλυτα συμβατό με τα προηγούμενα. Διαβάζουμε από το κατά Λουκάν Ευαγγέλιο μια περικοπή κατά την οποία διαπληκτίζονται οι μαθητές, λίγο προ του Μυστικού Δείπνου και της παραδόσεως των Μυστηρίων, ποιος θα είναι πρώτος. Και αντί ο Κύριος να τους επιπλήξει, αφού τους λέει ότι αυτός πού θα επιλέξει τη θέση του τελευταίου θα είναι πρώτος, λέει «υμείς δε έστε οι διαμεμενηκότες μετ΄ εμού εν τοις πεφασμοίς μου» (Λουκ. κβ’ 28). Τους επαινεί διότι αυτοί οι οποίοι τελικώς έχουν μείνει κοντά και μαζί του στους πειρασμούς του. Και γι΄ αυτό τους υπόσχεται το εξής: «Καγώ διατίθεμαι υμίν καθώς διέθετα μοι ο πατήρ μου βασιλείαν, ίνα εσθίητε και πίνητε επί της τρα¬πέζης μου εν τη βασιλεία μου» (στ. 29). Και κάτι ακόμη «και καθίσεσθε επί θρόνων κρίνοντες τας δώδεκα φυλάς του Ισραήλ» (στ. 30).

Ενώ αποδεικνύεται, ότι είναι φιλόδοξοι, φίλαρχοι – όχι μόνον ο Ιωάννης και ο Ιάκωβος αλλά και όλοι οι υπόλοι¬ποι, αφού ενοχλήθηκαν επειδή και αυτοί φιλοδοξούσαν ποιος θα είναι πρώτος, ο Κύριος στην ουσία αγνοεί την αδυναμία τους και παρά πάσαν προσδοκίαν τους υπόσχεται ανταμοιβές. Επαινεί ότι μείνανε μαζί Του εν τοις πειρασμοίς Του, ποιοί; αυτοί πού αμέσως μετά στη Γεθσημανή θα Τον αφήσουν και στον σταυρό θα Τον εγκαταλείψουν. Και προχωρεί ότι για εσάς έχω ετοιμάσει τέτοια τράπεζα στη Βασιλεία μου σαν αυτή πού μου έχει ο Πατέρας μου. Φοβερό πράγμα! Μιλάει για καινό δεί¬πνο και λέει ότι οι μαθητές θα κρίνουνε τις δώδεκα φυλές του Ισραήλ και αμέσως μετά κάνει μία αποκάλυψη στον Πέτρο και του λέει ότι θα Τον αρνηθεί. Μιλάει σε αρνητές, μιλάει σε δειλούς, μιλάει σε φιλόδοξους και τους προσφέρει, χωρίς να τους καταλογίζει τα ελαττώματά τους, υποσχέσεις καινής ζωής, καινής βασιλείας, να κρί¬νουν τις δώδεκα φυλές του Ισραήλ. Είναι δυνατόν; Τί άραγε να σημαίνουν όλα αυτά;

Επιτρέψτε μου να προσθέσω και κάτι ακόμη. Αύ¬ριο γιορτάζουμε τον Μεγάλο Κωνσταντίνο. Υπάρχει μεγάλη αμφισβήτηση στην αγιότητα αυτού του αγίου Προσώπου. Γιατί; Γιατί ο κόσμος έχει ηθική και όχι πνευ¬ματική αντίληψη περί των αγίων. Ισχυρίζονται ότι, ως αυτοκράτορας, ήταν υπεύθυνος για να σκοτωθούν τόσοι άνθρωποι. Τα γράφουν οι εφημερίδες, μας τα λένε οι μαθητές μας στο σχολείο ως επιχειρήματα, τα σκεφτόμα¬στε κι εμείς στο μυαλό μας ως πειρασμούς και διερωτώμεθα μήπως και δε είναι άγιος ο Μέγας Κωνσταντίνος και κακώς γιορτάζουν οι μισοί Έλληνες εκείνη την ημέρα;

Ας δούμε όμως, γιατί είναι άγιος ο Μέγας Κωνστα¬ντίνος. Για τον ίδιο λόγο πού είναι άγιος ο ληστής. Για τον ϊδιο λόγο πού είναι αγία η πόρνη. Και μάλιστα είναι μεγά¬λος άγιος. Ο Θεός ξέρει γιατί αυτόν χρησιμοποίησε για να εδραιώσει την Εκκλησία, για να την απελευθερώσει, για να την αποδεσμεύσει. Η Εκκλησία δεν τιμά τα ηθικά του κατορθώματα, αλλά τιμά το γεγονός ότι τον επιλέγει ο Θεός για να τον κάνει σκεύος εκλογής και εκφραστή της χάριτός Του. Πόσο διαφέρει η αγιότητα αυτού του τύπου από την ηθική, νομικίστικη αντίληψη την οποία συχνά καλ¬λιεργούμε και μέσα στα μυαλά μας εύκολα εγκαθιστούμε;

Θα κλείσω κάνοντας μία αναφορά και στην ταπεί¬νωση. Μεγάλη έννοια η ταπείνωση. Γιορτάσαμε τις ημέρες της Μεγάλης Εβδομάδος με αποκορύφωμα τη Μεγάλη Παρασκευή. «Ο λόγος ο του σταυρού» είναι «Ιουδαίοις μεν σκάνδαλον Έλλησι δε μωρία, αυτοίς δε τοις κλητοί, Ιουδαίοις τε και Έλλησι Θεού δύναμις και Θεού σοφία». Ο Σταυρός παραπέμπει στην άκρα ταπεί¬νωση του Κυρίου, αλλά καταδεικνύει και την οδό της δικής μας γνήσιας ταπεινώσεως. Το να πιστέψει κανείς σε Θεό πού έγινε άνθρωπος, αποτελεί την πρώτη κένωση. Το να δεχθεί ότι ο Θεός πεθαίνει για μας επί του Σταυρού αποτελεί ένα δεύτερο επίπεδο ταπείνωσης. Είναι δυνα¬τόν; Σ΄ αυτό μας προκαλεί η Ορθοδοξία. Αυτό δεν έχει ερμηνεία. Αυτό δεν έχει λογική. Ούτε η παρθενική Γέν¬νηση, ούτε η εκ νεκρών Ανάσταση, ούτε η Σταύρωση του Θεού. Για εμάς όμως, μέσα στην Ορθόδοξη παράδοση, αυτό αποτελεί την πρόκληση μιάς ταπεινής τοποθέτησης απέναντι στο μυστήριο του Θεού πού δεν το καταλαβαί¬νουμε δυστυχώς, αλλά ευτυχώς μας υπερβαίνει.

Διερωτώμαστε πολλές φορές, γιατί υπάρχει αδικία, γιατί υπάρχει πόνος, γιατί υπάρχει δυστυχία ή πόλεμοι σε αυτόν τον κόσμο; Πού είναι ο Θεός; Ευτυχώς πού υπάρ¬χουν όλα αυτά. Στον κόσμο πού ζούμε αν δεν υπήρχαν αυτά πού γεννούν αυτήν την ταπείνωση του Σταυρού για την οποία μιλήσαμε προηγουμένως, δεν θα υπήρχε η αγιότητα, η έκφραση της χάριτος, η ψηλάφηση του Θεού από αυτόν τον κόσμο.

Πηγή: Μητροπολίτου Μεσογαίας και Λαυρεωτικής κ.κ. Νικολάου, § Ηθική η Αγιότητα

Ελληνορθόδοξη Πορεία, επιμέλεια Κωνσταντίνου Χολέβα, Χορηγός Εκδόδσεως Σούπερ Μάρκετ Δούκας, Αθήνα 2010