Τα κοιτάσματα που υπάρχουν στο ελληνικό υπέδαφος και τα πλεονεκτήματα που διαθέτει έναντι άλλων χωρών της ΕΕ

Η ΛΑΡΚΟ είναι το μεγαλύτερο συγκρότημα παραγωγής νικελίου στην Ευρωπαϊκή Ενωση

Στρατηγικά υλικάθεωρούνται τα υλικά εκείνα που είναι ζωτικής σημασίας για την ασφάλεια μιας χώρας. Η έννοια του στρατηγικού ορυκτού ή υλικού ποικίλει από χώρα σε χώρα και από εποχή σε εποχή. Η λεγόμενη βιομηχανική επανάσταση στηρίχτηκε σε ορισμένα στρατηγικά υλικά της εποχής εκείνης, όπως ο άνθρακας, τα σιδηρομεταλλεύματα κ.ά. Στη μεταπολεμική τεχνολογία προστέθηκαν νέες ορυκτές πρώτες ύλες στον κατάλογο των στρατηγικών ορυκτών υλών, όπως το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο, το τιτάνιο, το ουράνιο κ.ά. Είναι πολλοί οι παράγοντες που συμβάλλουν προκειμένου μια ορυκτή πρώτη ύλη να θεωρηθεί ως στρατηγικό ορυκτό. Οπως πχ η χρησιμοποίησή του για στρατιωτικούς σκοπούς, η σπανιότητά του, η έλλειψη υποκατάστατων κλπ.
Ενώ οι ΗΠΑ στερούνται πολλών από τα ορυκτά και μέταλλα που καταναλώνουν, η Νότια Αφρική και η πρώην Σοβιετική Ενωση ελέγχουν τις πηγές αυτών των αναγκαίων ορυκτών πρώτων υλών. Ορισμένα από αυτά, τα οποία είναι πολυδιάστατα τόσο στα γεωλογικά τους χαρακτηριστικά όσο και στις χρήσεις τους (διαμάντια, χρωμίτης, βωξίτης, μαγγάνιο, νικέλιο) δείχνουν πως η γεωλογία επηρεάζει τη διεθνή πολιτική μετατρέποντας κοινά ορυκτά σε στρατηγικά. Με εξαίρεση τα διαμάντια, αυτές οι πρώτες ύλες υπάρχουν σε επαρκείς ποσότητες και στη χώρα μας, η οποία μάλιστα είναι η μοναδική παραγωγός χώρα στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα όσον αφορά ορισμένες από αυτές:

Κοιτάσματα χρωμίτη. Το χρώμιο είναι η βάση για την παρασκευή του ανοξείδωτου χάλυβα. Τα σημαντικότερα κοιτάσματα χρωμίτη εμφανίζονται στις εξής χώρες: Ζιμπάμπουε, ΗΠΑ, Φιλανδία, Καναδά, Βραζιλία, Ινδία, Αλβανία, Ελλάδα, Τουρκία, Κύπρο. Στην Ελλάδα, η κύρια ζώνη εξόρυξης χρωμίτη βρίσκεται στο Βούρινο της Κοζάνης και είναι η μοναδική χώρα της Ευρωπαϊκής Ενωσης που έχει στο υπέδαφός της σημαντικά εκμεταλλεύσιμα κοιτάσματα χρωμίτη.

Κοιτάσματα βωξίτη. Ο βωξίτης που μετατρέπεται σε μια ποικιλία πυρίμαχων υλικών πλούσιων σε αργίλιο, λειαντικών υλών και χημικών, χρησιμοποιείται επίσης στην παρασκευή του μετάλλου αργιλίου, που χρησιμοποιείται στην κατασκευή αεροσκαφών, μεταλλικών κατασκευών, ηλεκτρικών συσκευών, αλουμινόχαρτου και συσκευασιών αναψυκτικών.

Βωξιτοπαραγωγές χώρες είναι: η Καραϊβική, η Γουιάνα, η Βραζιλία, ενώ στη ζωή της Νότιας Ευρώπης περιλαμβάνεται και η Ελλάδα. Η Ελλάδα είναι η μεγαλύτερη βωξιτοπαραγωγός χώρα της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Κοιτάσματα μαγγανίου. Το μαγγάνιο βρίσκει ευρύτατη εφαρμογή κυρίως ως συστατικό σιδηροκραμάτων. Χρησιμοποιείται σχεδόν αποκλειστικά στην παρασκευή ξηρών στοιχείων.

Περισσότερες από 30 χώρες εξορύσσουν τη συνολική παραγωγή του μαγγανίου. Οι μεγαλύτεροι παραγωγοί είναι οι χώρες της πρώην Σοβιετικής Ενωσης, η Δημοκρατία της Νότιας Αφρικής, η Αυστραλία, η Βραζιλία, η Ινδία και η Κίνα. Με εξαίρεση την πρώην Σοβιετική Ενωση, καμιά από τις μεγάλες παραγωγούς χώρες δεν έχει ανεπτυγμένη βιομηχανία.

Η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα της Ευρωπαϊκής Ενωσης που έχει στο υπέδαφός της κοιτάσματα μαγγανίου. Τα κυριότερα ελληνικά κοιτάσματα μαγγανίου βρίσκονται στο νομό Δράμας.

Κοιτάσματα νικελίου. Το νικέλιο είναι ένα σημαντικό μέταλλο που χρησιμοποιείται στην παρασκευή ειδικών ανθεκτικών κραμάτων. Η παρουσία του νικελίου σε κράματα με άλλα μέταλλα, αυξάνει τη σκληρότητα, την ανθεκτικότητα και στιλπνότητα. Επίσης βελτιώνει την αντιδιαβρωτική, την ηλεκτρική και θερμική συμπεριφορά των προϊόντων.

Η Ελλάδα είναι η μεγαλύτερη παραγωγός χώρα νικελίου στην Ευρωπαϊκή Ενωση και η μοναδική χώρα της Ευρωπαϊκής Ενωσης με σημαντικά κοιτάσματα νικελίου στο υπέδαφός της. Υπενθυμίζεται ότι η ΛΑΡΚΟ είναι το μεγαλύτερο συγκρότημα παραγωγής νικελίου στην Ευρωπαϊκή Ενωση.

Σμηκτίτες. Το μεγάλο εύρος των χρήσεων και το επιστημονικό ενδιαφέρον των σμηκτιτών προέρχεται από τις φυσικές και χημικές τους ιδιότητες, που δεν επιδεικνύονται από κανένα άλλο γνωστό φυσικό υλικό.

Οι κύριες εφαρμογές των σμηκτιτών αργίλων περιλαμβάνουν την παρασκευή ρευστοκονιάματος για τη συγκόλληση ρωγμών και ασυνεχειών πετρωμάτων και εδαφών, την αύξηση της πλαστικότητας των κονιαμάτων, τη δημιουργία αδιαπέρατου και ελαστικού σκυροδέματος κ.ά. Αλλες εφαρμογές των σμηκτιτών αργίλλων είναι η διάθεση πυρηνικών αποβλήτων, τα φάρμακα και καλλυντικά, τα σαπούνια, τα χρώματα, τα κεραμικά, ο καθαρισμός του νερού.

Η Ελλάδα είναι η δεύτερη χώρα στον κόσμο στην εξόρυξη σμηκτιτών αργίλων μετά τις Ηνωμένες Πολιτείες. Τα κύρια εξορυκτικά κέντρα είναι η Μήλος και η Κίμωλος.

Ενα μεγάλο μέρος των σμηκτιτών αργίλων που εξορύσσεται στην Ελλάδα εξάγεται στο εξωτερικό σε ημικατεργασμένη ή ακατέργαστη μορφή και επανεισάγεται με τη μορφή προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας.

Κοιτάσματα Μαγνησίου. Το μαγνήσιο έχει πολλαπλές χρήσεις, αφού είναι βασικό υλικό για ελαφρές κατασκευές, για την αεροπλοΐα, την αυτοκινητοβιομηχανία, τους σιδηροδρόμους και γενικά τις μηχανές. Κράματά του αντέχουν καλύτερα σε δονήσεις και κόβονται δυο φορές πιο εύκολα από το αλουμίνιο. Βρίσκει εφαρμογή στη διαστημική τεχνολογία, λόγω της αντοχής, της ελαφρότητάς του και της ιδιότητας να απορροφά θερμότητα. Η ικανότητά του να κάμπτεται σε μεγάλες πιέσεις, του δίνει ένα σοβαρό πλεονέκτημα έναντι του χάλυβα και του αλουμινίου.

Το μαγνήσιο αποτελεί μια από τις σημαντικές προσμείξεις του αργιλίου. Για το λόγο αυτό, όσα περισσότερα κράματα αλουμινίου παράγονται, τόσο περισσότερο μαγνήσιο χρειάζεται η αγορά. Η Ελλάδα είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός μαγνησίτη και περλίτη στην Ευρωπαϊκή Ενωση και εξάγει μαγνησίτη, που αποτελεί την ορυκτή μορφή μαγνησίου και καλύπτει το 46% της συνολικής παραγωγής της Δυτικής Ευρώπης.

Κοιτάσματα Ουρανίου. Η πιστοποίηση ύπαρξης κοιτασμάτων ουρανίου στον ελλαδικό χώρο είναι αδιαμφισβήτητη. Τα ουρανιούχα μεταλλεύματα εμφανίζονται στην Κεντρική και Ανατολική Μακεδονία και στη Θράκη. Το ερώτημα είναι κατά πόσο είναι εκμεταλλεύσιμα και βέβαια ποιο είναι το μέγεθος των αποθεμάτων. Στο ερώτημα αυτό, θα επιχειρήσουμε να απαντήσουμε έμμεσα, διότι οι σχετικές μελέτες που έχουν γίνει στην περίοδο 1970-’76 από τον Smith, παραμένουν μέχρι σήμερα εμπιστευτικές.

Στη χώρα μας η παρουσία ουρανιούχων ορυκτών είχε επισημανθεί εδώ και αρκετά χρόνια από Ελληνες και ξένους επιστήμονες. Οι πιο κλασικές εμφανίσεις στην Ελλάδα ήταν:

• Το -μέσα σε αποσαθρωμένο ηφαιστίτη- ουρανιούχο ορυκτό κονορβερνίτης κοντά στο χωριό Βάθη του νομού Κιλκίς.
• Το προσχωματικό κοίτασμα στα Λουτρά Ελευθερών του νομού Καβάλας, το οποίο εγκλείει κυρίως ορυκτά θορίου, ζιρκονίου, υλμενίτη και μαγνητίτη.
• Οι κοίτες μικρών ρυακιών του ποταμού Κρουσοβίτη (μεγάλου παραπόταμου του Στρυμόνα) κοντά στο Σιδηρόκαστρο, όπου οι προσχώσεις περικλείουν ορυκτά θορίου, ζιρκονίτη και μαγνητίτη.
• Η περιοχή της Αξιούπολης, όπου ο ροδόχρωμος γραφίτης της περιοχής παρουσιάζει σε μερικά σημεία αυξημένη ραδιενέργεια, γιατί μέσα σε αυτόν υπάρχει ουρανιούχος οπάλλιος.
• Ο ουρανιούχος άνθρακας του χωριού Κοτύλη στο νομό Ξάνθης.
• Η περιοχή του Ασιμηνού Δράμας και άλλες με μικρότερη σημασία.

Ολες οι παραπάνω εμφανίσεις μαζί με άλλες ενδείξεις και πληροφορίες, καθώς και η λεπτομερής έρευνα στο κοίτασμα της περιοχής Βάθης Κιλκίς και Κοτύλης Ξάνθης, ενισχύουν την πιστοποίηση ύπαρξης ουρανιούχων κοιτασμάτων σε μια εκτεταμένη περιοχή.

Ας μην ξεχνάμε ότι, από γεωλογική άποψη, όλος ο ελληνικός χώρος αποτελεί ευνοϊκό περιβάλλον για την ανάπτυξη ουρανιούχων μεταλλευμάτων. Ιδιαίτερα η γεωτεκτονική ζώνη της Ροδόπης, με τα κρυσταλλοσχιστώδη πετρώματα, έρχεται αναμφισβήτητα πρώτη μεταξύ όλων των γεωτεκτονικών ζωνών της Ελλάδος. Σύμφωνα με συμπεράσματα πολλών ερευνητών οι ουρανιούχες εμφανίσεις στην Κεντρική και Ανατολική Μακεδονία και στη Θράκη, σε συνδυασμό με τις μεγάλες εμφανίσεις στη Γιουγκοσλαβία, τη Βουλγαρία και την Τουρκία, πείθουν ότι η περιοχή της Μακεδονίας και της Θράκης βρίσκεται περίπου στο κέντρο μιας μεταλλογενετικής επαρχίας ουρανίου.

Σε δημοσίευμα της εφημερίδας ΕΠΕΝΔΥΤΗΣ (23-2-1996) αναφέρεται ότι: «Το 1969 για πρώτη φορά η χούντα μέσω της Ελληνικής Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας απηύθυνε αίτημα προς τη Διεθνή Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας (ελεγχόμενη από Αμερικανούς Επιστήμονες) να διερευνηθεί το υπέδαφος στις περιοχές Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Πενταμελής ομάδα, υπό τον Αμερικανό πυρηνικό Α. Σμιθ, άρχισε την έρευνα το 1971 και χρειάστηκαν πέντε χρόνια για να την ολοκληρώσει. Σε διεθνές συνέδριο στη Βιέννη το 1976 έγινε γνωστό (μέσα από μια μελέτη 25 σελίδων) ότι η χώρα μας διαθέτει πλουσιότατα κοιτάσματα ουρανίου».

Το παραπάνω δημοσίευμα κρίνεται ως απολύτως ακριβές, όσον αφορά το σκέλος αυτό, διότι πράγματι ο Smith διενήργησε εξονυχιστικές έρευνες, τα αποτελέσματα των οποίων κρίθηκαν εμπιστευτικά και ουδέποτε δόθηκαν στη δημοσιότητα.

Δεδομένου ότι, οι παραπάνω εμπιστευτικές μελέτες δεν έχουν δει ποτέ το φως της δημοσιότητας, γεννώνται τα παρακάτω ερωτήματα:

1) Εφόσον η έρευνα έγινε μετά από αίτημα της ελληνικής κυβέρνησης, γιατί δε συμμετείχε στη σύνταξη των εμπιστευτικών αυτών εκθέσεων κανείς από την Επιτροπή Ελληνικής Ατομικής Ενέργειας;

2) Υπήρξε αποδέκτης η ελληνική κυβέρνηση των εμπιστευτικών αυτών εκθέσεων. Εάν ναι, γιατί επί 30 χρόνια το θέμα παραμένει εμπιστευτικό. Αν όχι, γιατί δεν έχουν ζητηθεί;

Στο σημείο αυτό είναι σκόπιμο να θυμηθούμε ότι οι έρευνες για ουράνιο και πετρέλαιο στην Ελλάδα άρχισαν και τελείωσαν κατά τη διάρκεια της δικτατορικής διακυβέρνησης της Ελλάδας και συγκεκριμένα την περίοδο 1969 – 1974.