Η παράδοση

Γράφει ο Μοναχός Μωυσής, Αγιορείτης

Μιλώντας για παράδοση σήμερα ορισμένοι των καλών συμπατριωτών μας σφιχτοκουμπώνονται. Γίνονται απέναντί μας αρκετά επιφυλακτικοί και κάπως θα λέγαμε καχύποπτοι.

Νομίζω πως αυτό συμβαίνει γιατί θεωρούν μάλλον ότι η παράδοση είναι απλά μια στείρα επιστροφή στο παρελθόν. Πιστεύουν λίγο ή πολύ ότι αυτή η αναδρομή είναι εντελώς αχρείαστη. Λέγουν ότι η ζωή πηγαίνει μόνο μπροστά και ποτέ πίσω.

Παράδοση ασφαλώς και βεβαίως δεν είναι μια ασαφής παρελθοντολογία, μια νοσηρή νοσταλγία, μια γοητευτική ενθύμηση μόνο των ωραίων περασμένων και μια πλήρης ωραιοποίηση του χθες. Δεν πρόκειται οπωσδήποτε για μια μόνιμη στάθμευση σε παλαιούς χρόνους και μια κουραστική μοιρολατρία του αβάσταχτου σήμερα. Παράδοση δεν είναι μόνο ο πολύτιμος κειμηλιακός πλούτος των μουσείων. Παράδοση δεν σημαίνει να ξαναφορέσουν οι άνδρες φουστανέλα και οι γυναίκες τσεμπέρι, ούτε να γεμίσουμε τα σαλόνια με διάφορα πράγματα, για να λεγόμαστε παραδοσιακοί άνθρωποι.

Παράδοση είναι τρόπος, στάση, ύφος και ήθος ζωής. Παράδοση είναι ζωντανή μνήμη, πρόσληψη εμπειρίας, υγιούς φρονήματος σεμνότητος, ταπεινότητος, απλότητος και προτιμήσεως του ιερού και ωραίου. Παραδοσιακός δεν είναι αυτός που θα κυκλοφορήσει σήμερα με φουστανέλα και περικεφαλαία, αλλά η μέθεξη του ανδρείου φρονήματος εκείνου που τα φορούσε ή της κοσμιότητος της γυναίκας που φορούσε τη λουλουδάτη μανδήλα και τα σκουρόχρωμα, μακριά ενδύματα.

Η σύγχρονη ζωή, θα συμφωνήσετε, είναι εν πολλοίς επαναστατική, μοντέρνα, θέλει να κόψει κάθε θεσμό με το παρελθόν της, δεν θέλει να θυμάται τόσο πολύ όσο να ονειροπολεί και να φαντάζεται ένα ιδανικό άγνωστο μέλλον. Ένα μέλλον, όπως αντιλαμβάνεστε, άπιαστο. Τελικά υπάρχει μια φυγή από την αντιμετώπιση του παρόντος. Πάντως σοφοί άνθρωποι είπαν πως λαοί δίχως μνήμη δεν θα έχουν μέλλον. Είναι γεγονός πως η ιστορία διδάσκει πολλά.

Η παράδοση υπάρχει μέσα στη ζωή, αφού παράδοση είναι ό,τι ζωντανό μεταφέρεται από γενιά σε γενιά. Η παράδοση λοιπόν είναι παράγοντας γνώσης και δύναμης για την εξέλιξη και πρόοδο της ζωής.

Η παράδοση μπορεί να έχει κάποια συντηρητικά στοιχεία, που πιστεύουμε πως πάντοτε είναι απαραίτητα και αυτά στην κοινωνία, όπως το αλάτι στο φαΐ. Η παράδοση στους ταραγμένους και ανατρεπτικούς καιρούς μας είναι ασφαλής οδηγός, έμπειρος, δοκιμασμένος, που συνδράμει ουσιαστικά στην πνευματική πορεία του ανθρώπου.

Η ζωή δεν μπορεί να γυρίσει πίσω ή να σταματήσει. Μπορεί όμως άνετα να θυμάται, για να εμπνέεται, να φωτίζεται, να αναπαύεται και να σέβεται. Η ανάμνηση ευγνωμονεί τους προγόνους, τους αγίους, τους ήρωες, τους ευεργέτες, τους δασκάλους, τους ποιητές, τους μεγάλους μαστόρους της τέχνης. Τους ανθρώπους της αρετής, της σοφίας, του μόχθου, της υπομονής και της αγάπης. Στο Άγιον Όρος, είναι αλήθεια, διατηρούνται απαρασάλευτα τυπικές διατάξεις και παραδόσεις επί μία χιλιετία και πλέον. Δεν είναι το Άγιον Όρος απολιθωμένο μουσείο του ένδοξου βυζαντινισμού αλλά ζωντανή παράδοση, ιστορία και ζωή. Ένα των πιο λαμπρών πολιτιστικών κέντρων όλου του κόσμου.

Πολιτισμός, είπαν, είναι η πραγμάτωση υψηλών αξιών του δημιουργικού ανθρωπίνου πνεύματος, η καλλιέργεια και η πρόοδος, η νοσταλγία του ιερού, η ανόρθωση από τα χαμηλά στα υψηλά, τα τίμια και ηθικά. Μέσα στα πολιτιστικά δημιουργήματα υπάρχει η ψυχή των προηγούμενων γενεών. Ψυχή του πολιτισμού είναι ο πολιτισμός της ψυχής. Η παράδοση διατηρεί μόνο τα αληθινά και ουσιώδη. Η παράδοση κυρίως βιώνεται. Ο νεοέλληνας πολύ αδικεί τον εαυτό του με το να λησμονά ηθελημένα το μακραίωνο ιερό παρελθόν του. Παράδοση είναι να επαναφέρουμε στους δύσκολους καιρούς μας την εγκράτεια, την απλότητα, τη λιτότητα, την ταπεινότητα και την ανυπόκριτη γνησιότητα.

Τα παραπάνω είναι περίληψη ομιλίας μου που έγινε την περασμένη Τετάρτη στο Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας – Θράκης στη Θεσσαλονίκη με θέμα “Η μνημοσύνη και η λησμοσύνη στο νεοελληνικό βίο”.

Πηγή: Εφημερίδα «Μακεδονία» Θεσσαλονίκης

http://www.makthes.gr/news/opinions/55134/