Η Εκκλησία της Παναγίας της Ασίνου, Νικητάρι-Κύπρος.(Με φωτογραφικό υλικό)

Η εκκλησία της Παναγίας της Ασίνου, που είναι πολύ γνωστή για τις ωραίες τοιχογραφίες της, είναι του τύπου του μονόκλιτου καμαροσκέπαστου ναού, που συναντάται σ’ όλη την Κύπρο. Δυο τόξα που στηρίζονται σε παραστάδες του βόρειου και του νότιου τοίχου διαιρούν την καμάρα της εκκλησίας σε τρία μέρη.

Η εκκλησία της Παναγίας της Ασίνου κτίσθηκε στις αρχές του 12ου αιώνα από το Μάγιστρο Νικηφόρο Ισχύριο ως εκκλησία της μονής των Φορβίων που ίδρυσε ο ίδιος, Γι’ αυτό και το πραγματικό όνομα της εκκλησίας είναι Παναγία Φορβιώτισσα.

Ονομάσθηκε Ασίνου από την αρχαία πολίχνη Ασίνη που ίσως βρισκόταν εκεί κοντά.

Αρχικά η εκκλησία δεν είχε νάρθηκα. Ο νάρθηκας που καταλήγει σε δυο αψίδες, προστέθηκε στα τέλη του 12ου αιώνα και καλύπτεται με τρούλο χωρίς τύμπανο. Αργότερα η εκκλησία καλύφθηκε με δεύτερη δίριχτη ξύλινη στέγη και αγκιστρωτά κεραμίδια για καλύτερη προστασία από τη βροχή και τα χιόνια.

Η εκκλησία της Παναγίας της Ασίνου πρωτοζωγραφίστηκε το 1105/6 σύμφωνα με την κτιτορική επιγραφή, που βρίσκεται στο δυτικό τυφλό τόξο του νότιου τοίχου, κάτω από την τοιχογραφία των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Από τις τοιχογραφίες της εποχής αυτής σώθηκαν εκείνες που βρίσκονται στο δυτικό τμήμα της καμάρας, στο δυτικό τοίχο και στο ανατολικό και δυτικό τμήμα του νότιου και βόρειου τοίχου. Στην πρώτη φάση της τοιχογράφησης ανήκουν και οι τοιχογραφίες της Ανάληψης στο ανατολικό τμήμα της καμάρας, η Μετάληψη των Αποστόλων και οι Πατέρες της εκκλησίας στον ημικυκλικό τοίχο της αψίδας, ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου και η Μετάληψη της οσίας Μαρίας της Αιγύπτιας στα βόρεια και τα νότια της αψίδας.

Οι τοιχογραφίες του 1105/6, ένα δείγμα από τις οποίες είναι η Κοίμηση της Θεοτόκου, η Βαϊοφόρος και ο Μυστικός Δείπνος στο δυτικό τοίχο, ξεχωρίζουν για την αρμονία των χρωμάτων, την ευγένεια στην έκφραση, που συνδυάζεται με τη μεγαλοπρέπεια στην απεικόνιση του Χριστού, το ρυθμό στην κίνηση, τη σωστή ανατομική απόδοση των σωμάτων και την πτυχολογία, που ακολουθεί αρμονικά την κίνηση. Τα χρώματα είναι λαμπερά, και ιδιαίτερα ζωηρά, στη σειρά των όρθιων μορφών του δυτικού τοίχου, και το πλάσιμο απαλό και επιμελημένο.

 Το 14ο αιώνα η εκκλησία έπαθε σημαντική καταστροφή. Συνέπεια της καταστροφής αυτής είναι η διεύρυνση της αψίδας και η διακόσμηση για δεύτερη φορά του νάρθηκα και του κεντρικού τμήματος του ναού. Ο νάρθηκας ζωγραφίστηκε το 1332/33 σύμφωνα με τη σχετική επιγραφή. Οι τοιχογραφίες αυτές περιλαμβάνουν τη μεγάλη σύνθεση της Δευτέρας Παρουσίας, που απλώνεται στους θόλους, τη Βόρεια αψίδα και τα πάνω τμήματα του δυτικού τοίχου, και πιο χαμηλά περιλαμβάνει όρθιους Αγίους, το Χριστό και την Παναγία.

 Ο ζωγράφος που ζωγράφισε τις τοιχογραφίες αυτές χρησιμοποίησε χρώματα αλαμπή, στα οποία κυριαρχεί το καφέ. Το πλάσιμο είναι απλοποιημένο και οι πτυχώσεις αποδίδονται με σκληρές χονδρές πινελιές. Χαρακτηριστικό δείγμα των τοιχογραφιών αυτών είναι οι τρεις Απόστολοι που εικονίζονται σε θρόνο σε σφαιρικό τρίγωνο του τυφλού τρούλου του νάρθηκα.

Τότε ή λίγο αργότερα ζωγραφίστηκε, από άλλο ζωγράφο, το κεντρικό τμήμα της καμάρας και του νότιου και βόρειου τοίχου. Χαρακτηριστικό δείγμα των τοιχογραφιών αυτών είναι ο Χριστός Ελεήμων, που είναι ζωγραφισμένος στη δυτική όψη της ανατολικής παραστάδας του νότιου τοίχου κοντά στο εικονοστάσι. Η εκκλησία της Ασίνου έχει περιληφθεί στον κατάλογο της Παγκόσμιας κληρονομιάς της Ουνέσκο.