Φίντυς – Περὶ γυναικὸς σωφροσύνης

Φίντυς (6ος αἰ. π.Χ.): Θυγατέρα του Καλλικράτους. Μαθήτρια του Πυθαγόρα.
Γεννήθηκε στον Κρότωνα όπου δίδαξε αργότερα στην εκεί Πυθαγόρεια Σχολή.

“Η γυναίκα πρέπει να είναι γενικά αγαθή και κόσμια. Και ποτέ δεν θα είναι τέτοια δίχως αρετή. Διότι κάθε αρετή πού αναφέρεται σε ένα πράγμα, έχει σπουδαιότητα μόνο σχετικά μ αυτό. Η αρετή της όρασης είναι σπουδαία για τα μάτια, της ακοής για τα αυτιά, του αλόγου για τα άλογα και του ανδρός για τους άνδρες. Έτσι και η αρετή της γυναίκας, για τις γυναίκες. Και σπουδαιότερη αρετή της γυναίκας είναι η σωφροσύνη. Επειδή με αυτή την αρετή θα μπορεί να τιμά και να αγαπά τον άνδρα της.

Πολλοί ίσως νομίζουν ότι δεν αρμόζει στη γυναίκα να φιλοσοφεί, ούτε να ιππεύει, ούτε να βγάζει λόγους. Εγώ όμως νομίζω ότι ορισμένα έργα είναι αποκλειστικώς του άνδρα, άλλα είναι της γυναίκας και άλλα ότι είναι κοινά και στους δυό· επίσης μερικά ταιριάζουν περισσότερο στον άνδρα παρά στη γυναίκα, ενώ άλλα περισσότερο στη γυναίκα παρά στον άνδρα. Τα ειδικά καθήκοντα του άνδρα είναι η άσκηση της στρατηγίας, της πολιτικής και οι δημόσιες ομιλίες. Αποκλειστικά έργα της γυναίκας είναι το νοικοκυριό, η διαμονή στο σπίτι και το καλωσόρισμα και η φροντίδα του άνδρα. Κοινές ιδιότητες πού πρέπει να έχουν ο άνδρας και η γυναίκα είναι η ανδρεία, η δικαιοσύνη και η φρόνηση. Και πράγματι, πρέπει και ο άνδρας και η γυναίκα να έχουν τις αρετές του σώματος, καθώς επίσης και τις αρετές της ψυχής. Και όπως είναι και στους δυο ωφέλιμη η υγεία στο σώμα, το ίδιο είναι ωφέλιμη η υγεία της ψυχής. Αρετές του σώματος είναι η υγεία, η ισχύς, η ευαισθησία και η ομορφιά. Από τις αρετές αυτές μερικές είναι πιο οικείο στον άνδρα να τις ασκεί και να τις έχει και άλλες περισσότερο στη γυναίκα. Η ανδροπρέπεια και η φρόνηση ταιριάζουν περισσότερο στον άνδρα και για την ευεξία του σώματος και για τη δύναμη της ψυχής, ενώ η σωφροσύνη στη γυναίκα.

Γι αυτό πρέπει να εκπαιδεύεται στη σωφροσύνη και να γνωρίζει η γυναίκα από πόσα και ποιά στοιχεία εξαρτάται αυτό το αγαθό. Λέω λοιπόν από πέντε: πρώτον, από την ευσέβεια και το σεβασμό της συζυγικής σχέσεως. Δεύτερον, από το στολισμό του σώματος. Τρίτον, από τις εξόδους της γυναίκας από το σπίτι της. Τέταρτον, από την αποχή από οργιαστικές τελετές και «μητρωασμούς» (εορτές προς τιμήν της μητέρας των θεών Κυβέλης). Πέμπτον, από την ευλάβεια και μετριοπάθεια στις θυσίες πού γίνονται προς τους θεούς. Απ όλα αυτά το σπουδαιότερο αίτιο και συνεκτικό στοιχείο της σωφροσύνης είναι η αδιάφθορη συζυγική σχέση πού δεν μολύνεται από σχέσεις με άλλους άνδρες.

Διότι, παραβαίνοντας αυτό, αδικεί πρώτα τους γενέθλιους θεούς και εισάγει στην οικογένεια και στο σόι όχι γνήσια αλλά νόθα τέκνα. Έπειτα, αδικεί τους θεούς της φύσεως, πού στο όνομά τους ορκίστηκε μαζί με τους γονείς και τους συγγενείς της να ενώσει τη ζωή της με τον άνδρα και να αποκτήσουν νόμιμα τέκνα. Έπειτα αδικεί και την πατρίδα, διότι δεν μένει πιστή στα καθιερωμένα. Έπειτα, το να παραβαίνει αυτά, για τα οποία μέγιστη ποινή έχει οριστεί ο θάνατος, λόγω της σπουδαιότητας του αδικήματος, είναι αθέμιτο και ασυγχώρητο, να αμαρτάνει δηλαδή και να ατιμάζει για χάρη της ηδονής. Και η κατάληξη κάθε ατιμίας είναι η καταστροφή. Και πρέπει να σκέφτεται η γυναίκα ότι δεν θα μπορέσει να καθαρθεί από μία τέτοια αμαρτία, ώστε να μπορεί μετά να προσέρχεται στους ναούς των θεών και στους βωμούς αγνή και αγαπητή στους θεούς. Διότι σε τέτοια αδικήματα και ο θεός είναι ανεξιλέωτος. Το καλύτερο κόσμημα της ελεύθερης γυναίκας είναι να κάνει ό,τι είναι σωστό και να επιβεβαιώνει με τα χαρακτηριστικά των παιδιών πού φέρνει στον κόσμο την πίστη και την αφοσίωση στον άνδρα της, αν φέρουν τα σημάδια ομοιότητας με τον πατέρα πού τα έσπειρε. Αυτά λοιπόν για τη συζυγική πίστη.

Τώρα για το στολισμό του σώματος πιστεύω τα εξής. Πρέπει να είναι λευκοντυμένη, απλή και ανεπιτήδευτη. Και θα είναι έτσι αν δεν φοράει διαφανή και πολύχρωμα ούτε μεταξωτά φορέματα αλλά σεμνά και λευκού χρώματος. Έτσι θα αποφύγει τα υπερβολικά στολίδια, την πολυτέλεια και τον καλλωπισμό και δεν θα εμπνεύσει τη μοχθηρή ζήλεια στις άλλες. Χρυσαφικά και σμαράγδια να μή φοράει, επειδή φανερώνουν επίδειξη πλούτου και υπερηφάνεια απέναντι στις γυναίκες του λαού. Πρέπει και η πολιτεία, αν ευνομείται, να ορίζει αυτά για όλες τις γυναίκες, να βοηθάει με μία ενιαία νομοθεσία, έτσι ώστε να απομακρύνει από την πολιτεία τους τεχνίτες πού κατασκευάζουν τέτοια κοσμήματα.

Και να μή στολίζει το πρόσωπό της με τεχνητά και ξένα χρώματα. Αλλά να αρκείται στο φυσικό χρώμα του σώματος, το οποίο να λούζει με σκέτο νερό και να φροντίζει να στολίζεται μάλλον με τη σεμνότητα. Έτσι θα τιμάει και τον άνδρα της και τον εαυτό της.

Και οι έξοδοι της γυναίκας από το σπίτι ας είναι για τις δημόσιες θυσίες προς τιμήν του πολιούχου θεού, ικετεύοντάς τον να προστατεύει την ίδια, τον άνδρα της και όλη την οικογένεια. Έπειτα να μή σηκώνεται και βγαίνει ούτε τη βαθιά νύχτα, ούτε το δειλινό, αλλά την ημέρα πού η αγορά είναι γεμάτη, για να είναι ολοφάνερη η έξοδός της, πού πρέπει να γίνεται ή για κάποιο θέαμα ή για ψώνια δικά της, και τότε πάλι με μια ή το πολύ δυο υπηρέτριες πού θα την συνοδεύουν με κοσμιότητα.

Να προσφέρει λιτές θυσίες στους θεούς και ανάλογα με τις δυνάμεις της και να αποφεύγει τις οργιαστικές τελετές και τους μητρωασμούς στα σπίτια. Διότι οι κοινοί νόμοι της πολιτείας απαγορεύουν στις γυναίκες να τελούν τέτοια όργια και για άλλους λόγους, αλλά και διότι αυτές οι θρησκευτικές τελετές συνοδεύονται με μεθύσια και εκστασιασμό της ψυχής. Ενώ η οικοδέσποινα και αυτή πού έχει την πρωτοκαθεδρία στο σπίτι πρέπει να είναι πάντα σώφρων και άθικτη.”

Stob. 4.23.61 p. 588 He. (Mullach 2 p. 36) Φιντύος τᾶς Καλλικράτεος

(= Kallikratidas? q.v.) θυγατρὸς Πυθαγορείας ἐκ τοῦ Περὶ γυναικὸς σωφροσύνας.