Άγιος Μάξιμος ο Βατοπαιδινός, ΧΡΟΝΙΚΟ ανακάλυψης τάφου, ανακομιδής και μετακομιδής αγίων λειψάνων (3) [με πλούσιο φωτογραφικό υλικό]

Πραγματικά, στις 2 μ.μ. της 3 Ιουλίου του 1996 ανέσυραν με προσοχή και ευλάβεια τα ιερά οστά και τα τοποθέτησαν σε μεγάλη ξύλινη θήκη προσωρινής λάρνακας για τη μεταφορά τους, τα εκάλυψαν δε με λαμπροκεντημένα άμφια μεγαλόσχημο να μονάχου. Τη στιγμή εκείνη οι καμπάνες ηχούσαν χαρμόσυνα και άρχισε να συγκεντρώνεται ένα πλήθος από Μητροπολίτες, Επισκόπους, Αρχιμανδρίτες, Ιερείς, Διάκους και Μοναχούς, με ή χωρίς άμφια, με αναμμένα κεριά και θυμιατήρια, οι οποίοι έψελναν όλοι μαζί τροπάρια για τον Άγιο Μάξιμο Γραικό, τον μεγάλο φωτιστή των Ρώσσων. Δόξα τω Θεώ!

Τα πάντα ήταν έτοιμα για την επίσημη τελετή της ανακομιδής. Ο Πατριάρχης της Μόσχας και πάσης Ρωσσίας κ.κ. Αλέξιος αφίχθη στις 4 μ.μ., ενώ οι κώδωνες όλων των ναών του Μεγάλου Μοναστηρίου της Αγίας Τριάδος στο Ζαγκόρσκ ηχούσαν χαρούμενα. Τον υποδέχθηκαν οι τιτλούχοι κληρικοί και τον συνόδευσαν στον ανασκαμμένο τάφο. Αμέσως, πολλοί ιερείς και μοναχοί κατέβηκαν στον τάφο και διά μέσου μιας ξύλινης κλίμακας πού είχε κατασκευαστεί γι΄ αυτόν τον λόγο, ανέβασαν αργά και ευλαβικά την κάσα του Αγίου εν μέσω χαρμόσυνων ύμνων και μοσχοβολημάτων από τα καιόμενα λιβάνια των θυμιατηριών[18].

Ο Πατριάρχης Αλέξιος με συγκίνηση και ευλάβεια προσκύνησε και ασπάστηκε τα ιερά λείψανα του Αγίου Μαξίμου του Γραικού, ενώ τη στιγμή εκείνη έψελναν κληρικοί και μοναχοί με στεντόρεια φωνή, όπως συνηθίζουν οι Ρώσσοι, και οι καπνοί από τα θυμιάματα έφθαναν στα καμπαναριά, άπ’ όπου οι καμπάνες χαρούμενες χαιρετούσαν τα ιερά λείψανα του Μαξίμ Γκρεκ. Αμέσως σε πομπή και «μεθ΄ υμών, μύρων, θυμιαμάτων και λαμπάδων» μετέφεραν τα πάνσεπτα λείψανα του Αγίου Μαξίμου του Γραικού στο καθολικό του καθεδρικού ναού της Αναλήψεως της Λαύρας της Αγίας Τριάδος στο Ζαγκόρσκ, όπου και τα εναποθέτησαν σε χρυσοποίκιλτη λάρνακα μπροστά στο ιερό, για να τα προσκυνούν ευλαβικά οι πιστοί εις τους αιώνας.

Ήταν οι δέουσες τιμές των Ρώσσων στον προστάτη και φωτιστή τους Έλληνα άγιο, ή ηθική και θρησκευτική δικαίωση και αναγνώριση προς τον ακατάβλητο αγωνιστή υπέρ του Ρωσσικού λαού και υπέρ της ανόθευτης ορθόδοξης χριστιανικής πίστεως, τον μεγάλο φιλόσοφο, τον μεταφραστή, διορθωτή και ερμηνευτή ιερών βιβλίων, τον πολυγραφότατο συγγραφέα και ποιητή, τον Ισαπόστολο της Ορθοδοξίας Μάξιμο Τριβόλη, τον εν Άρτη γεννηθέντα και εκ Σπάρτης καταγόμενο Βατοπαιδινό μοναχό[19].

Άρθρο της «Αρτηνής Ευθύνης: «Μεγάλο θρησκευτικό γεγονός. Συγκίνηση σε ολόκληρη την Ορθοδοξία. Επιτεύχθηκε στη Μόσχα η ανακομιδή των Ιερών Λειψάνων του Αγίου Μαξίμου του Γραικού».

»Με τις ανασκαφές πού έκανε ο ιστορικός και αρχαιολόγος Sergey Beljaev κατ΄ εντολήν του Πατριάρχου της Μόσχας κ.κ. Αλεξίου, ευρέθη ο τάφος του Αγίου Μαξίμου του Γραικού κι έγινε η ανακομιδή των ιερών λειψάνων του Αγίου μας. Έτσι, επιβεβαιώνεται απόλυτα η μελέτη για τον τάφο του Αγίου Μαξίμου του Γραικού, πού έγραψε το 1994 (ISBN: 960-90422-2-8) ο ιστορικός συγγραφέας κ. Κώστας Τσιλιγάννης, ο οποίος μάλιστα, όπως είχε υποχρέωση, ενημέρωσε τον Ιούνιο του 1996 τον Μητροπολίτη Άρτης κ.κ. Ιγνάτιο Δ’ ότι είχαν αρχίσει οι ανασκαφικές έρευνες για την επισήμανση του τάφου του Μαξίμου του Γραικού, καθώς αργότερα για την ανακομιδή των λειψάνων του Αγίου, πού έγινε στις 3 Ιουλίου του 1996.

»Ο δε S. Beljaev δημοσιοποίησε την επιτυχία του στο περιοδικό του Πατριαρχείου της Μόσχας, τεύχος Σεπτεμβρίου του 1996, πού εκδόθηκε τέλη Οκτωβρίου του 1996. Στη δημοσίευση του αυτή ο Ρώσσος ιστορικός κάνει απλή ανακοίνωση. Συνεπώς από το 1943 μέχρι το 1996 ουδείς Έλληνας, Ρώσσος ή άλλος ξένος είχε δημοσιεύσει τα ιστορικά και αρχαιολογικά ντοκουμέντα πού πρωτοδημοσίευσε το 1994 ο κ. Τσιλιγιάννης για τον τάφο του Αγίου Μαξίμου του Γραικού, ο οποίος πλέον δικαιώνεται αλλά και αποδεικνύεται αλάθητος και συνεπής ερευνητής διεθνώς.

»Σήμερα ο κ. Τσιλιγιάννης, μετά από συνεργασία πού είχε με Ρώσσους Ιστορικούς και ανθρωπολόγους, πρωτοδημοσιοποιεί διεθνώς και κατ΄ αποκλειστικότητα στην «Αρτηνή Ευθύνη» τέσσερις νέες ιστορικές ειδήσεις πού αφορούν τον Άγιο Μάξιμο τον Γραικό και συγκεκριμένα:

1) Ο Άγιος Μάξιμος ο Γραικός είχε ύψος 1,80 μ. περίπου. 2) Διαπιστώνεται πράγματι ότι ήταν μακρυλαίμης, όπως ακριβώς είχε γράψει ένας καθηγητής του σε μία επιστολή για τον Μιχαήλ Τριβώλη. 3) Δεν ήταν κυρτός, ήταν ευθυτενής, παρότι απεβίωσε σε ηλικία 86 ετών, και 4) Ειχε ωοειδές και καλόσχημο πρόσωπο.

Επίσης, ο κ. Τσιλιγιάννης παρακάλεσε ειδικούς Ρώσσους επιστήμονες να μελετήσουν με τις νέες επιστημονικές και τεχνολογικές δυνατότητες των ηλεκτρονικών υπολογιστών την Κάρα του Αγίου και να δώσουν ένα κατά τη δυνατή προσέγγιση σχήμα της κεφαλής και μία μορφή πλησιάζουσα στο πρόσωπο του Μαξίμου του Γραικού. Αυτό θα συντελέσει πάρα πολύ για πιστότερες αγιογραφήσεις του, ακόμη και για ένα άγαλμα με τη δυνατή προσέγγιση προς τον πραγματικό Μάξιμο Τριβόλη.

Τέλος, ο συμπατριώτης μας ιστορικός ετοιμάζει νέα πρωτότυπη εργασία με πλήρη ιστορικά, αρχαιολογικά και φωτογραφικά στοι-χεία, με τίτλο «Η Άνακομιδή των Ιερών Λειψάνων του Αγίου Μαξίμου του Γραικού», την όποια θα εκδώσει μετά την επιστροφή του από τη Μόσχα, τον Φεβρουάριο του 1997[20]».

Η παλαιότερη απεικόνιση του Αγίου Μαξίμου του Γραικού. Συγκεκριμένα ο Ikonnikov μας πληροφορεί ότι η εικόνα πού δημοσιεύτηκε στο τρίτομο έργο της Ακαδημίας Καζάν (1862) και στην έκδοση της Λαύρας του Σεργίου της Αγίας Τριάδος (1910) πάρθηκε από τον τάφο του Μαξίμου. (V.S. Ikonnikov, Maksim Grek I Ego Vremija, Kiev, 1915, a. 196).

Η Μετακομιδή των Λειψάνων του Αγίου Μαξίμου του Γραικού από τη Ρωσσία στην Ελλάδα

1. Οι τελετές στη Ρωσσία.

Ο Καθηγούμενος της Ιεράς Μονής Βατοπαιδίου του Αγίου Όρους Αρχιμανδρίτης κ. Εφραίμ, με ικανούς βοηθούς από τη συνοδεία του, οργάνωσε και πραγματοποίησε με την πιο λαμπρή και πανηγυρική διαδικασία τη μετακομιδή των ιερών λειψάνων του Αγίου Μαξίμου του Γραικού από τη Μόσχα στην Ελλάδα. Συνδύασε με σεμνότητα, διακριτικότητα και με επαινετή επιμέλεια τη μετακομιδή εν συνδυασμώ και με άλλες θρησκευτικές εκδηλώσεις και ενέργειες, μεταξύ των οποίων κορυφαία ήταν η δωρεά εκ μέρους του Βατοπαιδίου μεγάλης σε μέγεθος εικόνας της Παναγίας της Παντανάσσης στη Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος (Νοβοσπάσκι) της Μόσχας, και η πρώτη επίσημη εντός της Ρωσσίας μεταφορά των ιερών λειψάνων του Αγίου Μαξίμου του Γραικού για προσκύνηση από τους κατοίκους της μεγάλης ρωσσικής πόλεως Τολιάτι. Τον Γέροντα Εφραίμ συνόδευαν στη Ρωσσία οι Βατοπαιδινοί πατέρες Νήφων και Τιμόθεος.

Κατά την 19η Ιουλίου 1997, ημέρα αναχωρήσεως μιας μεγάλης και λίαν τιμητικής ομάδος για τον Μάξιμο Γραικό, με στρατιωτικό αεροπλάνο C130, η οποία περιελάμβανε Έλληνες βουλευτές τους κ.κ. Εμμανουήλ Μπετενιώτη, Δημήτριο Άλαμπάνο, Χρήστο Κηπουρό, Ανέστη Σαατσόγλου και Ιωάννη Καρακώστα, τον πρέσβη της Κύπρου στην Αθήνα Χαράλαμπο Χριστόφορου, τον Μητροπολίτη Άρτης κ.κ. Ιγνάτιο Δ΄ μετά της συνοδείας του εξ ενός αρχιμανδρίτου και ενός ιερέως, τον Μητροπολίτη Ρεθύμνου και Αυλοποτάμου κ.κ. Άνθιμο και ένα Ιερέα, τον Μητροπολίτη Αργολίδος κ.κ. Ιάκωβο μετά της συνοδείας του εκ δύο ιερέων, τον Κωνσταντίνο Α. Τσιλιγιάννη ως ερευνητή, μελετητή και συγγραφέα της ζωής και του έργου του Μαξίμου του Γραικού και άλλους επιστήμονες, τους κ.κ. Παναγιώτη Αγγελόπουλο, Γεώργιο Λυμπέρη κ.ά. και τη μεγάλη βυζαντινή χορωδία ιεροψαλτών των Αθηνών υπό τη διεύθυνση του κ. Λυκούργου Αγγελόπουλου και πρωτοψάλτες τον Κωνσταντίνο Αγγελίδη και Γεώργιο Κωνσταντίνου.

Παράλληλα, με άλλο αεροπλάνο της πολιτικής αεροπορίας ταξίδεψαν εκατό περίπου πιστοί από την Ελλάδα και την Κύπρο. Ήταν πραγματικά μία αντάξια παρουσία της Ελλάδος[21], στην τιμητική μετακομιδή των Αγίων λειψάνων του Μαξίμου του Γραικού.

Στο αεροδρόμιο Seremetievo της Μόσχας ανέμενε την αποστολή η πρώτη έκπληξη. Ο Ρώσσος επίσκοπος Αλέξιος, ως Ηγούμενος της Ιεράς Μονής Μεταμορφώσεως, μαζί με πενήντα ιερείς και διάκους, με τα λαμπρότατα άμφια τους ύπεδέχθησαν την εικόνα της Παναγίας Παντανάσσης και όλους τους επισήμους, ψέλνοντας και θυμιατίζοντας. Ξεσηκώθηκε κυριολεκτικά ολόκληρο το αεροδρόμιο. Έτρεξαν πάρα πολλοί Ρώσσοι πιστοί και προσεκύνησαν και ασπάσθηκαν την εικόνα, την οποία στη συνέχεια οι Ρώσσοι ιερείς την μετέφεραν σ΄ ένα πολυτελέστατο αυτοκίνητο και η αποστολή αναχώρησε με τιμητική πομπή, αποτελούμενη από πολλά ιδιωτικά αυτοκίνητα πρεσβειών, ιδρυμάτων, οργανισμών και οικονομικών μονάδων και καθοδηγούμενη από αστυνομικά αυτοκίνητα, με πορεία διά μέσου της αρχοντικής πόλης Μόσχας, προς την Ιεράς Μονή Μεταμορφώσεως.

Έγινε δέηση και εσπερινός στο καθολικό της Μονής με λαμπρή τελετουργία, όπου έψελναν δυο χορωδίες, η ρωσσική και η δική μας. Έγιναν ομιλίες και αντηλλάγησαν δώρα, μετά φυσικά από το μεγάλο δώρο που προσέφερε η Μονή Βατοπαιδίου του Αγίου Όρους στη Μονή Μεταμορφώσεως της Μόσχας, και συγκεκριμένα τη μεγάλη και θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Παντανάσσης της Μονής Βατοπαιδίου. Η προσκυνηματική αποστολή πήγε στο Μοναστήρι του Δανιήλ, όπου κατέλυσε στο πολυτελέστατο ξενοδοχείο του, το Danilovski Hotel.

Η επόμενη μέρα ήταν αφιερωμένη στον Μάξιμο Γραικό. Η αποστολή αναχώρησε για το Ζαγκόρσκ, 80 χλμ. έξω από τη Μόσχα, και συγκεκριμένα στο μεγάλο Μοναστήρι της Αγίας Τριάδος, στη Λαύρα του Αγίου Σεργίου, όπου στον Καθεδρικό Ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου υπήρχε η χρυσοποίκιλτη μεγάλη λάρνακα των ιερών λειψάνων του Αγίου Μαξίμου του Γραικού και στον απέναντι ναό του Αγίου Πνεύματος ο τάφος του. Εκεί οι Ρώσσοι και οι Έλληνες Μητροπολίτες με περίλαμπρα χρυσοκεντημένα άμφια, με έναν μεγάλο αριθμό ιερέων και διάκων, με δυο χορωδίες (ρωσσική και ελληνική) και με ένα μεγάλο πλήθος Ελλήνων και κυρίως Ρώσσων πιστών, παρέστησαν σε μία λαμπρότατη λειτουργία προς τιμήν του Αγίου Μαξίμου του Γραικού.

Τη λειτουργία ετέλεσε ο Επίσκοπος παρά τω Πατριάρχη Σέργιος, μετά των τριών Ελλήνων Μητροπολιτών και του Επισκόπου Αλεξίου[22]. Συγκινητική ηταν η στιγμή, κατά την οποία η μεγάλη ομάδα των Ελλήνων ιεροψαλτών πλησίασε ακριβώς μπροστά στη Λάρνακα του Αγίου Μαξίμου του Γραικού και έψαλλε ωραιότατες μελωδίες. Με δάκρυα στα μάτια όλοι οι Έλληνες κληρικοί και λαϊκοί γονυπέτησαν και φίλησαν τα άγια λείψανα του μεγάλου Έλληνα σοφού, πού εμαρτύρησε στη μακρινή Ρωσσία, παρ΄ όλο ότι ηταν ο φωτιστής τους.

Μετά το τέλος της λειτουργίας και τη συγκινητική απόδοση τιμής στα λείψανα του Μαξίμου του Γραικού, πλησίασαν Έλληνες και Ρώσσοι τον τόπο του τάφου του Μαξίμου στη βορειοδυτική γωνία του Ναού του Αγίου Πνεύματος, και ο Διευθυντής της Θεολογικής Ακαδημίας τους ξενάγησε στις αίθουσες της Ακαδημίας και στο εκεί ευρισκόμενο μεγάλο χριστιανικό μουσείο. Τις επισκέψεις αυτές τις ακολούθησε ένα επίσημο γεύμα στη μεγάλη Τράπεζα του Μοναστηρίου, όπου προσεφέρθησαν ποικίλα και εύγευστα φαγητά, παραδοσιακά ποτά και εντυπωσιακά επιδόρπια.

Σημειώσεις:

18. Εφημ. «Η Πρωϊνή», Τετάρτη 1η Οκτωβρίου 1997, σ. 5

19. Εγκωμιαστικός Λόγος της Ιεράς Μονής Βατοπαιδίου, Άγιον Όρος 11-9-1997.

20. «Αρτηνή Ευθήνη», όπ.π., Άρτα 1996.

21. Δυστυχώς δεν παρέστησαν, ως ώφειλαν, επίσημοι της Άρτας και τούτο σχολιάσθηκε στη Ρωσσία και στην Ελλάδα δυσμενώς. Απουσίαζαν οι Βουλευτές της Άρτας, ο Νομάρχης, ο Δήμαρχος και οι εκπρώσοποι επιστημονικών, οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών συλλόγων της Άρτας και δεν οργανώθηκε εκδρομή προσκυνήματος των ιερών λειψάνων και της Κάρας του Αγίου Μαξίμου του Γραικού στη Μόσχα.

22. Οι δύο αυτοί ανώτατοι κληρικοί της Ρωσσίας, ο Σέργιος και ο Αλέξιος, προαλείφοντο τότε ως διάδοχοι για τον Πατριαρχικό Θρόνο της Ρωσσίας πλήν όμως τελικά εξελεγη  ως Πατριάρχης Μόσχας και Πάσης Ρωσσίας έτερος ήτοι ο νυν κ.κ. Κύριλλος.

Πηγή: Κωνσταντίνου Α. Τσιλιγιάννη, Χρονικό της ανακαλύψεως του τάφου, της ανακομιδής στη Ρωσσία και της μετακομιδής στην Ελλάδα των ιερών λειψάνων του Αγίου Μαξίμου του Γραικού, ως και η Ιερά Ακολουθία της Μετακομιδής, Άγιον Όρος 2009, ISBN: 978-960-91668-9-8