Αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου: «Στον τετραήμερο Λάζαρο» (και ηχητικό ντοκουμέντο)

VatopaidiFriend: Η ομιλία εκφωνήθηκε στη γιορτή των αγίων μαρτύρων γυναικών Βερονίκης, Προσδόκης και Δομνίνας. Έτσι δίνεται η ευκαιρία στον ιερό Χρυσόστομο να συγκρίνει την ανάσταση του Λαζάρου με το θάνατο των γυναικών αυτών και να δώσει πληροφορίες για το μαρτύριο τους.

Παλιότερα, αγαπητοί, που πλέξαμε με πολλά λουλούδια τον έπαινο της άνοιξης, και ζωγραφίσαμε με τα λόγια σαν σε πίνακα την εποχή αυτή του χρόνου, σας δείξαμε ότι δεν είναι μόνο τα δένδρα ζωηρά, και ούτε μόνο ότι τα λιβάδια βλασταίνουν πάλι, και ούτε ότι οι δροσεροί άνεμοι φυσούν για την αναγέννηση της φύσης, αλλά δείξαμε ότι και το ανθρώπινο γένος δέχθηκε αυτή την εποχή τα σύμβολα της ανάστασης, και αναζητώντας κάποιο θέμα κατάλληλο με την περίσταση, επικαλεσθήκαμε το Λάζαρο που αναστήθηκε. Αλλ’ επειδή δεν μπορέσαμε να κρατήσουμε την υπόσχεση μας, τελειώσαμε το λόγο στην πρώτη προσπάθεια μας. Και πριν απ’ όλα εξετάζοντας για ποιό λόγο οι άλλοι ευαγγελιστές δεν μίλησαν για το Λάζαρο και μόνο ο Ιωάννης έγραψε, λέγαμε ότι, επειδή το άγιο Πνεύμα ήθελε να εξαφανίσει τις υποψίες για φανταστικές διηγήσεις, επέτρεψε στους ευαγγελιστές να γράψουν με απόλυτη συμφωνία τα θαύματα του Ιησού, αλλά και έκαμε να παραλείψει ο καθένας και κάτι, παρουσιάζοντας έτσι ολοφάνερη απόδειξη ότι τα ευαγγέλια δεν τα έχουν γράψει με κακό σκοπό, ούτε ύστερα από προμελέτη, ούτε ύστερα από συμφωνία, ούτε για να μας ευχαριστήσουν, αλλά για να παρουσιάζουν όλα καθαρά, την απέριττη αλήθεια, όταν λείψουν οι φαινομενικές διαφορές.

Αλλά αφού τα εξετάσαμε τότε αρκετά αυτά, ας εξετάσουμε γιατί το θαύμα της ανάστασης του Λαζάρου έπρεπε να το αναφέρουν οι ευαγγελιστές την εποχή αύτη. Αν και ο Ιησούς είπε πολλά πολλές φορές στους μαθητές για τα πάθη του, τους έβλεπε μουδιασμένους, και να φοβούνται λίγο ακούοντας αυτά, και να θεωρούν ότι τα προλεγόμενα πάθη του είναι απόδειξη αδυναμίας περισσότερο, παρά φροντίδας για τη σωτηρία, και να τους παρασύρουν ακόμη οι ανθρώπινες σκέψεις και να τρέμουν. Γι’ αυτό καθώς πλησίαζαν πια τα πάθη του και επρόκειτο να στηθεί ο σταυρός του, ανέστησε το Λάζαρο που είχε πεθάνει, για να διδάξει στους μαθητές του με έργα, ότι ο σταυρός και ο θάνατος δεν είναι δείγμα αδυναμίας, για να πείσει τους παρόντες ότι διατάζει το θάνατο και ξαναφέρνει τη ψυχή που ελευθερώθηκε από τα δεσμά του σώματος. Και για ποιο σκοπό πεθαίνει με τη θέληση του, προεικονίζοντας ίσως με το Λάζαρο την ανάστα­σή του ύστερα από τρεις ήμερες, και παρηγορώντας τους δειλούς με τη σύντομη παραμονή του μέσα στη γη, και διαλύοντας αναγκαστικά στις παραμονές της σταύρωσής του το φόβο των μαθητών, και δείχνοντας ότι εκείνο που χάρισε σ’ άλλον θα κάμει εύκολα και στον εαυτό του, νουθετώντας με τα ίδια τα έργα εκείνους που είχαν αμφιβολίες, και αποδίδοντας μ^’ αυτό τον τρόπο φωνή στα πράγματα.

Και μ’ αυτά που έκανε, έλεγε σχεδόν αυτά· ποτέ δεν άφησα την ανθρώπινη φύση που πήρα μόνη της χωρίς τη βοήθεια της θεϊκής μου δύναμης, αλλά άλλοτε σαν άνθρωπος και άλλοτε σαν Θεός ενεργούσα, για ν’ αποδείξω την ανθρώπινη φύση μου και να επιβεβαιώσω τη θεϊκή μου δύναμη, και να διδάξω ότι τα κατώτερα πρέπει ν’ αποδίδονται στην ανθρώπινη φύση μου και τα ανώτερα να θεωρούνται έργο της θεϊκής μου φύσης, και να εξηγήσω με την άνιση αυτή ανάμειξη των έργων μου την ένωση των δύο άνισων φύσεων, και να κάνω γνωστό με την εξουσία μου επάνω στα πάθη ότι με τη θέλησή μου έπαθα. Συγκράτησα σαν Θεός την ανθρώπινη φύση, αφού για σαράντα ημέρες έμεινα νηστικός, και ύστερα πείνασα και κουράστηκα σαν άνθρωπος. Αλλά σαν Θεός γαλήνεψα τη θάλασσα που είχε τρικυμία. Σαν άνθρωπο με δοκίμασε ο διάβολος, αλλά σαν Θεός έδιωξα με την προσταγή μου τα κακά πνεύματα. Πρόκειται να πάθω σαν άνθρωπος για τη σωτηρία των ανθρώπων, αλλά για να μη θεωρήσετε αυτό που θα γίνει ότι είναι δείγμα αδυναμίας, πριν να έρθει ο θάνατος ξαναφέρνω στη ζωή εκείνον που τον κρατούσε ο θάνατος, και αφού προανήγγειλα τη δύναμη της θεϊκής μου φύσης, ύστερα θα πληρώσω το παλιό χρέος του ανθρώπινου γένους, και αφού έσπασα τα δεσμά του θανάτου, θα δεθώ αργότερα μ’ αυτά, και με τα ίδια τα πράγματα θα δείξω ότι έχω εξουσία να δώσω τη ζωή μου και έχω εξουσία πάλι να την πάρω.

Αυτή είναι η διδασκαλία του Ιησού με τα έργα του. Γιατί αν δεν ήταν αυτή και αν δεν ρύθμιζε με κάποιο σκοπό το θαύμα της ανάστασης του Λαζάρου, όταν του ανάγγειλαν στο δρόμο την αρρώστια του Λαζάρου, γιατί «οι αδελφές του», λέγει ο ευαγγελιστής, «έστειλαν ανθρώπους στον Κύριο και του είπαν, να, αυτός που τον αγαπάς πολύ, είναι άρρωστος», δε θα καθυστερούσε λοιπόν τόσο πολύ, όταν άκουσε κάτι τέτοιο, αλλά όπως έκανε στην περίπτωση του εκατόνταρχου και της Συροφοινίκισσας, και ενώ απουσίαζε ο πρώτος έσωσε το δούλο του, και ενώ απουσίαζε η δεύτερη έσωσε τη θυγατέρα της, έτσι θα έκανε και στην περίπτωση της Μάρθας, όταν του φανέρωσε ότι ο αδελφός της είναι άρρωστος. Τώρα όμως επίτηδες περιμένει το θάνατό του, και καθυστερεί η αναβολή, και αναβάλλει την παρουσία του εσκεμμένα, για να δείξει τη νίκη του εναντίον του θανάτου πριν από την πάλη του με το θάνατο. Και καθυστερεί για τρεις ήμερες, για ν’ αποδειχθεί σίγουρα ο θάνατος του Λαζάρου. Και όταν είναι παρόντες οι Ιουδαίοι ανοίγει τον τάφο, για να κάμει κήρυκες του θαύματος εκείνους που τον καταδιώκουν. Και ανασταίνει το Λάζαρο με προσευχή και επίκληση του ονόματος του Πατέρα του, για να μη φανεί ότι αντιτάσσεται στους νόμους του δημιουργού.

Και πρόσεχε, παρακαλώ, το παράδοξο. Δεν είπε· «Λάζαρε, ξανάζησε», αλλά τί είπε; «Λάζαρε, έβγα έξω», για να διδάξει τους παρόντες ότι αυτός είναι εκείνος που καλεί αυτά που δεν υπάρχουν σαν να υπάρχουν, για να δείξει στους παρόντες ότι αυτός είναι ο Θεός των ζωντανών και όχι των νεκρών, για να δείξει στη κατάλληλη στιγμή ότι τίποτε δεν μπορεί να εμποδίσει την προσταγή του Θεού, και για να θυμίσει στους παρόντες εκείνον που έλεγε· «Να γίνει το στερέωμα· να συγκεντρωθούν τα νερά σ’ ένα μέρος· να βλαστήσει η γη χορτάρι χλωρό να γεμίσουν τα νερά με ζωντανά ερπετά». «Λάζαρε, έβγα έξω»· και είπε αυτά τα λόγια για μεγαλύτερη και σταθερότερη πίστη αυτών που συγκεντρώθηκαν, για να βεβαιώσουν τα ρούχα και τα δεσμά το θάνατο του Λαζάρου. Και για να διακηρύξει η άμεση υπακοή και ο ακώλυτος φόβος την εξουσία τού Κυρίου. «Λάζαρε, έβγα έξω»· και ο πεθαμένος σηκώθηκε, και εκείνος που βρισκόταν σε αποσύνθεση απέκτησε τις αισθήσεις του. Ο νεκρός υπάκουσε, και ο δεμένος έτρεχε, και εκείνος που θρηνούσαν πηδούσε. Γιατί όμως στην περίπτωση αυτή φώναξε δυνατά ο Σωτήρας; γιατί λέγει ο ευαγγελιστής, «Αφού είπε αυτά, φώναξε με δυνατή φωνή· Λάζαρε, έβγα έξω». Για να προεικονίσει ίσως με τη φωνή τη μελλοντική ανάσταση των νεκρών «Θα σαλπίσει», λέγει ο Παύλος, «και οι νεκροί θ’ αναστηθούν». Αν και μπορώ να πω πολλά ακόμη, όμως έρχομαι στην παρούσα υπόθεση, και αναγκάζομαι να μεταβώ από τάφο σε τάφο.

Είναι λοιπόν επίκαιρος ο τάφος του Λαζάρου να τον συγκρίνουμε και μ’ άλλους τάφους. Είναι επίκαιρος, όπως φαίνεται, και ο θάνατος των γυναικών, που εορτάζουμε πάνω στον τάφο τους. Τάφος εκεί, και τάφος εδώ· αλλά ο τάφος του Λαζάρου όταν άνοιξε έδειξε τη δύναμη του Χριστού, και ο τάφος των γυναικών, που είναι κλειστός και ενεργεί, διακηρύττει τη χάρη του Ιησού. Εκεί ο νεκρός βγήκε από τον τάφο με υπερφυσικό τρόπο, εδώ οι γυναίκες τρέχουν στους τάφους μ’ αφύσικο τρόπο. Εκεί είχαμε σημάδι της δύναμης του Θεού, εδώ έχουμε απόδειξη γενναίας βούλησης. Εκεί ο Λάζαρος βγήκε από τις πύλες του θανάτου, εδώ οι γυναίκες μπαίνουν με θάρρος στις πύλες του Άδη». Εκεί μετά το θάνατο είχαμε επιστροφή στη ζωή, και εδώ έχουμε ζωή. Εκεί ο θάνατος ληστεύεται βίαια, εδώ ο θάνατος καταπατιέται ολοφάνερα. Εκείνον ο θάνατος, αφού τον δάνεισε στη ζωή, γρήγορα τον πήρε πίσω, ή καλύτερα λέγει ο Παύλος· «Οι γυναίκες πήραν τους νεκρούς τους με την ανάσταση», επειδή το διέταξε ο Θεός. Αυτές όμως μεταπήδησαν από την προσωρινή ζωή στην αιώνια, η μητέρα και οι θυγατέρες, οι οποίες μας συγκέντρωσαν σήμερα ε­δώ. Η μητέρα που ήταν ευσεβής και υπέφερε τους πόνους του τοκετού, οι θυγατέρες που δεν γνώρισαν αυτούς τους πόνους, η μητέρα που πρόσφερε την παρθενία της για να γεννήσει παρθένους, η μητέρα που εγκυμονούσε την αγνότητα, η μητέρα που με φυσικό τρόπο γέννησε παρθένους.

Ο τύραννος που πολεμά παντού τους ευσεβείς, που μετατρέπει το ξίφος από τις βαρβαρικές θυσίες στο να χύνει το αίμα των ομοεθνών, είναι ο τύραννος που καταδιώκει τον αόρατο Χριστό, ο τύραννος που νομίζει ότι με το ποίμνιο εξολοθρεύει τον ποιμένα, ο τύραννος που προσπαθεί να τοξεύει στον ουρανό, ο τύραννος που ζηλεύει γιατί η βασιλεία του Χριστού επεκτείνεται. Τύραννος ήταν αυτός που τις καταδίωκε και μόνος. Μόνες ήταν οι θυγατέρες που αγωνίζονταν. Τους άρπαζε την περιουσία τους, τους στερούσε την πατρίδα τους. Ασεβείς στρατιώτες έσυραν εκείνες που αγαπούσαν τη σωφροσύνη και τη σεμνότητα. Διαρρήκτες τις ανάγκαζαν να προσκυνούν την εικόνα του νοητού Ναβουχοδονόσορα. Εκείνο που έκανε το καμίνι της Βαβυλώνας στους τρείς παίδες, έγινε και στις τρεις μάρτυρες. Αφού έλυσε τα δεσμά του σώματος και της ψυχής, άφησε ελεύθερες τις ψυχές τους να πετάξουν στον ουρανό…

Αλλ’, αφού αρκετά πανηγυρίσαμε για τις τροπαιούχες αυτές γυναίκες και σας προσφέραμε την ωφέλεια απ’ όλη την υπόθεση, και αφού στολίσαμε τον παλιό με νέο τάφο και συνδέσαμε την υπερφυσική ανάσταση του Λαζάρου με τον καρτερικό θάνατο των γυναικών, και αφού δώσαμε και σ’ άνδρες και σε γυναίκες παραδείγματα και για την αρετή και για την ευσέβεια, και αφού παρουσιάσαμε και θάνατο περίφημο και ανάσταση ζηλευτή, ας ευχαριστήσουμε το Χριστό που έχει την εξουσία της ζωής και του θανάτου.

Σ’ αυτόν, μαζί και στον Πατέρα και στο άγιο και ζωοποιό Πνεύμα, ανήκει η δόξα και η δύναμη, στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.

VatopaidiFriend: Και για τους φιλόμουσους αναγνώστες του ιστολογίου αφιερώνουμε μερικούς ύμνους από την εορτή της Αναστάσεως του Λαζάρου, όπως τα έψαλλαν οι πατέρες στην Μονή Βατοπαιδίου:

Troparia Esperinou, Apolytikio argo & syntomo – Sabbato tou Lazarou, IMM Batopaidiou