Προσγείωση στην ταπείνωση

Κερί ή χρυσάφι;

Γύρω απ’ τον πόνο πολλά τα ερωτήματα. Καθολικός ο πόνος. Δεν υπάρχει άνθρωπος, που θα περάσει ανώδυνα τον παρόντα βίο. Ακύμαντη θάλασσα δεν υπάρχει. Ξάστερος για πάντα ουρανός δεν υπάρχει. Ο άνθρωπος πιο πολύ δοκιμάζει πόνους, παρά απολαμβάνει χαρές. Πονάνε οι μικροί, πονάνε και οι μεγάλοι. Πονάνε οι ασεβείς, πονάνε όμως και οι πιστοί και ενάρετοι. Κάποτε «ασθενείς στη συνείδηση» δεν μπορούν να εξηγήσουν το φαινόμενο του πόνου στη ζωή των δικαίων. Ρωτάνε:

-Γιατί να υποφέρουν και οι «καλοί» άνθρωποι; Γιατί να πονάνε και οι χριστιανοί;

Κάποτε οι δούλοι του Θεού φαίνεται να υποφέρουν περισσότερο από όσο υποφέρουν στον παρόντα βίο οι κοσμικοί.

Ας μη λησμονούμε δύο πραγματικότητες:

• Η μία: οι χριστιανοί δεν είναι τα χαϊδεμένα παιδιά του Θεού. Είναι τα σκληραγωγημένα παιδιά.

• Η ψυχή τους δεν είναι φτιαγμένη από κερί, ώστε να λειώνει στη παραμικρή φλόγα δοκιμασίας. Είναι κατασκευασμένη από μέταλλο. Από χρυσάφι. Η ψυχή τους είναι το κατεργασμένο χρυσάφι της χάριτος, που δοκιμάζεται μέσα στο καμίνι του πόνου. Χτυπιέται πάνω στο αμόνι των θλίψεων. Και βγαίνει πιο δυνατή και πιο λαμπερή. «Ώσπερ εν καμίνω δοκιμάζεται χρυσός, ούτως άνθρωπος δεκτός εν καμίνω ταπεινώσεως» (Σοφ. Σειρ, β’ 5). Κάποια εξήγηση δόθηκε.

Εν τούτοις, σε κάθε καινούργια εμφάνιση πόνου, δοκιμασίας ή «προώρου» θανάτου, επανέρχεται το ερώτημα. Πολλοί μάλιστα όχι απλώς διερωτώνται, «γιατί οι δίκαιοι και άγιοι άνθρωποι να υποφέρουν στον κόσμο;», αλλά και σκανδαλίζονται για τα δεινά, που συναντούν συνήθως οι άνθρωποι του Θεού.

Είναι ανάγκη να προσφέρουμε στους αδελφούς μας πειστικότερη απάντηση, για να μην αδικούν τη… δικαιοσύνη του Θεού. Για να μην έχουν λογισμούς και κατά της αγάπης του Θεού.

Και ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος αισθανόταν την ανάγκη εξηγήσεως του μυστηρίου των θλίψεων. Λέει χαρακτηριστικά:  «Πρέπει τώρα να επιφέρουμε τη λύση, που να αναφέρεται σε αγίους και υπέροχους και θαυμαστούς ανθρώπους. Βρέθηκαν όχι μόνο σε ασθένεια και πόνο σωματικό, αλλά δοκιμάστηκαν με φτώχεια, με πείνα, με φυλακίσεις, με βασανιστήρια, με καταδιώξεις, με συκοφαντίες και μ’ όλα εν γένει τα δεινά του βίου. Απ’ αυτά, που θα λεχτούν, θα μπορέσουμε να βρούμε ακριβή και ασφαλέστατη απάντηση προς όλους εκείνους, που είναι έτοιμοι ακόμα και να κατηγορήσουν τη πρόνοια του Θεού».

-Γιατί τόσα δεινά, τόσες δοκιμασίες στη ζωή των χριστιανών;

• Θα μπορούσαμε να αρκεστούμε στο Σταυρό του Γολγοθά. Το παραπάνω ερώτημα ισοδυναμεί κάπως με το ερώτημα:

-Γιατί ο Σταυρός; Γιατί το αγιότερο Πρόσωπο, ο Αναμάρτητος, να πονέσει περισσότερο από όλους τους ανθρώπους όλων των αιώνων; Γιατί δοκιμάζει το πικρότερο ποτήρι του πόνου Εκείνος, που δικαιούται και να μη πονέσει και να μη πεθάνει;

Η απάντηση, πέρα απ’ τη θεολογία του Σταύρου, είναι γνωστή: Ο Σταυρός είναι η λύτρωση των ανθρώπων. Μετά το Σταυρό έρχεται η Ανάσταση.

• Θα μπορούσαμε να πούμε:

□ Μετά τη συννεφιά έρχεται η ξαστεριά,

□ Μετά την τρικυμία ακολουθεί η γαλήνη,

□ Μετά τη θύελλα έπεται η νηνεμία.

□ Μετά τη θλίψη αυτής της ζωής έρχεται η χαρά της άλλης, της αιώνιας ζωής.

Ας εξετάσουμε όμως βαθύτερα το πρόβλημα.

Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος στην πρώτη ομιλία του «Εις τους Ανδριάντας» αναφέρει πολλές αιτίες, που επιτρέπει ο Κύριος να υποφέρουν οι χριστιανοί. Ορισμένες από αυτές είναι:

Για να μην υπερηφανευόμαστε

Αν ο άγγελος, ο εωσφόρος, έπεσε με την υπερηφάνειά του, φαντάζεστε πόσο κινδυνεύουμε οι άνθρωποι απ’ τον εγωισμό και την υπερηφάνεια; Ακόμα και επίγειος άγγελος αν φτάσει κάποιος να γίνει, ενάρετος, δηλαδή, και χαριτωμένος και ανέρχεται με τα φτερά της πνευματικότητας του σε σφαίρες υψηλής «θεωρίας», και πάλι κινδυνεύει απ’ την υπερηφάνεια.

Τότε μάλιστα κινδυνεύει περισσότερο, όταν προκόφτει πνευματικά.

Επίγειος άγγελος ήταν ό απόστολος Παύλος. Έφτασε «έως τρίτου ουρανού», και όμως, κινδύνευε απ’ το φρικτότερο όλων των πνευματικών κινδύνων, την υπερηφάνεια.

Γι’ αυτό και παραχώρησε ο Θεός κάποιο σ κ ό λ ο π α, μια δοκιμασία. Να κρατιέται ο μεγάλος Απόστολος προσγειωμένος στη ταπείνωση.

Την εξήγηση τη δίνει ο ίδιος: «Και τη υπερβολή των αποκαλύψεων, ίνα μη υπεραίρωμαι, εδόθη μοι σκόλοψ τη σαρκί, άγγελος σατάν, ίνα με κολαφίζη, ίνα μη υπεραίρω­μαι» (Β’Κορ. ιβ’2-7).

• Ασφαλώς μπορούσε ο παντοδύναμος Κύριος ν’ απαλλάξει τον πιστό του δούλο και απόστολο απ’ το διαρκή εκείνο σκόλοπα.

• Ασφαλώς και άξιζε ο Παύλος του θαύματος, να αφαιρεθεί απ’ τη ζωή του η έκτακτη εκείνη θλίψη. Άλλωστε και ο ίδιος φαίνεται πως το ήθελε (πόσο θα πονούσε!). Τρεις φορές παρακάλεσε δυνατά τον Κύριο να του πάρει τον επισκέπτη εκείνο, «το σκόλοπα».

Ο Κύριος όμως δεν τον απάλλαξε. Γιατί;

Διότι ο απόστολος Παύλος ήταν ανεβασμένος σε ύψη αγιότητας.

Καμιά άλλη υπερηφάνεια δεν είναι τόσο επικίνδυνη, όσο η λόγω αγιότητας υπερηφάνεια η θρησκευτική, θα λέγαμε, υπερηφάνεια.

Ας υποθέσουμε, ότι έχουμε τέσσερεις ανθρώπους.

 Ο ένας, μια γυναίκα καλλονή εξωτικής ομορφιάς.

 Ο άλλος, ένας πλούσιος, που είναι κύριος του μισού πλούτου όλης της γης.

 Ο τρίτος, ένας επιστήμονας με πολλά πτυχία και σπουδαίες ανακαλύψεις.

 Ο τέταρτος, ένας ενάρετος χριστιανός, με προσοχή στη ζωή του, με προσευχή, με αληθινή αγιότητα.

Σε κάποια στιγμή προσβάλλονται και οι τέσσερεις από τον ιό της υπερηφάνειας . Καθένας υπερηφανεύεται για το ξεχωριστό του χάρισμα.

Από τους τέσσερεις ποιός νομίζετε, πως κινδυνεύει περισσότερο απ’ το μικρόβιο της υπερηφάνειας;

Ο τέταρτος!

Οι τρεις υπερηφανεύονται για επίγεια προσόντα. Αν τα χάσουν, ή ζημιά για την αθάνατη ψυχή τους θάναι αναστρέψιμη.

Ο τέταρτος υπερηφανεύεται για πνευματικές καταστάσεις. Επαίρεται για χαρίσματα, που με τη χάρη του Θεού απέκτησε. Υπερηφανεύεται για την αρετή του, που είναι το παν και δύσκολα ξανακερδίζει.

Αν, λοιπόν, ο Θεός στον τέταρτο παραχωρήσει τέτοια «ταπείνωση», που πολλές φορές είναι πόνος και δοκιμασία, ώστε να κρατηθεί στο ύψος του, δεν θα έχει ενεργήσει ευεργετικά και σωστικά;

Λέει σχετικά ο ιερός Χρυσόστομος: «Συνήθως τίποτε δεν ξεσηκώνει τον άνθρωπο σε τέτοια υπερηφάνεια, όπως η ζωή που είναι γεμάτη κατορθώματα πνευματικά, όταν έχει αυτοπεποίθηση».

Για να μην υποστεί, λοιπόν, ο χριστιανός τη ζημιά και χάσει την αρετή του και την αιώνια ζωή, επιτρέπει ο Θεός κάποια δοκιμασία. Θεοσεβής ψυχή έλεγε προσευχόμενη:

-Αν πρόκειται, Κύριε, μια δοκιμασία να μου εξασφαλίσει την ταπείνωση, που τόσο ανάγκη την έχω για να ζω τη χάρη Σου, ας έρθει η δοκιμασία.

Ο ψαλμωδός Δαβίδ ευχαριστεί το Θεό για μία δοκιμασία, που τον «ταπείνωσε» και έτσι κατανόησε καλύτερα τα λόγια Του. «Αγαθόν μοι ότι εταπείνωσάς με, όπως αν μάθω τα δικαιώματά σου» (Ψαλμ. 118,71).

Για να μη ξεχνάμε, ότι είμαστε άνθρωποι. Άνθρωποι είναι και οι χριστιανοί. Ο θαυμασμός του κόσμου για ανθρώπους του Θεού, που ζουν αποστολικά, αφιερωμένα, ή είναι προικισμένοι με χαρίσματα, είναι μεγάλος πειρασμός, ανάλογος εκείνου της υπερηφάνειας.

Και βέβαια θαυμάζουμε τους αγίους. Δεν έχουμε όμως δικαίωμα να ειδωλοποιούμε και να θεοποιούμε ανθρώπους, έστω κι αν αυτοί είναι σπουδαίοι και ενάρετοι.

Οι άγιοι ξέρουν τα μέτρα τους. Δεν θέλουν ν’ απολυτοποιούνται γνώμες τους ή ν’ αυθεντοποιήται διδασκαλία τους.

• Ο απόστολος Πέτρος, όταν θεράπευσε το χωλό εκείνο, που ζητιάνευε στην εξώθυρα του Ναού των Ιεροσολύμων, αντιμετώπισε τον υπερθαυμασμό και την ειδωλοποίηση. Το πλήθος έτρεξε να θαυμάσει ως υπεράνθρωπους τον Πέτρο και τον Ιωάννη, που ήταν μαζί του. Τότε ο Πέτρος αντέδρασε άμεσα, λέγοντας: «Ισραηλίτες, γιατί θαυμάζετε γι’ αυτό, και τί  μας κοιτάτε έτσι, σαν να ήταν με δική μας δύναμη ή με δική μας ευσέβεια που τον κάναμε να περπατάει; Ο Θεός του Αβραάμ και του Ισαάκ και του Ιακώβ, ο Θεός των πατέρων μας, έδειξε τη δόξα του Ιησού…Και τούτον που τον βλέπετε και τον γνωρίζετε, τον στερέωσε στα πόδια του και η πίστη σ’ αυτόν». (Πράξ. γ’ 12-16).

• Παρόμοιο γεγονός συνέβη και στα Λύστρα της Λυκαονίας, με κεντρικά πρόσωπα τον Παύλο και το Βαρνάβα. Χωλός και εκεί θεραπεύτηκε απ’ τους δύο αποστόλους. Ο ίδιος πειρασμός της ειδωλοποιήσεως και θεοποιήσεως εκδηλώθηκε απ’ τον κόσμο, που εδώ δεν ήσαν Ιουδαίοι, άλλ’ ειδωλολάτρες. Νόμισαν οι κάτοικοι, ότι ο Παύλος και ο Βαρνάβας είναι δύο από τους «θεούς» του Ολύμπου, που είχαν επισκεφτεί τη πόλη τους! Και είπαν:

-Οι θεοί πήραν μορφή ανθρώπινη και κατέβηκαν κοντά μας.

Τον Παύλο, επειδή μιλούσε, τον θεώρησαν ως τον Έρμη, το «θεό» του λόγου. Το Βαρνάβα, ως σωματωδέστερο, τον θεώρησαν ως το Δία, τον πιο δυνατό «θεό».

Ετοιμάστηκαν να προσφέρουν θυσία στους δυο υποτιθέμενους «θεούς».

Ποτέ άλλοτε ο απόστολος Παύλος δεν αγανάκτησε τόσο πολύ, όσο στην περίπτωση εκείνη. Διέκρινε τη μεγάλη παγίδα του Σατανά. Οι δύο απόστολοι, που είχαν πάει για να γκρεμίσουν τα είδωλα, τώρα κινδύνευαν να ειδωλοποιηθούν και θεοποιηθούν οι ίδιοι!

Αντέδρασε δυναμικά ο κήρυκας της Αλήθειας, ο Παύλος. Φώναξε μ’ όση δύναμη είχε στα στήθη του:

-«Άνθρωποι, τί πάτε να μας χάνετε; Τί είμαστε εμείς; Άνθρωποι σαν και σας. Ήρθαμε να σας καλέσουμε ν’ αφήσετε τα μάταια και ψεύτικα και να στραφείτε στον αληθινό Θεό.» (Πράξ. ιδ’ 15).

Εξηγεί ο Ιερός Χρυσόστομος: «Πρόσεξε την πανουργία του Διαβόλου. Μ’ εκείνους, που ο Θεός επεδίωκε να καθαρίσει την οικουμένη απ’ την ασέβεια, μ’ εκείνους θέλησε αυτός (ο σατανάς) να εισαγάγει την ασέβεια, πείθοντας ξανά να θεωρούνται άνθρωποι ως θεοί, κάτι που είχε καταφέρει και στα προηγούμενα χρόνια».

Οι απόστολοι ήσαν ασφαλώς σπουδαίοι, οι σπουδαιότεροι των ανθρώπων, άλλ’ ήσαν κι αυτοί άνθρωποι.

Κάθε μεγάλος και σπουδαίος είναι και αυτός άνθρωπος.

Όλοι είμαστε απλώς όργανα του Θεού.

• Υπερηφανεύεται το μαγνητόφωνο, επειδή μεταδίδει μουσική;

• Υπερηφανεύεται το καλώδιο, επειδή μεταφέρει ρεύμα;

Άλλο, τόσο μπορεί να υπερηφανεύεται ο χριστιανός, επειδή μιλάει για το Χριστό, επειδή κηρύττει, επειδή μεταδίδει το ευαγγέλιο, ή επειδή κάνει θαύματα.

Είναι γνωστό το παράδειγμα του ό ν ο υ, που μετέφερε στη ράχη του εικόνες προς πώληση, και σε κάποια στιγμή ύψωσε τ’ αυτιά του από υπερηφάνεια. Νόμισε, ότι τα προσκυνήματα των χωρικών ήταν γι’ αυτόν, και όχι για τις εικόνες, που εκείνος μετέφερε!

Έτσι κάποτε καμαρώνουμε κι εμείς, που δεν είμαστε τίποτε, παρά μεταφορείς της εικόνας του Θεού.

Στην περίπτωση του όνου ο αγωγιάτης δίνει και μερικές ξυλιές στα «καπούλια» του υπεροπτικού ζώου.

Κάποτε κι ο Θεός δίνει μερικές « ξυλιές» στη ράχη μας.

Επιτρέπει μερικές δοκιμασίες, για να συνειδητοποιούμε τα μέτρα μας και να μη το «παίρνουμε επάνω μας», κατά το λόγο.

Υποφέρουν και εκείνοι, που εμείς τους θαυμάζουμε, για να καταλάβουμε, ότι είναι κι αυτοί άνθρωποι. Γι’ αυτό και τονίζει ο Παύλος: «Άμα θελήσω, λοιπόν να καυχηθώ, δεν θα φανώ ανόητος, γιατί θα πω την αλήθεια. Το αποφεύγω όμως, μήπως εξαιτίας του μεγαλείου των αποκαλύψεων, με θεωρήσει κανείς παραπάνω απ’ αυτό που βλέπει ή ακούει από μένα»(Β’ Κορ. 12,6).

(Αρχιμ. Δανιήλ Αεράκη, «Πώς αντιμετωπίζεις τις δοκιμασίες και το θάνατο;»)