Γυμνοί και καρτερικοί πάνω στον πάγο.

Σήμερα, 9 Μαρτίου, η Εκκλησία εορτάζει και τιμά την ιερή μνήμη των αγίων σαράντα Μαρτύρων. Οι άγιοι σαράντα Μάρτυρες της Σεβάστειας είναι από τα πιο ένδοξα θύματα των διωγμών κατά της Εκκλησίας. Το μαρτύριο τους είναι από τις υπεροχότερες πράξεις καρτερίας και ψυχικής αντοχής, που τιμούν το ανθρώπινο γένος, και μεγάλοι Πατέρες της Εκκλησίας έγραψαν σ’ αυτούς έξοχους εγκωμιαστικούς λόγους. Ο Μέγας Βασίλειος στην ομιλία του στους σαράντα Μάρτυρες, βάζει τους Αγίους να προτρέπουν ο ένας τον άλλο στο μαρτύριο με τα έξης λόγια· «Δριμύς ο χειμών, αλλά γλυκύς ο παράδεισος· αλγεινή η πήξις, αλλ’ ηδεία η απόλαυσις…».

Τα ίδια λόγια, που η Εκκλησία τα έκανε ύμνο, τα ακούμε στον Εσπερινό της εορτής των Αγίων. Καθώς και τα άλλα εκείνα λόγια, πάλι από την ομιλία του Μεγάλου Βασιλείου στους αγίους σαράντα Μάρτυρες, η Εκκλησία τα έκανε ύμνο στο γνωστό μαρτυρικό τροπάριο, που το ακούμε συχνά στις ιερές ακολουθίες^– «Πανεύφημοι Μάρτυρες, υμάς ουχ η γη κατέκρυψεν, αλλ’ ουρανός υπεδέξατο· ηνοίγησαν υμίν παραδείσου πύλαι, και εντός γενόμενοι, του ξύλου της ζωής απολαύετε…». Φαίνεται ακριβώς σ’ αυτά τα δύο παραδείγματα· πρώτα η θέση των αγίων σαράντα Μαρτύρων στη συνείδηση της Εκκλησίας, κι ύστερα ότι η ιερή υμνολογία εμπνέεται πάντα από τη θεολογία των μεγάλων Πατέρων. Η υμνολογία της Εκκλησίας είναι το απόσταγμα της Θεολογίας των αγίων Πατέρων.

Οι Άγιοι σαράντα Μάρτυρες, από διάφορα μέρη καταγόμενοι, ήταν στρατιώτες και υπηρετούσαν στο ίδιο στρατιωτικό τάγμα. Παρόλο που είχαν πια πάψει οι διωγμοί κατά της Εκκλησίας, οι Άγιοι στα 320 μετά Χριστόν κατηγορήθηκαν ως χριστιανοί και κλείστηκαν αλυσοδεμένοι στη φυλακή. Ύστερα, σε μια χειμωνιάτικη και παγερή νύχτα, ρίχτηκαν γυμνοί στην παγωμένη λίμνη της Σεβάστειας. Εκεί κοντά οι βασανιστές άναψαν ένα λουτρό, για να βασανίζουν περισσότερο και να προκαλούν τους Μάρτυρες. Μα όλοι έμειναν γυμνοί και καρτερικοί πάνω στο πάγο, έκτος από έναν, που δεν άντεξε· έφυγε πηγαίνοντας στο λουτρό, μα πέθανε μόλις μπήκε μέσα, γιατί δεν άντεξε στην απότομη μεταβολή της θερμοκρασίας.

Ο φύλακας του λουτρού είδε να κατεβαίνουν από τον ουρανό σαράντα χρυσά στεφάνια επάνω στους Μάρτυρες, εκτός από τον ένα που λιποτάκτησε. Αυτό του ήταν αρκετό· έτρεξε και συγκαταριθμήθηκε με τους τριανταεννέα κι έγιναν όλοι πάλι σαράντα. Το πρωί οι Άγιοι βρέθηκαν όλοι μισοπεθαμένοι κι οι βασανιστές τους έσπασαν τα σκέλη για να τους αποτελειώσουν. Έναν μόνο, που τον έλεγαν Μελίτωνα, ο ηγεμόνας τον άφησε να ζήσει, επειδή ήταν νέος και γεροδεμένος και  πίστευε πως θα λυπόταν τη ζωή του και θα αρνιόταν τη πίστη του. Μα η μητέρα του Μάρτυρα, επειδή φοβότανε μην πάθει το παιδί της κάτι τέτοιο, δεν τον άφησε από κοντά, παρακαλώντας τον να μείνει ως το τέλος ακλόνητος στην ομολογία του. Ήταν αυτή μια αξιοθαύμαστη χριστιανή μητέρα.

Όταν υστέρα φόρτωσαν τα σώματα των νεκρών στα αμάξια και πήγαιναν για να τα κάψουν, σηκώνοντας το μισοπεθαμένο παιδί της η μητέρα έτρεχε από κοντά· δεν ήθελε με κανένα τρόπο να το αφήσει έξω από τη χορεία των άλλων Μαρτύρων. Τέλος το παιδί πέθανε στους ώμους της μητέρας του κι εκείνη, σίγουρη πια για τη μαρτυρική τελείωσή του, άφησε το σώμα του για να καεί μαζί με τα σώματα των συναθλητών του. Ένα τροπάριο του Κανόνα της εορτής των Άγιων εγκωμιάζει το παράδειγμα αυτής της μητέρας· «Σηκώνοντας στους ώμους της η μητέρα το παιδί που γέννησε, το πρόσφερε θυσία, σαν ο Αβραάμ τον Ισαάκ».

Από τα ωραιότερα μαρτυρικά τροπάρια της υμνολογίας είναι το Απολυτίκιο των αγίων σαράντα Μαρτύρων. Το ακούμε συχνά στην Εκκλησία να ψάλλεται για όλους τους αγίους Μάρτυρες της χριστιανικής ομολογίας. Σ’ αυτό το τροπάριο φαίνεται ποιά είναι η πίστη της Εκκλησίας για τους Αγίους του Θεού, ποιά είναι η θέση τους μέσα στην ορθοδοξία και γιατί τους τιμάμε ως προστάτες και ευεργέτες μας. Παρακαλούμε το φιλάνθρωπο Ιησού Χριστό να θεραπεύσει όλες μας τις ψυχικές οδυνηρές αρρώστιες, αντί για τους φρικτούς σωματικούς πόνους που έπαθαν για κείνον οι Άγιοι·«Τας αλγηδόνας των Αγίων, ας υπέρ σου έπαθον δυσωπήθητι Κύριε, και πάσας ημών τας οδύνας ίασαι, φιλάνθρωπε, δεόμεθα». Αμήν.

(Μητροπ. Σερβίων και Κοζάνης (+)Διονυσίου, «Εικόνες έμψυχοι»)