Η γεροντοκρατία…Τα παιδιά δεν μετρούν πια τα άστρα!!
8 Μαρτίου 2010
Μαρία Λασσιθιωτάκη
Ενα παιδί ιχνογράφησε ένα σύντομο χρόνο ζωής. Θανάσιμα κεραυνοβολημένο, ζεστό ακόμα από την ορμή των ονείρων του, το προλαβαίνει η αγωνία του θανάτου, καθώς προσπαθεί να εναντιωθεί σε ό,τι αυτό νοηματοδότησε ως φρίκη. Γιατί κάθε παιδί, όλα τα παιδιά, χωρίς εξαίρεση, αγωνίζονται να δώσουν νόημα και να μετασχηματίσουν μια πραγματικότητα που περιέχει την εξουσία της γεροντοκρατίας, τη βία, το όλο και βαθύτερο χάσμα των γενεών, καθώς οι μεγαλύτεροι δεν μπορούν πια να εμπνεύσουν, να γίνουν σεβαστά πρότυπα για μίμηση.
Αυτό τον καιρό όλα τα κανάλια σε πολεμική ροή ειδήσεων, παράθυρα και προσκεκλημένοι με περισπούδαστες κοινωνιολογικές προσεγγίσεις, υποκριτικός ο καταλογισμός των ευθυνών -ποιος εκπαίδευσε ποιόν –άψυχα τα δάκρυα και προσεκτικά τα επιχειρήματα των ηλικιωμένων, από το φόβο μη χάσουν κανένα από τα σκαμπώ της εξουσίας τους.
Τα παρακάτω αποσπάσματα από το σύντομο προς τους νέους δοκίμιό του Albert Szent-Gyorgyi με τον τίτλο « Ο τρελός πίθηκος» που πρωτοεκδόθηκε το 1978 από τις εκδόσεις Γραμμή, μεταφρασμένο από την Λία Μεγάλου δείχνουν δυστυχώς σαν να γράφτηκαν μόλις χθες.
Συγγραφέας και νομπελίστας ο Albert Szent-Gyorgyi, που ανακάλυψε την βιταμίνη C ( ασκορβυκό οξύ), ίσως να ήταν μια μεγάλη διάνοια στον χώρο του, ίσως να ήταν διορατικός ή προφήτης αλλά επίσης θα μπορούσε εξίσου καλά και να μην διαθέτει καμιά από αυτές τις ιδιαίτερες ικανότητες. Θα μπορούσε να ήταν ένας απλός άνθρωπος της σκέψης και της μελέτης, πού όμως όχι μόνο τόλμησε να μιλήσει και να εναντιωθεί σε κάθε τι κατεστημένο αλλά έκανε και πράξη τις ιδέες του: αρνήθηκε να κάνει μια έξυπνη επένδυση με τα χρήματα του βραβείου Νόμπελ στο χρηματιστήριο γιατί, όπως είπε χαρακτηριστικά ο ίδιος, προτίμησε να σώσει την ψυχή του αντί να πολλαπλασιάσει τα χρήματά του.
Ευτυχώς υπάρχουν πάντα άνθρωποι που χρησιμοποιούν την απλή λογική τους, την ανθρώπινη ευαισθησία τους και το σύστημα αξιών τους, που το ψυχικό τους μέτρο τους επιτρέπει να δουν τα πράγματα ολοκάθαρα, χωρίς περιττές φιοριτούρες, κομψές δικαιολογίες και ευφυείς αιτιολογίες. Και, όπως λέει χαρακτηριστικά ο συγγραφέας, ό κόσμος μας είναι μοιρασμένος στα δυο: γεράκια και περιστέρια. Τα γεράκια θα σκέφτονται και θα δρουν πάντα σαν γεράκια και τα περιστέρια θα σκέφτονται και θα ενεργούν πάντα σαν περιστέρια.
.
Αποσπάσματα από το βιβλίο
Ο σύγχρονος άνθρωπος δείχνει ηλίθιος
«Γιατί ο άνθρωπος της εποχής μας συμπεριφέρεται σαν τελείως ηλίθιος, ενώ έχει για πρώτη φορά στα χρονικά της ιστορίας του την ευχέρεια να απολαύσει τη ζωή του, έχοντας νικήσει την πείνα του, το κρύο την αρρώστια και γιατί επιδίδεται καθημερινά στην εξολόθρευσή του;»
« Ο ανθρώπινος εγκέφαλος δεν αναπτύχθηκε από τη φύση για να αναζητά την αλήθεια αλλά για να ζητά τροφή, ασφάλεια και άλλα παρόμοια. Εγινε για να επιδιώκει την υπεροχή, να βοηθήσει τον άνθρωπο να περάσει την ημέρα του ζωντανός. Είναι ένα όργανο επιβίωσης. Στις πρωτόγονες κοινωνίες η λειτουργία του εγκεφάλου σταματούσε εδώ, στις προηγμένες ανέπτυξε και μια δεύτερη λειτουργία: να βρίσκει επιχειρήματα. Κυρίως εντυπωσιακά, για να δικαιολογεί πράξεις ή επιθυμίες.Κι ο εγκέφαλός μας το κατορθώνει αυτό με τόση ακρίβεια, ώστε κοροϊδεύουμε τους εαυτούς μας, πιστεύοντας ότι ωθούμαστε στις πράξεις μας από τα επιχειρήματά μας…. Εφόσον μιλούμε για επιχειρήματα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ένα σημείο: ότι δεν έχουν πραγματικό νόημα. Αποτελούνται από λέξεις και οι λέξεις μπορούν να συνδυασθούν με διάφορους τρόπους. Ολοι ξέρουμε το παιχνίδι που προτιμούσε ο Σωκράτης: πες μου κάτι και θα αποδείξω το αντίθετο».
«Οι άνθρωποι δημιουργούν θεσμούς, για να ικανοποιήσουν τις κοινωνικές τους ανάγκες, σύμφωνα με τη φιλοσοφία τους. Τα άτομα συνδέονται με τους θεσμούς και ενώνουν τα προσωπικά τους συμφέροντα με αυτούς, έτσι ώστε οι προσδοκίες τους να εξαρτώνται από τον πλούτο και την δύναμη των θεσμών. Πολύ σύντομα οι θεσμοί εξυπηρετούν τις δικές τους ανάγκες…»
Για τα σχολεία και την εκπαίδευση
Η εκπαίδευση δεν είναι παρά ο προγραμματισμός του εγκεφάλου, σε μια αρχική του φάση όταν είναι ακόμα εύπλαστος. Το μέλλον της ανθρωπότητας στηρίζεται στην εκπαίδευση, δηλαδή σε ένα μεταβλητό σύστημα προγραμματισμού. Μπορούμε να συμπεράνουμε λοιπόν ότι η εκπαίδευση είναι μια από τις σπουδαιότερες δραστηριότητες της ανθρωπότητας αλλά και εκθέτει τους ανθρώπους σε τρομερούς κινδύνους, γιατί κάθε δικατορικό σύστημα μπορεί να μεταμορφώσει αξιοπρεπείς ανθρώπους σε άγριους φονιάδες.. Τα πολιτικά συστήματα συνεχώς επωφελούνται από τις δυνατότητες αυτές. Πρώτον καθήκον κάθε νέου πολιτικού καθεστώτος υπήρξε πάντοτε η δημιουργία ενός εκπαιδευτικού συστήματος, που υπηρετούσε τα συμφέροντα και εξασφάλιζε την σταθερότητά του….Θεωρητικά υπάρχει η δυνατότητα να αλλάξει με την εκπαίδευση η κατεύθυνση της ιστορίας, αν αντικαταστήσουμε το σημερινό στενό πατριωτισμό με την ανθρώπινη αλληλεγγύη. Στην πράξη όμως υπάρχουν υπέρμετρες δυσκολίες, γιατί ποιός είναι ικανός να εκπαιδεύσει τους νέους;»
Ο διπλός κώδικας ηθικής
« Οι φόνοι και οι κλοπές ανήκουν στον νόμο της ζούγκλας αλλά επάνω τους δεν είναι δυνατόν να οικοδομηθεί μια ανθρώπινη κοινωνία…. Οι συγκρούσεις που δημιουργούν οφείλονται στο ότι ο άνθρωπος είναι ζώον αρπαχτικό και διαφέρει από τα άλλα αρπαχτικά γιατί αναζητά τα θύματά του ανάμεσα στο ίδιο του το είδος. Του αρέσει να ζει ειρηνικά στο σπίτι του αλλά του αρέσει να πηγαίνει και σε ληστρικές εκστρατείες, να κυριαρχεί πάνω στους άλλους. Ετσι, χρειάζεται δυο ηθικούς κώδικες, ένα ατομικό, για να τον χρησιμοποιεί στο σπίτι του και ένα δημόσιο, για να τον χρησιμοποιεί στις εκστρατείες του. Θα καταδικασθούμε για παράδειγμα αν έχουμε ένα όπλο στο σπίτι μας, ενώ η ίδια η πολιτεία επενδύει μεγάλο μέρος των εσόδων μας για την δημιουργία χείριστων φονικών δυνάμεων….Πιθανά ο διττός αυτός ηθικός κώδικας προξενεί το ρήγμα στην σταδιοδρομία πολλών από τους εξέχοντες πολιτικούς , που αρχίζουν τις προσπάθειές τους με την επιθυμία να καλυτερεύσουν την τύχη των συνανθρώπων τους. Μόλις φτάσουν στην κορυφή συνήθως ανταλλάσσουν τον ατομικό τους ηθικό κώδικα με τον συλλογικό, αρχίζουν να υπηρετούν αφηρημένες έννοιες, που λίγη σχέση έχουν με την ευημερία των ανθρώπων και καταφεύγουν σε πολέμους. Η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στη δόξα και τη δύναμη ένός κράτους και στη δόξα και τη δύναμη του αρχηγού του δεν είναι πολύ έντονη».
«Η ομαδική δυστυχία επίσης, πολύ εύκολα καταντά μια αφηρημένη έννοια. Εγώ ο ίδιος λυπάμαι όταν βλέπω την δυστυχία και ο θάνατος με αναστατώνει. Συχνά αλλάζω δρόμο για να αποφύγω μια κηδεία, όμως ο θάνατος 100.000 ανθρώπων δεν μου κάνει καμιά εντύπωση: ο ένας θάνατος είναι τραγωδία, οι 100.000 θάνατοι είναι στατιστική. Κάπως έτσι πρέπει να είναι τα πράγματα και για κείνους που κατέχουν τα υψηλά αξιώματα: από ψηλά η ανθρώπινη ζωή πρέπει να φάινεται πολύ μικρή κι αυτό έκανε τον Γ.Γουίτμαν να τραγουδήσει την αλαζονεία και το θράσος των εκλεγμένων κυβερνητικών αντιπροσώπων».
«Δυστυχώς όλοι μοιραζόμαστε αυτόν τον διττό ηθικό κώδικα, όταν ψηφίζουμε τα γεράκια και έπειτα πάμε στην εκκλησία, σαν περιστέρια, και ζητάμε την ευλογία του Θεού».
Για την βία
«Η βία είναι δυο ειδών: παθητική και ενεργητική. Τα δυο είδη συνδέονται πολύ στενά:η παθητική βία προκαλεί την ενεργητική, γιατί δεν αφήνει άλλη διέξοδο. Για παράδειγμα, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζόνσον δεν έσπασε ποτέ κανένα κρανίο ή τζάμι , έτσι σύμφωνα με τα συνήθη σταθμά δεν υπήρξε βίαιος. Αλλά αν επεκτείνουμε την έννοια της βίας και στην παθητική μορφή της, τότε πρέπει να τον κατατάξουμε στις πιο βίαιες προσωπικότητες της πολιτικής ιστορίας. Οταν 30.000 άνθρωποι βάδισαν προς την Ουάσιγκτον, για να του μεταβιβάσουν τις επιθυμίες τους, δεν ρώτησε καν τί είχαν στο μυαλό τους και δεν δέχθηκε κανένα από τους αρχηγούς τους. Για να αφήσουν 30.000 άνθρωποι τα σπίτια τους και να βαδίσουν με λάσπη και βροχή, θα πρέπει αρκετοί από αυτους να ένιωθαν πολύ προσβεβλημένοι. Το πρώτο καθήκον κάθε προέδρου είναι να ακούει τι λέει ο λαός του».
«Η βία στα πανεπιστήμια έχει ιδιαίτερη σημασία. Για να την αποτρέψει κανείς, πρέπει να αποφύγει την παθητική βία, δηλαδή οι αρχές πρέπει να ακούν τις διαμαρτυρίες εκείνων που επιτηρούν, με συμπάθεια και ανθρώπινη κατανόηση. Οι απαιτήσεις των μαθητών πιθανόν να φαίνονται συχνά υπερβολικές και απερίσκεπτες, όμως έχουν βαθιές ρίζες. Η νεολαία μας είναι η μοναδική ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον. Γιατί οι καθηγητές των Πανεπιστημίων συμφωνούν με τις μεταρρυθμίσεις, αφού μόνο εκδηλωθεί η ενεργητική βία; Ετσι δείχνουν στους νέους ότι η ενεργητική βία είναι ο μοναδικός τρόπος δράσης….»
Η γεροντοκρατία
Ο Μ. Πλανκ, ένας από τους μεγαλύτερους επιστήμονες της ανθρώπινης ιστορίας, ο πατέρας της κβαντικής θεωρίας, έγραψε στην αυτοβιογραφία του ότι είναι αδύνατο να πείσει κανείς τους ανθρώπους να παραδεχθούν οτιδήποτε καινούριο.Το περισσότερο που μπορεί να κάνει είναι να τους αφήσει αρκετό καιρό για να πεθάνουν. Η νέα γενιά τότε θα αγκαλιάσει τις νέες αλήθειες. ….Κι εγώ ο ίδιος είχα αυτή την εμπειρία. Βρισκόμουν στα σαράντα όταν άρχισα να ασχολούμαι με την κβαντική μηχανική και προσπάθησα να καταλάβω το άτομο. Ηταν όμως πολύ αργά. Συγκέντρωσα έννοιες με το μυαλό αλλά ποτέ δεν μπήκαν στο αίμα μου και κατάλαβα ότι έπρεπε να αποφεύγω συζητήσεις ατομικής φυσικής με μαθητές του Γυμνασίου. Αυτοί έχουν το άτομο στο αίμα τους, όσο και στο μυαλό τους….Ο κόσμος μας σήμερα είναι μια γεροντοκρατία και κυριαρχείται από ανθρώπους που το μυαλό τους έπηξε πριν από την ατομική εποχή. Ο,τι κάνουν μπορεί να είναι σωστό στις προηγούμενες περιόδους αλλά δεν έχει καμιά σχέση με τη νέα τάξη πραγμάτων….Η γεροντοκρατία καθώς φαίνεται ψάχνει να βρει το μέλλον στο παρελθόν».
«Παρατήρησα στις εθνικές μας συνελεύσεις, το καλοκαίρι του 1968, ότι δεν έγινε καμιά συζήτηση για τις ηθικές αρχές της εξουσίας ή για τα μεγάλα προβλήματα της εποχής μας. Το μόνο θέμα ήταν η ισχύ, ποιός θα κέρδιζε και ποιός θα έμενε απ΄έξω».
«Γέροι δικαστές δείχνουν τον πατριωτισμό τους, επιβάλλοντας σκληρές καταδίκες για το σκίσιμο της στρατολογικής πρόσκλησης….».
«Ποιός θα κρίνει τους κριτές και ποιός θα κυβερνήσει τις κυβερνήσεις;»
«Εγραψα ότι οι γέροι διδάσκουν τους νέους. Οχι πια. Οι νέοι ξέφυγαν, διδάσκουν οι ίδιοι τους εαυτούς τους και δημιουργούν ένα δικό τους κόσμο…….».
(Δημοσιευμένο άρθρο
