Στον Τίμιο και Ζωοποιό Σταυρό

Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά

Ο Σταυρός του Χριστού προαναγγελλόταν και παρατυπωνόταν μυστικά από παλιές γενιές και κανείς ποτέ δεν συμφιλιώθηκε με το Θεό χωρίς τη δύναμη του Σταυρού. Πραγματικά μετά τη προγονική εκείνη παράβαση στο παράδεισο του Θεού δια του δένδρου, η μεν αμαρτία αναπτύχθηκε, εμείς δε πεθάναμε, έχοντας υποστεί το θάνατο της ψυχής και πριν από το σωματικό θάνατο που είναι ο από το Θεό χωρισμός της.

Ο Θεός είναι πνεύμα και αυταγαθότης και αρετή και αυτού κατ’ εικόνα και ομοίωση είναι το δικό μας πνεύμα. Για να ανανεωθεί και φιλιωθεί οποιοσδήποτε με το Θεό κατά το πνεύμα, πρέπει να καταργηθεί η αμαρτία. Τούτο είναι ο Σταύρος του Κυρίου.

Πολλοί φίλοι του Θεού μαρτυρήθηκαν από τον ίδιο το Θεό και πριν από το νόμο, χωρίς να έχει φανεί ακόμα ο Σταυρός. Ο Δαβίδ λέγει: «από εμένα τιμήθηκαν υπερβολικά οι φίλοι σου, Θεέ». Πώς λοιπόν υπάρχουν άνθρωποι που ήταν φίλοι του Θεού πριν από το Σταυρό; Διότι ενεργείτο σ’ αυτούς το μυστήριο του Σταυρού.

Ας αρχίσουμε πρώτα από τον Αβραάμ. Ο Θεός του είπε: «Φύγε από τη γη σου και τη συγγένεια σου και έλα στη γη που θα σου δείξω». Δεν είπε που θα σου δώσω, αλλά που θα σου δείξω. Αυτός ο λόγος έχει μέσα του το μυστήριο του Σταυρού.

Προς τον Μωυσή δε, όταν έφυγε από την Αίγυπτο και ανέβηκε στο όρος tou είπε ο Θεός: «λύσε το υπόδημα από τα πόδια σου». Τούτο είναι άλλο μυστήριο του Θεού. Να λύσει το υπόδημα από τα πόδια, να απόθεσει τους δερμάτινους χιτώνες μέσα στους οποίους ενεργεί η αμαρτία και αποσπά από την αγία γη. Να μη ζει πλέον κατά σάρκα και στην αμαρτία, αλλά να καταργηθεί και να νεκρωθεί η αντικείμενη στο Θεό ζωή. Όπως λέγει ο θείος Παύλος να σταυρώσει κανείς τη σάρκα μαζί με τα παθήματα και τις επιθυμίες.

Επειδή δεν είναι δυνατό να φύγουν τελείως από μας τα πονηρά πάθη και ο κόσμος της αμαρτίας και να μη ενεργούν σε μας συλλογιστικά, εάν δεν φθάσουμε στη θεωρία του Θεού, γι’ αυτό μυστήριο του Θεού είναι και η θεωρία του είδους αυτού που σταυρώνει για το κόσμο εκείνους που την αξιώθηκαν. Έτσι και η στη περίπτωση του Μωυσή εκείνη θεωρία της καιόμενης και μη κατακαιόμενης βάτου ήταν μυστήριο του Σταυρού, μεγαλύτερο και τελειότερο από το μυστήριο εκείνο το καιρό του Αβραάμ. Άραγε λοιπόν ο μεν Μωυσής μυήθηκε το τελειότερο μυστήριο του Σταυρού, ο δε Αβραάμ όχι;

Στον Αβραάμ που αξιώθηκε τη θαυμαστότερη θεοπτία, όταν είδε τον ένα τρισυπόστατο Θεό στη Βαλανιδιά του Μαβρή (Γεν. 18,1), ενεργήθηκε το μυστήριο του Σταυρού όταν θυσίαζε το γιο του Ισαάκ. Ο Ισαάκ ήταν ο ίδιος τύπος εκείνου που προσηλώθηκε σ’ αυτόν, αφού έγινε υπήκοος στο πατέρα του μέχρι θανάτου, όπως ο Χριστός. Και το κριάρι που του δόθηκε σε σφαγή υπέρ ημών, και το φυτό, στο οποίο ήταν το κριάρι δεμένο, είχε το μυστήριο του τύπου του Σταυρού, γι’ αυτό και λεγόταν Σαβέκ, φυτό αφέσεως, όπως και ο Σταυρός λεγόταν ξύλο σωτηρίας.

Ενεργούσε δε το μυστήριο και ο τύπος του Σταυρού και στον Ιακώβ, το γιό του Ισαάκ, διότι αύξησε τα ποίμνια του με ξύλο και ύδωρ. Το ξύλο λοιπόν προετύπωνε το σταυρικό ξύλο, το δε ύδωρ το θείο βάπτισμα που περικλείει μέσα του το μυστήριο του Σταυρού. Ο Ιακώβ και όταν προσκυνούσε έως το άκρο της ράβδου του και όταν ευλογούσε τους εγγονούς του, φανέρωνε ακόμη καθαρότερα το τύπο του Σταυρού.

Όπως λοιπόν στον μεν Αβραάμ ενεργούσε το μυστήριο του Σταυρού, ο δε γιός του Ισαάκ ήταν τύπος του ύστερα σταυρωθέντος, έτσι πάλι σ’ όλη τη ζωή του Ιακώβ ενεργούσε το μυστήριο του Σταυρού, ο Ιωσήφ δε ο γιός του Ιακώβ ήταν τύπος και μυστήριο του Θεανθρώπου Λόγου που αργότερα επρόκειτο να σταυρωθεί. Διότι από φθόνο οδηγήθηκε και αυτός προς τη σφαγή και μάλιστα από τους κατά σάρκα συγγενείς. Εάν δε δεν σφάχθηκε, αλλά πωλήθηκε ο Ιωσήφ και ούτε ο Ισαάκ σφάχθηκε δεν είναι περίεργο, γατί αυτοί δεν ήσαν η αλήθεια, αλλά τύπος της μελλοντικής αληθείας. Η σφαγή προεφανέρωνε το κατά σάρκα πάθος του Θεανθρώπου, η δε αποφυγή του πάθους προεφανέρωνε το απαθές της θεότητας.

Να επανέλθουμε στο Μωυσή που σώθηκε ο ίδιος με ξύλο και ύδωρ, όταν εκτέθηκε μέσα σε ένα καλάθι στα ρεύματα του Νείλου, που όπως είπαμε προεφανέρωνε το Σταυρό και το βάπτισμα. Προχωρώντας ο Μωυσής προανέδειξε σαφέστατα τον τύπο ακόμη και το σχήμα του Σταυρού και τη σωτηρία δι’ αυτού του τύπου. Γιατί αφού έστησε όρθια τη ράβδο, άπλωσε πάνω σε αυτήν τα χέρια του και σχηματίζοντας έτσι τον εαυτό του σταυρικά πάνω στη ράβδο, κατατρόπωσε τους εχθρούς.  Επίσης τοποθετώντας το χάλκινο φίδι πλάγια πάνω σε σημαία, αναστηλώνοντας το τύπο του Σταυρού, παρήγγειλε στους Ιουδαίους που τους δάγκωναν τα φίδια να τον βλέπουν και έτσι να θεραπεύονται από τα δαγκώματα τους.

Δεν θα επαρκέσει ο χρόνος να διηγούμαι σε πόσους άλλους ενεργούσε το μυστήριο του Σταυρού, όπως περί του Ιησού και των έπειτα από αυτόν κριτών και προφητών, του Δαβίδ και των μετέπειτα, οι οποίοι ανέκοψαν ποταμούς, σταμάτησαν τον ήλιο, κατεδάφισαν πόλεις ασεβών, έγιναν νικηφόροι στο πόλεμο, απέφυγαν θάνατο από μαχαίρι ή από φωτιά ή από λιοντάρια, έλεγξαν βασιλείς, ανέστησαν νεκρούς, έφεραν ξηρασία και πάλι όταν το ζήτησαν έφεραν βροχή και όλα όσα αναφέρει ο θείος Παύλος για τη πίστη ιδιαίτερα στο Σταυρό, που είναι δύναμη Θεού για μας τους σωζόμενους, ενώ είναι μωρία για τους αφανισμένους.

Αλλά να αφήσουμε όλους με το παλαιό νόμο, και να πάμε στον ίδιο το Κύριο, γιο τον οποίο και δια του οποίου έγιναν τα πάντα, ο οποίος έλεγε πριν από το Σταυρό: «όποιος δεν παίρνει το σταυρό τoυ για να με ακολουθήσει, δεν είναι άξιός μου», και «όποιος θέλει να έλθει πίσω μου, ας απαρνηθεί τον εαυτό του, ας σηκώσει το σταυρό του και ας με ακολουθήσει».

Η εντολή διατάσσει να αρνείται κανείς το σώμα και να σηκώνει το σταυρό του. Το έχουν το σώμα οι ζώντες κατά Θεό, αλλά δεν είναι πολύ δεμένοι σε αυτό, το χρησιμοποιούν ως συνεργό στα αναγκαία, αν δε το καλέσει ο καιρός είναι έτοιμοι να το προδώσουν και αυτό, όπως και κτήματα και ότι άλλα μέσα χρειασθούν. Τέτοιος είναι ο λόγος του Σταυρού, ως τέτοιος δε, όχι μόνο στους προφήτες πριν συντελεσθεί, αλλά και τώρα μετά τη τέλεση του, είναι μυστήριο μέγα και πραγματικά θείο. Πως; Διότι φαινομενικά μεν παρουσιάζεται να προξενεί ατίμωση στον εαυτό του αυτός που τον εξευτελίζει και τον ταπεινώνει σε όλα, και πόνο και οδύνη, αυτός που αποφεύγει τις σωματικές ηδονές, αυτός που δίνει τα υπάρχοντα καθίσταται αίτιος φτώχειας στον εαυτό του. Με τη δύναμη του Θεού όμως αυτή η φτώχεια και η οδύνη και ατιμία, γεννά δόξα αιώνια και ηδονή ανέκφραστη και ανεξάντλητο πλούτο, τόσο στο παρόντα όσο και στο μελλοντικό εκείνο κόσμο.

Τούτο λοιπόν είναι η σοφία και δύναμη του Θεού, το να νικήσει με την ασθένεια, το να υψωθεί με την ταπείνωση, το να πλουτίσει με τη φτώχεια. Όχι μόνο δε ο λόγος και το μυστήριο του Σταυρού, αλλά και ο τύπος είναι θείος και προσκυνητός, διότι είναι σφραγίδα ιερή, σωστική και σεβαστή, αγιαστική και τελεστική των υπερφυών και απορρήτων αγαθών που ενεργήθηκαν στο γένος των ανθρώπων από το Θεό, αναιρετική κατάρας και καταδίκης, καθαιρετική φθοράς και θανάτου, παρεκτική αϊδίου ζωής και ευλογίας, σωτηριώδες ξύλο, βασιλικό σκήπτρο, θείο τρόπαιο κατά ορατών και αοράτων εχθρών, έστω και αν οι οπαδοί των αιρετικών φρενοβλαβώς δυσαρεστούνται. Ο Σταυρός του Κυρίου παριστάνει όλη την οικονομία της σαρκικής παρουσίας και περικλείει όλο το κατ’ αυτήν μυστήριο, εκτείνεται προς όλα τα πέρατα και περιλαμβάνει όλα, τα άνω, τα κάτω, τα γύρω, τα ενδιάμεσα και το οποίο ο ίδιος ο Κύριος ονομάζει φανερά ύψος και δόξα του, όταν επρόκειτο να ανεβεί σε αυτό, κατά τη μέλλουσα δε παρουσία και φανέρωσή του προαναγγέλλει ότι θα έλθει το σημείο τούτο του Υιού του ανθρώπου με πολλή δύναμη και δόξα.

Ο απόστολος Παύλος γράφει προς τους Κολοσσαείς: «ενώ είσαστε νεκροί από τα παραπτώματα και την ακροβυστία της σάρκας, σας ζωοποίησε μαζί του, χαρίζοντάς σας όλα τα παραπτώματα, εξαλείφοντας το χειρόγραφο που περιείχε τις εναντίον μας αποφάσεις, σηκώνοντας το από τη μέση και καρφώνοντάς το στο Σταυρό, ξεγυμνώνοντας δε τις αρχές και τις εξουσίες, τις διεπόμπευσε δημόσια θριαμβεύοντάς τες πάνω στο Σταυρό».

Εμείς κλίνοντας το γόνατο και τις καρδιές, ας προσκυνήσουμε μαζί με τον ψαλμωδό και προφήτη Δαβίδ στον τόπο όπου στάθηκαν τα πόδια του και όπου απλώθηκαν τα χέρια που συγκρατούν το σύμπαν και όπου τεντώθηκε για μας το ζωαρχικό σώμα και προσκυνώντας και ασπαζόμενοι αυτόν με πίστη, ας παίρνουμε πλούσια τον από εκεί αγιασμό και ας τον φυλάττουμε. Έτσι και κατά την υπερένδοξη μέλλουσα παρουσία του Κυρίου και Θεού και Σωτήρα μας Ιησού Χριστού, βλέποντας τον να προηγείται λαμπρώς, θα χαιρόμαστε και θα χοροπηδούμε διαπαντός, διότι πετύχαμε την από τα δεξιά θέση, σε δόξα του σαρκικώς σταυρωθέντος για μας Υιού του Θεού, στον οποίο πρέπει δοξολογία μαζί με τον άναρχο Πατέρα του και το πανάγιο και αγαθό και ζωοποιό Πνεύμα, τώρα και πάντοτε και στους αιώνες των αιώνων. Γένοιτο.