Πρόβλεψη για το μέλλον ή μας τάζουν λαγούς με «πετραχήλια»;

Τί είναι τα όνειρα;

Οι δαίμονες χρησιμοποιούν πολλές φορές τα όνειρα για να ενοχλήσουν και να πληγώσουν τις ψυχές των ανθρώπων. Έτσι oι άπειροι στον πνευματικό αγώνα χριστιανοί που δίνουν σημασία στα όνειρα βλάπτονται, κάνουν μεγάλο κακό στον εαυτό τους. Γι’ αυτό και είναι σημαντικό πράγμα να μπορούμε να διακρίνουμε την ακριβή σημασία που έχουν τα όνειρα σ’ εκείνους τους ανθρώπους που δεν έχουν ακόμα αναγεννηθεί από το Άγιο Πνεύμα.

Την ώρα του ύπνου η ύπαρξη του ανθρώπου βρίσκεται σε κατάσταση λήθης, χάνει την αυτοσυνειδησία της. Όλες oι εκούσιες δραστηριότητες και εργασίες σταματούν, αδρανούν την ώρα του ύπνου.

Η μόνη δραστηριότητα που συνεχίζει τη λειτουργία της είναι εκείνη που είναι αναγκαία για τη ζωή του ανθρώπου, την ύπαρξή του, και δεν μπορεί να σταματήσει. Το αίμα συνεχίζει να κυκλοφορεί στο σώμα, το στομάχι χωνεύει την τροφή, οι πνεύμονες διατηρούν την αναπνοή, το δέρμα εφιδρώνει. Οι σκέψεις, οι φαντασίες και οι αισθήσεις εξακολουθούν να παράγονται στη ψυχή, αλλά μόνο με τη δράση της υποσυνείδητης φύσης μας, χωρίς να εξαρτιούνται από τη θέληση και τη λογική μας.

Από τέτοιες φαντασίες, που συνοδεύονται και από παράξενες σκέψεις και εικόνες, αποτελείται το όνειρο.

Μοιάζει εξαιρετικά περίεργο το γεγονός ότι όλα αυτά δεν έχουν καμιά σχέση με τις θεληματικές, τις «εν επιγνώσει» σκέψεις του ανθρώπου, Όλα παρουσιάζονται ξαφνικά και παράδοξα, σύμφωνα με τους νόμους και τις απαιτήσεις της φύσης μας.

Συχνά ένα όνειρο μπορεί να μεταφέρει κάποιες σκέψεις ή επιθυμίες μας αλλά σκόρπιες, χωρίς συνοχή. Άλλα όνειρα μπορεί να είναι αποτέλεσμα κάποιας ιδιαίτερης ηθικής κατάστασης του λογικού. Έτσι ένα όνειρο δεν μπορεί να έχει οποιαδήποτε σημασία ούτε και πρέπει εμείς να του δίνουμε τέτοια. Η επιθυμία που έχουν πολλοί άνθρωποι να βλέπουν στα παραληρήματα των ονείρων τους κάποια πρόβλεψη για το μέλλον τους ή για το μέλλον άλλων ανθρώπων ή κάποιο άλλο νόημα, είναι ολότελα παράλογη και ανόητη. Πώς μπορεί να γίνεται αυτό αφού δεν έχει ουσιαστική αιτία ύπαρξης;

Την ώρα που είμαστε ξύπνιοι οι δαίμονες έχουν πρόσβαση στις ψυχές μας. Πρόσβαση όμως έχουν ακόμα κι όταν κοιμόμαστε. Τότε μάλιστα μας πειράζουν για ν’ αμαρτήσουμε με το ν’ αναμιγνύουν τη δική τους φαντασία με τη δική μας. Σε περίπτωση μάλιστα που βλέπουν μέσα μας κάποιο ενδιαφέρον για τα όνειρα, τότε προσπαθούν ν’ αυξήσουν την προσοχή μας σ’ αυτά. Έτσι σιγά-σιγά μας πείθουν να τα εμπιστευόμαστε. Και τέτοια εμπιστοσύνη βέβαια συνοδεύεται πάντα από πλάνη. Η πλάνη αλλοιώνει τις λογικές μας απόψεις, τις αποπροσανατολίζει. Και τότε όλη η ενεργητικότητά μας στηρίζεται σε σαθρά θεμέλια. Και αυτός είναι ο χώρος όπου θέλουν να μας οδηγήσουν οι δαίμονες.

Εκείνοι που έχουν προσχωρήσει σ’ αυτήν την εγωιστική θεώρηση των πραγμάτων γίνονται πολύ εύκολα θύματα των δαιμόνων. Γι’ αυτό κι εκείνοι αρχίζουν να εμφανίζονται στους πλανεμένους αυτούς ανθρώπους άλλοτε σαν άγγελοι φωτεινοί, άλλοτε με τη μορφή αγίων, μαρτύρων ή κι αυτής ακόμα της Μητέρας του Θεού κι άλλοτε ακόμα και με τη μορφή του ίδιου του Χριστού. Οι δαίμονες χαίρονται ιδιαίτερα με τον τρόπο που ζουν οι πλανεμένοι αυτοί άνθρωποι και τους υπόσχονται ουράνιες απόλαυες και στέμματα. Κι έτσι οι δαίμονες τους οδηγούν σε μεγάλα ύψη υπερηφάνειας και αυτοεκτίμησης. Το ύψος αυτό όμως δεν είναι τίποτ’ άλλο από την άβυσσο του ολέθρου και της πνευματικής καταστροφής τους.

Στην κατάσταση της πτώσης που βρισκόμαστε, αφού η φύση μας δεν έχει ακόμα αναγεννηθεί από το Άγιο Πνεύμα, πρέπει να ξέρουμε πως δεν είναι δυνατό να δούμε άλλα όνειρα εκτός απ’ αυτά που ύπουλα και πανούργα μας σερβίρουν οι δαίμονες. Όταν είμαστε ξύπνιοι οι δαίμονες ξεσηκώνονται και μας προκαλούν μέσα από την πεσμένη φύση μας με σκέψεις και επιθυμίες πονηρές. Και όταν κοιμόμαστε μας κάνουν να βλέπουμε τα όνειρα που θέλουν εκείνοι. Όταν είμαστε ξύπνιοι πολλές φορές νιώθουμε θεία παρηγοριά που πηγάζει από κατάνυξη και προκαλείται επειδή έχουμε αντίληψη της αμαρτωλότητάς μας ή έχουμε μνήμη του θανάτου και της τελικής κρίσης. Τέτοιες σκέψεις μας εμφανίζονται από τη χάρη του Θεού που φυτεύτηκε μέσα μας με το άγιο βάπτισμα και τις δεχόμαστε  ανάλογα με τη μετάνοιά μας. Για τον ίδιο λόγο σπάνια και σ’ εξαιρετικές περιπτώσεις εμφανίζονται στον ύπνο μας άγγελοι του Θεού για να μας θυμίσουν το τέλος μας ή τα βάσανα της κόλασης και την τελική κρίση του Θεού. Τέτοια όνειρα μας οδηγούν σε συναίσθηση της αμαρτωλό­τητάς μας, σε φόβο Θεού, σε κατάνυξη και μετάνοια. Αυτά τα όνειρα όμως χαρίζονται πολύ σπάνια και σε εξαιρετικές περιπτώσεις σε κάποιες αγιασμένες ψυχές ή και σε πολύ αμαρτωλούς μόνο με την ανεξιχνίαστη κι ακατάληπτη ειδική πρόνοια του Θεού. Χαρίζονται πολύ σπάνια όχι επειδή η χάρη του Θεού είναι φειδωλή, όχι, ποτέ! Η θεία χάρη μας χαρίζει τα όνειρα αυτά πολύ σπάνια επειδή είμαστε αδύνατοι και μπορεί να οδηγηθούμε στην υπερηφάνεια και την αυτοεκτίμηση. Κι αυτό θα υποσκάψει και θ’ αφανίσει την ταπείνωσή μας, που είναι τόσο σημαντική για τη σωτηρία μας.

Η σωτηρία του ανθρώπου εξαρτάται από το κατά πόσο αυτός εκπληρώνει το θέλημα του Θεού. Και το θείο θέλημα έχει τόσο καθαρά εκφραστεί στην Αγία Γραφή, με τόση ενάργεια και τόσο εμπεριστατωμένα, ώστε είναι εντελώς ανόητο να επιδιώκουμε τη σωτηρία μας ξεφεύγοντας από το συνηθισμένο δρόμο των πραγμάτων.

Σ’ εκείνον που ζητούσε ν’ αναστηθεί ένας νεκρός άνθρωπος για να πάει και να προειδοποιήσει τους αδελφούς του για τα δεινά του Άδη, ειπώθηκε: «έχουν το Μωυσή και τους προφήτες· ας τους ακούσουν».

Η πείρα έχει δείξει ότι πολλοί από εκείνους που τους παραχωρήθηκε να δουν στον ύπνο τους οράματα φοβερά, με βασανιστήρια και κολαστήρια, συγκλονίστηκαν και για λίγο καιρό άλλαξαν ζωή. Σύντομα όμως ξέχασαν ό,τι είδαν και ξαναγύρισαν στη παλιά απρόσεκτη κι αδιάφορη ζωή τους.

Από την άλλη πλευρά τώρα υπάρχουν και εκείνοι που δεν είδαν ποτέ τους οράματα αλλά μελετούσαν προσεκτικά το θείο νόμο. Αυτοί λοιπόν απόκτησαν σταδιακά φόβο Θεού και πνευματική δύναμη. Έτσι με τον καιρό ένιωσαν τη χαρά της νίκης που γεννιέται από την «αγαλ­λίαση του σωτηρίου» κι από το επίγειο στάδιο των θλίψεων πέρασαν στην ευλογημένη αιωνιότητα.

Ο όσιος Ιωάννης της Κλίμακος λέει τα εξής για το ρόλο που παίζουν oι δαίμονες στα όνειρα: «Αφού εγκαταλείψουμε για τον Κύριο τα σπίτια μας και τους οικείους μας και με την ξενιτεία για την αγάπη του Χριστού πουλήσουμε τον εαυτό μας, τότε οι δαίμονες επιχειρούν να μας ταράζουν με όνειρα. Με αυτά μας παρουσιάζουν τους δικούς μας πως τάχα θρηνούν, πεθαίνουν, καταστενοχωρούνται και βασανίζονται εξαιτίας μας.

Εκείνος λοιπόν που πιστεύει στα όνειρα μοιάζει μ’ αυτόν που κυνήγα τη σκιά του και προσπαθεί να την πιάσει.

»Στον ύπνο μας πολλές φορές εμφανίζονται οι δαίμονες της κενοδοξίας σαν προφήτες. Σαν πανούργοι που είναι συμπεραίνουν από συνδυασμούς γεγονότων μερικά από όσα μέλλουν να συμβούν και μας τα προαναγγέλλουν. Κι αν τυχόν και πραγματοποιηθούν οι προφητείες τους εμείς μένουμε εκστατικοί και υπερηφανεύεται ο λογισμός μας με την ιδέα ότι προσεγγίσαμε το προορατικό χάρισμα» (Κεφ. γ’ 38-39).

Ο άγιος Κασσιανός ο Ρωμαίος διηγείται για ένα μοναχό που ζούσε στη Μεσοποταμία πολύ ερημικά κι ασκητικά αλλά έχασε τη ψυχή του επειδή πλανήθηκε από διαβολικά όνειρα. Ο Άγιος παρατήρησε ότι ο μοναχός δεν πολυπρόσεχε τη πνευματική του πρόοδο. Ενδιαφερόταν μόνο για τη σωματική του άσκηση, για την οποία μάλιστα ένιωθε μεγάλη υπερηφάνεια. Τότε ο διάβολος άρχισε να του παρουσιάζει διάφορα προορατικά και προφητικά όνειρα που με τη διαβολική του πονηριά άρχισαν να επαληθεύονται. Όταν είδε πως η εμπιστοσύνη του μοναχού στα όνειρα και στον εαυτό του εδραιώθηκε, του παρουσίασε ένα θαυμάσιο όνειρο. Είδε Εβραίους ν’ απολαμβάνουν τις ομορφιές του παραδείσου και ταυτόχρονα χριστιανούς να τυραννιούνται στα βάσανα της κόλασης.

Τότε ο διάβολος του παρουσιάστηκε σαν άγγελος φωτός και τον συμβούλεψε ν’ ασπαστεί τον Ιουδαϊσμό, για να μπορέσει έτσι να έχει μερίδιο στη μακαριότητα των Ιουδαίων. Κι ο δύστυχος μοναχός υπάκουσε στον «άγγελο» χωρίς τον παραμικρό δισταγμό.

Νομίζω πως είπαμε αρκετά για να εξηγήσουμε στους αγαπητούς μας αδελφούς χριστιανούς πόσο ανόητο είναι να δίνουν σημασία στα όνειρα και πολύ περισσότερο να τα πιστεύουν και να τα εμπιστεύονται. Η εμπιστοσύνη στα όνειρα οικοδομείται όταν τα προσέχουμε, όταν τους δίνουμε σημασία. Γι’ αυτό και δεν πρέπει σε καμιά περίπτωση να δίνουμε οποιαδήποτε προσοχή σ’ αυτά, όσο αληθοφανή κι αν μας φαίνονται.

Όταν η ανθρώπινη φύση είναι αναγεννημένη από το Άγιο Πνεύμα λειτουργεί εντελώς διαφορετικά, με άλλους νόμους. Δεν έχει καμιά σχέση με την πεσμένη φύση του ανθρώπου που επιμένει στην αμαρτωλή κατάσταση της.

Οδηγός και κυβερνήτης του αναγεννημένου ανθρώπου είναι το Άγιο Πνεύμα. Ο Όσιος Μακάριος λέει πως στους πνευματικά αναγεννημένους ανθρώπους «η χάρη του Θείου Πνεύματος εγκαθίσταται στα βάθη του νου τους και τους φωτίζει». Γι’ αυτό και είτε είναι ξύπνιοι είτε κοιμούνται, η ψυχή τους παραμένει κοντά στον Κύριο χωρίς αμαρτία, χωρίς γήινες ή σαρκικές επιθυμίες και φαντασίες. Οι σκέψεις κι οι φαντασίες που την ώρα του ύπνου είναι εκτός του ελέγχου της ανθρώπινης λογικής και θέλησης και που δρουν υποσυνείδητα στις απαιτήσεις της φύσης μας, ενεργούν τότε κάτω από τον έλεγχο του Αγίου Πνεύματος. Έτσι τα όνειρα τέτοιων ανθρώπων έχουν πνευματικό νόημα και πνευματική σπουδαιότητα. Έτσι ο δίκαιος Ιωσήφ έμαθε από ένα όνειρο το μυστήριο της ενσάρκωσης του Θείου Λόγου. Μ’ ένα όνειρο επίσης πήρε εντολή να φύγει μακριά από τον Ηρώδη στην Αίγυπτο και μ’ ένα άλλο να γυρίσει στο Ισραήλ.

Τα όνειρα που προέρχονται από το Θεό φέρνουν μαζί τους μια ειρηνική κατάσταση και μια αναμφισβήτητη βεβαιότητα.

Τη βεβαιότητα αυτή μπορούν εύκολα να κατανοήσουν οι άγιοι του Θεού, όχι όμως κι εκείνοι που βρίσκονται στο στάδιο των αγώνων και προσπαθούν ν’ απαλλαγούν από τα πάθη τους.

( Αγ. Ιγνατίου Μπριαντσιανίνωφ, Η Βασιλεία του Θεού και ο αντίχριστος, Έργα:Γ΄)