Δεκάλογος της κατά Χριστόν νομοθεσίας (2)

Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά

5.Νά σέβεσαι τον πατέρα σου και την μητέρα σου, γιατί ο Θεός -χρησιμοποιώντας σαν όργανα αυτούς- σε έφερε στη ζωή, και αυτοί είναι για σένα έπειτ’ απ’ το Θεό αίτιοι της υπάρξεώς σου. Γι’ αυτό λοιπόν και συ, έπειτ’ απ’ το Θεό αυτούς και να τιμήσεις και να αγαπήσεις, αν βέβαια η αγάπη προς τους γονείς βοηθάει την προς τον Θεό αγάπη. Αν όμως δεν βοηθάει, τότε να φύγεις αμέσως μακριά απ’ αυτούς…

Πρέπει να σέβεσαι και να αγαπάς αυτούς που για σένα έγιναν πνευματικοί πατέρες. Γιατί αυτοί εσένα σε έφεραν από την κατάσταση της (απλής) υπάρξεως, στην κατάσταση (της κατά Θεόν) υπάρξεως και σου μετέδωσαν τον φωτισμό της (θείας) γνώσεως και σου δίδαξαν τη φανέρωση της αληθείας και σε αναγέννησαν με το λουτρό της παλιγγενεσίας και  φύτεψαν μέσα σου την ελπίδα για την ανάσταση και για την αθανασία (της ψυχής) και για την αδιάδοχη βασιλεία και κληρονομιά (της βασιλείας των ουρανών) και σε έκαναν, από ανάξιο που ήσουνα, άξιο των αιωνίων αγαθών, και από επίγειο (σε κατέστησαν) ουράνιο, και από πρόσκαιρο, αιώνιο και υιό μαθητείας (παρά τους πόδας) όχι ανθρώπου πια, αλλά του Θεανθρώπου Χριστού, που σου χάρισε το πνεύμα της υιοθεσίας. Αυτός μάλιστα είπε: Μην ονομάσετε κανένα άνθρωπο πατέρα ή καθηγητή, γιατί ένας είναι ο πατέρας και καθηγητής σας,  ο Χριστός. Γι’ αυτό οφείλεις κάθε τιμή και αγάπη στους πνευματικούς πατέρες, έχοντας την συναίσθηση πως η τιμή που δίνεις σ’ αυτούς πηγαίνει στο Χριστό και στο Πανάγιο Πνεύμα, μέσα στο Οποίο έλαβε την υιοθεσία, και στον επουράνιο Πατέρα, από τον Οποίο πηγάζει κάθε πατριά στον ουρανό και στη γη. Πρέπει δε να φροντίσεις σ’ όλο τον βίο να έχεις ένα πνευματικό πατέρα, και να του εξομολογείσαι κάθε σου αμάρτημα και κάθε λογισμό ή να παίρνεις απ’ αυτόν τη θεραπεία και τη συγχώρηση. Γιατί σ’ αυτόν (δηλ. τον πνευματικό πατέρα) δόθηκε (απ’ τον Κύριο η εξουσία) να συγχωρεί ή να μη συγχωρεί αμαρτίες (δηλ, να ελευθερώνει ή όχι ψυχές). Όλα όσα δεν συγχωρήσουν στη γη, θα μείνουν ασυγχώρητα (και) στον ουρανό· και όλα όσα συγχωρήσουν στη γη,  θα συγχωρεθούν (και) στον ουρανό.

Αυτή δε τη χάρη και τη δύναμη την έλαβαν από το Χριστό. Γι’ αυτό πρέπει να υπακούς σ’ αυτούς και να μην έχεις αντίθετη μ’ αυτούς γνώμη, για να μη φέρεις την καταστροφή στην ψυχή σου. Γιατί αν εκείνος που αντιμιλά στους σαρκικούς του γονείς, σε πράγματα που δεν απαγορεύονται από το νόμο του Θεού τιμωρείται -σύμφωνα με το νόμο (του Μωϋσέως)- με θάνατο, πως είναι δυνατόν εκείνος που αντιμιλά στους πνευματικούς πατέρες να μη διώχνει μακριά του το πνεύμα του Θεού και να μη χάνει την ψυχή του; Γι’ αυτό να συμβουλεύεσαι και να υπακούς μέχρι τέλους στους πνευματικούς πατέρες, για να σωθεί η ψυχή σου και να γίνεις κληρονόμος των αιωνίων και ακηράτων αγαθών.

 6.Να μην πορνεύσεις, για να μην καταντήσεις να γίνεις από μέλος Χριστού μέλος πόρνης, και (έτσι) αποκοπείς από το θείο σώμα (σαν σάπιο μέλος) και χάσεις την θεία κληρονομιά και ριχθείς στην γέενα (του πυρός). Γιατί (όπως λέει ο νομός) εάν η θυγατέρα ιερέως που συλ­ληφθεί να πορνεύεται, υπομένει ως τιμωρία το θάνατο δια πυράς, επειδή (με την πράξη της) τον πατέρα (της) ντρόπιασε, πόσο μεγαλύτερη αιώνια τιμωρία αξίζει όποιος τέτοια βρωμιά κάνει στο σώμα του Χριστού; Συ μεν λοιπόν, αν μπορείς, εφάρμοσε (στη ζωή σου) την παρθενία, για να μπορέσεις να αφιερωθείς εξ ολοκλήρου στο Θεό και με τελεία αγάπη σ’ Αυτόν να προσκολληθείς, μένοντας κοντά Του σ’ όλη σου τη ζωή και φροντίζοντας αποκλειστικά πάντοτε (να κάνεις) ό,τι αρέσει στον Κύριο, και (έτσι) από τώρα εξασφαλίζοντας την μέλλουσα ζωή και ζώντας κάτω στη γη σαν Άγγελος Θεού· γιατί αυτών (δηλαδή των Αγγέλων) γνώρισμα είναι η παρθενία, και γίνεται όμοιος μ’ αυτούς -αν και έχει σώμα-, όσο τούτο είναι δυνατόν, όποιος ακολουθεί την παρθενία…

Αν πάλι προτιμήσεις να μην ακολουθήσεις την (κατά Χριστόν) παρθενική ζωή και δεν έχεις δώσει τέτοια υπόσχεση στο Θεό, τότε σου επιτρέπεται να πάρεις μια γυναίκα σύμφωνα με το νόμο του Κυρίου, και μόνο μ’ αυτήν να κατοικείς και να την θεωρείς σαν δικό σου σκεύος προς σκοπόν αγιασμού, απέχοντας με όλη σου τη δύναμη από ξένες γυναίκες. Θα μπορέσεις δε τελείως να αποφεύγεις αυτές, αν προσέξεις τις άκαιρες (και ψυχικά επικίνδυνες) συναντήσεις και συζητήσεις μαζί τους, και (φρόντιζε) να μη σου αρέσουν τα πορνικά λόγια και ακούσματα, και να διώχνεις τα μάτια του σώματος και της ψυχής σου από πάνω τους όσο σου είναι τούτο δυνατόν, και συνήθιζε να μη ρίχνεις βλέμματα εμπαθή και περίεργα πάνω στην ομορφιά των προσώπων. Γιατί εκείνος που κοιτάζει μια γυναίκα με κακή πρόθεση και επιθυμία, ήδη (όπως λέει ο Κύριος) είναι σαν να έκανε μαζί της την  κακή πράξη (της μοιχείας ή πορνείας), και έτσι έχει γίνει ακάθαρτος μπροστά στα μάτια του Χριστού που βλέπει (τα κρυπτά) στις καρδιές. Από το σημείο δε αυτό (της ψυχικής αμαρτίας, ο άνθρωπος) ο ταλαίπωρος καταντάει και στο να διαπράξει και τη σωματική αμαρτία. Αλλά τί μιλάω (μόνο) για τις βρωμιές της πορνείας και της μοιχείας και όλες τις άλλες τέτοιες που ενεργούνται κατά φύση; Γιατί ο άνθρωπος όταν με περιέργεια κοιτάει τα όμορφα πρόσωπα, σέρνεται ακόλαστα και στις παρά φύση (σαρκικές αμαρτίες και) ασέλγειες. Συ λοιπόν, άμα κόψεις από πάνω σου τις πικρές ρίζες (της αμαρτίας), δεν θα δοκιμάσεις τους καρπούς της αλλά θα φέρεις (αντιθέτως) τον καρπό της αγνότητας και του αγιασμού που έρχεται μαζί της, χωρίς τον οποίο κανείς δεν πρόκειται να δει τον Κύριο.

 7.Να μη φονεύσεις, για να μην εκπέσεις από (τη χάρη) της υιοθεσίας που σου έδωσε Εκείνος που ανασταίνει τους νεκρούς, και γίνεις με τα έργα σου παιδί εκείνου που εξ αρχής είναι δολοφόνος του ανθρώπου. Επειδή δε ο φόνος έχει ως αφορμή το κτύπημα, τούτο δε το μάλωμα, και τούτο το θυμό, ο δε θυμός έρχεται εξ αφορμής της ζημίας ή του κτυπήματος ή της βρισιάς που οι άλλοι μας κάνουν, γι’ αυτό είπε ο Χριστός εκείνον που σου παίρνει το πανωφόρι, μην εμποδίσεις να σου πάρει και το χιτώνα σου και μην αποκριθείς με βρισιές σ’ εκείνον που σε βρίζει. Γιατί με τον τρόπο τούτο, και τον εαυτό σου και εκείνον που σου κάνει κακό θα γλιτώσεις από το φοβερό κακό του φόνου. Συ λοιπόν, (κάνοντας έτσι), θα πετύχεις τη συγχώρηση των αμαρτιών σου που έχεις απέναντι του Θεού, γιατί είπε: δίδετε συγχώρηση (σε όσους σας φταίουν) και θα συγχωρηθούν και οι δικές σας αμαρτίες. Εκείνος δε που κακολογεί και κακοποιεί τους άλλους, (αυτός) θα δώσει λόγο και θα τιμωρηθεί με αιώνια τιμωρία. Γιατί ο Χριστός είπε: αυτός που θα πει τον αδελφό του «μωρέ», είναι άξιος να ριχτεί στη γέενα του πυρός. Αν λοιπόν κατορθώσεις να ξεριζώσεις το κακό (από μέσα σου) και να χαρίσεις στην ψυχή σου τη μακαριότητα της πραότητας, δόξασε τον Χριστό που είναι ο διδάσκαλος και ο συνεργός των αρετών, χωρίς τον Οποίον, όπως έμαθες, δεν μπορούμε τίποτε καλό να κάνουμε. Αν πάλι δεν μπορέσεις να μείνεις πράος (και μακρυά από το θυμό), να κατηγορείς τον εαυτό σου που θυμώνει, και να μετανιώσεις μπροστά στο Θεό και μπροστά στον άνθρωπο που είτε του μίλησες άσχημα, είτε του έκανες κακό. Γιατί εκείνος που μετανιώνει όταν η αμαρτία του βρίσκεται στα πρώτα βήματα, αυτός δεν φτάνει στο τελευταίο σκαλοπάτι, (αντιθέτως δε) όποιος με αδιαφορία (και αναισθησία) αντιμετωπίζει τις μικρές πτώσεις, αυτός γι’ αυτές θα πέσει και στις μεγαλύτερες.

 8.Να μη κλέψεις, για να μη σου δώσει πολύ μεγαλύτερη τιμωρία ο γνωρίζων τα κρύφια (Θεός), επειδή Τον περιφρόνησες. Μάλλον πρέπει απ’ ό,τι έχεις, κρυφά να δίνεις σ’ όσους έχουν ανάγκη, για να πάρεις εκατονταπλασίονα και να κληρονομήσεις ζωή αιώνια στον μέλλοντα αιώνα από το Θεό, που βλέπει τα κρυφά.

 9.Να μη συκοφαντήσεις, για να μην εξομοιωθείς μ’ εκείνον που παλιά (στην αρχή της ανθρώπινης ζωής) συκοφάντησε στην Εύα τον Θεό. και γίνεις καταραμένος όπως εκείνος. Αλλά μάλλον πρέπει, αν τούτο δεν θα κάνει κακό στους πολλούς, να σκεπάζεις τα κακά του διπλανού σου (που μοιάζουν με πτώμα), για να μοιάσεις όχι του Χαμ, αλλά του Σημ και του Ιάφεθ, και να κερδίσεις την ευλογία.

 10.Να μην (επιθυμήσεις να αρπάξεις) τίποτε ξένο, που ανήκει στον διπλανό σου ούτε κτήμα, ούτε χρήμα, ούτε δόξα, ούτε τίποτε απ’ όσα ανήκουν στον πλησίον σου. Γιατί η επιθυμία (των ξένων πραγμάτων) αφού γεννηθεί στην ψυχή, γεννάει αμαρτία· η δε αμαρτία άμα γίνει, φέρνει στον θάνατο. Συ δε, όταν θα μένεις ξένος προς την επιθυμία των πραγμάτων του άλλου, θα κατορθώσεις να μείνεις μακρυά και από την αρπαγή, που έχει σαν αίτιο την πλεονεξία. Συ μάλιστα, πρέπει (όχι μόνο να μη βάζεις στο μάτι του διπλανού σου τα καλά, αλλά) και από τα δικά σου να δίνεις σ’ αυτόν που ζητά, και να ελεείς, όσο μπορείς, αυτόν που έχει την ανάγκη σου, και να μη διώξεις αυτόν που σου ζητάει δανεικά· και αν βρεις κάτι τι που χάθηκε, να το δώσεις στον κύριο του, έστω κι αν αυτός είναι από τους πιο μεγάλους σου εχθρούς. Γιατί με τον τρόπο τούτο και θα αγαπήσετε, και θα νικήσεις εσύ το κακό με την βοήθεια του καλού, όπως ο Χριστός σε διατάζει.

Όταν λοιπόν ολ’ αυτά συ τα εκτελείς με όλη σου τη δύναμη και ζεις μέσα στην ατμόσφαιρά τους, τότε μέσα στην ψυχή σου θα αποκτήσεις (σαν μεγάλο απόκτημα) τον θησαυρό της ευσέβειας, και θα ευαρεστήσεις στον Θεό και θα ευεργετηθείς από τον Θεό και από τους (ανθρώπους) του Θεού, και θα γίνεις κληρονόμος των αιωνίων αγαθών, τα οποία είθε όλοι να τα κερδίσουμε, με τη χάρη και φιλανθρωπία του Κυρίου και Θεού και Σωτήρα μας, του Ιησού Χριστού, στον Οποίο ανήκει κάθε δόξα, τιμή και προσκύνηση (λατρευτική) μαζί με τον άναρχό του Πατέρα και το Πανάγιο και αγαθό και ζωοποιό Πνεύμα, τώρα και πάντοτε και εις τους ατελεύτητους αιώνες. Αμήν.

 (Μετάφραση: + Χριστοδούλου, Αρχιεπ. Αθηνών)