Σκέψεις για την Ι.Μ. Αγίου Διονυσίου Ολύμπου

Μπάκας Δημήτρης
Διδάκτορας του Πανεπιστημίου του Λονδίνου

To παρόν κείμενο δεν αποτελεί σχόλιο δημοσιογραφικής χροιάς, αλλά μάλλον προσωπική κατάθεση σκέψεων. Αφορμή της συγγραφής αυτού είναι τα γεγονότα που έλαβαν χώρα προ ημερών σχετικά με την Ιερά μονή Αγίου Διονυσίου στον Όλυμπο. Η προσωπική μου θέση είναι ότι ίσως είναι καιρός για κάποιους από εμάς που έχουμε ζήσει μέσα στο περιβάλλον του μοναστηριού, να καταθέσουμε σε προσωπικό επίπεδο τις εμπειρίες μας. Να αφήσουμε δηλαδή να φανεί το πολυποίκιλο-πνευματικό πρωτίστως-αλλά και κοινωνικό/πολιτιστικό κατ’επέκταση έργο που έχει επιτελέσει και συνεχίζει να επιτελεί το μοναστήρι του Αγίου Διονυσίου στην περιοχή μας. Και θεωρώ ότι τίποτα δεν μπορεί να κάνει τόσο εμφανή την σημαντικότητα της παρουσίας της Μονής στην Πιερία, όσο η προσωπική κατάθεση εμπειριών όλων αυτών που πολυποίκιλα έχουν ωφεληθεί. Αφήνω λοιπόν κατά μέρος όλα τα του νομικού περιεχομένου σε αυτούς που έχουν την δυνατότητα (γνώσεως και λόγου) να τα χειριστούν καλύτερα (όπως επιτυχώς και επανειλλημένως κάνουν).

Τυγχάνει να βρίσκομαι στο Λονδίνο αυτόν τον καιρό όπου και διδάσκω Μουσική σύνθεση στο Goldsmith’s, του πανεπιστημίου του Λονδίνου. Αυτό όμως διόλου δεν με εμποδίζει να έρχομαι συχνά στην Ελλάδα και να μετέχω της ζωής του μοναστηριού, έχοντας έτσι προσωπική πείρα της ποιότητας της εσωτερικής ζωής που έχει αναπτυχθεί στο μοναστήρι. Θα ήθελα λοιπόν να μείνω σε δύο σημεία (τουλάχιστον για την ώρα).

Το πρώτο έχει να κάνει σχέση με τις ομιλίες που λαμβάνουν χώρα κάθε Κυριακή μετά την Θεία Λειτουργία. Είχα την τύχη προ ημερών να βρεθώ σε μία ομιλία του Anthony Giddens. Πρόκειται για έναν από τους επιφανέστερους κοινωνιολόγους του 20ου αιώνα. Η ομιλία ήταν στα πλαίσια ανοικτών σεμιναρίων που λαμβάνουν χώρα στο Goldsmith’s, όπου και ο Sir Anthony Giddens, προσκεκλημένος του τμήματος κοινωνιολογίας, μίλησε για την «Πολιτική των κλιματικών αλλαγών». Καθώς έχω παρακολουθήσει και άλλες ομιλίες αυτού του επιπέδου, π.χ. του Jean Luc Nancy (ενός από τους πιο διακεκριμένους φιλοσόφους) στο μυαλό μου ήρθαν, όσο και αν ακούγεται περίεργο σε μερικούς, οι ομιλίες που γίνονται στο μοναστήρι μετά την Κυριακάτικη Θεία Λειτουργία. Αυτές λοιπόν έχουν ως κεντρικό ομιλητή,τον ηγούμενο του μοναστηριού, π.Μάξιμο και κατά καιρούς πλαισιώνονται από έναν εξαίρετο επιστήμονα και ιερέα, τον Π.Νικόλαο Λουδοβίκο (κάτοχο πτυχίων παιδαγωγικής, ψυχολογίας, φιλοσοφίας και θεολογίας καθώς και καθηγητή στο θεολογικό ινστιτούτο του Cambridge της Αγγλίας και της Ανωτάτης Εκκλησιαστικής Σχολής στην Θεσσαλονίκη.

Aνήκωντας ο ίδιος στον ακαδημαϊκό χώρο νιώθω ότι έχω το δικαίωμα να επιβεβαιώσω/δηλώσω ότι το επίπεδο αυτών των ομιλιών είναι εξίσου υψηλό αν όχι υψηλότερο των ομιλιών που παραβρέθηκα στο Λονδίνο. Το περιεχόμενο αυτών είναι πάντα πνευματικό, αλλά συχνά πυκνά παίρνει φιλοσοφικές και ψυχολογικές διαστάσεις μετατρέποντας τις σε σεμινάρια υψηλότατου επιπέδου. Είναι όμως αυτές οι ομιλίες σεμινάρια; Είναι ένας απλά κύκλος ομιλιών οπού διανοητικά αναλύονται καταστάσεις και γεγονότα, έστω και αν αυτά βασίζονται στο Ευαγγέλιο; Είναι δηλαδή μία σειρά διαλέξεων; Ξεκάθαρα όχι. Και ακριβώς εδώ βρίσκεται η μεγάλη διαφορά με ομιλίες τύπου Giddens. Οι ομιλίες στο μοναστήρι είναι απόρροια της ζωής των μοναχών και γι’αυτό έχουν μία απαράμιλλη φυσικότητα.

Είναι θα λέγαμε απλά έκφραση της εσωτερικής τους ζωής κατά το ευαγγελικό «έκ του περισσεύματος της καρδίας μιλά το στόμα» (δική μου παράφραση)

Καταπιάνονται με πράγματα τα οποία οι μοναχοί αγωνίζονται να κατακτήσουν-υιοθετήσουν και όχι απλά να κατανοήσουν. Συνήθως αναφερόμενοι στα μοναστήρια νομίζουμε ότι προσφορά είναι μόνο η προσφορά χρημάτων και ακόμα να βρεθούν κάποια πρόσωπα απλά να ακούσουν τον πόνο σου, πράγμα πολύ σημαντικό φυσικά. Αλλά εδώ εκτός αυτού μιλάμε και για δυνατότητα να “ανοιχτεί’’ το πνεύμα μας και να ανιχνεύσει σφαίρες που ξεφεύγουν της καθημερινότητας μας, χωρίς όμως να ζούμε στο χώρο της φαντασίας. Και αυτό νομίζω είναι το μεγαλείο της εν γένει ζωής του μοναστηριού αυτού: Το γεγονός ότι στην καθημερινότητα του, η θεωρία είναι συνυφασμένη με την εμπειρία που κερδίζεται με αγώνα και άσκηση, κάτι που πολύ όμορφα περικλείεται στο γνωστό “Ορθοδοξία και ορθοπραξία’’, θεωρία και πράξη

Πρέπει ιδιαιτέρως να τονίσω ότι, απλά και μόνο στην αναζήτηση τέτοιου είδους ζωής και σκέψης, πολλοί άνθρωποι σήμερα καταφεύγουν στο εξωτερικό ξοδεύοντας αμέτρητα χρήματα σε Ινστιτούτα και Πανεπιστήμια.

Το δεύτερο σημείο έχει να κάνει με την χωρίς όρια επιθετική που έχουν αναπτύξει μερικοί(μερικοί όπως έχει αποδειχτεί και όχι η πλειοψηφία)κάτοικοι του Λιτόχωρου απέναντι στο μοναστήρι. Όπως είπα και στην αρχή του κειμένου δεν θα ασχοληθώ με τις νομικού δικαίου υποθέσεις του όλου ζητήματος. Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να συγκεντρωθώ περισσότερο στην πνευματική πλευρά του θέματος. Βλέποντας αυτήν την στάση κάποιων, μου έρχονται στο μυαλό τα λόγια του Χριστού ’’πολλοί υμάς μισήσουν δια το εμόν όνομα’’. Δια το όνομα μου, λοιπόν λέει ο Χριστός και όπως πολύ ωραία αναφέρει ο Απόστολος Παύλος ’’σε υμάς εδόθη η χάρις όχι μόνο του χαίρειν, αλλά και του πάσχειν υπερ Χριστού (παραφρασμένο) έχοντας ως πρότυπο Αυτόν τον ίδιο. Αυτή είναι η κληρονομιά που μας άφησε ο Χριστός.

Σκέφτομαι λοιπόν ότι το ίδιο πρέπει να ισχύει όταν κάποιος κληρονομεί τα του ενός Αγίου. Στην περίπτωση αυτήν η αδελφότητα του Μοναστηριού ερχόμενη από τα Γιαννιτσά δεν κληρονόμησε μόνο την Χάρη του Αγίου Διονυσίου αλλά και τον Σταυρό του. Και όλοι γνωρίζουμε τι σημαίνει αυτό. Η συμπεριφορά του Λιτοχώρου δεν ήταν και η καλύτερη απέναντί του. Νομίζω ότι εδώ εφαρμόζεται το ευαγγελικό «ει εμέ εδίωξαν και υμάς διώξουσιν»(παραφρασμένο). Αυτή είναι λοιπόν η κληρονομιά μας και λέγοντας αυτό η διαθεση μου δεν είναι να κατηγοριοποιήσω την αδελφότητα ως ’’τον εκλεκτό λαό’’, αλλά αντιθέτως να εκθέσω κάποιες σκέψεις σε ρεαλιστική βάση βασιζόμενος στα λόγια του Χριστού, ελπίζοντας ότι αυτές αποτελούν μία χείρα συμπαράστασης στο δοκιμαζόμενο Μοναστήρι του Αγίου Διονυσίου και ιδιαίτερα στον Ηγούμενο της Μονής.

Επισκέπτης επιμελητής στο Goldsmiths,University of London,
Επιστημονικός συνεργάτης στο Goldsmiths, Universityof London και

Επισκέπτης ερευνητής στο Columbia University (Νέα Υόρκη).