Μπορούν να είναι τα όνειρα προφητικά;

Σπύρος Κιτσινέλης

Μπορούν να είναι τα όνειρα προφητικά; Ξεκινώντας το θέμα αυτό θα ήθελα να καταρρίψω ορισμένους σχετικούς μύθους και να ξεκαθαρίσω ότι:

Η συντριπτική πλειοψηφία του κόσμου βλέπει όνειρα και απλά οι περισσότεροι δε τα θυμούνται

• Τα όνειρα μας δεν είναι ασπρόμαυρα
• Οι γεννημένοι με τύφλωση βλέπουν όνειρα βασισμένα στις υπόλοιπες αισθήσεις τους
• Τα ζώα επίσης ονειρεύονται

Τα συμπεράσματα αυτά έχουν βγει από μελέτες επιστημόνων οι οποίοι μελετούν τη διαδικασία του ύπνου και των ονείρων βασισμένοι κυρίως στη τεχνική του ηλεκτροεγκεφαλογραφήματος Σε ένα ηλεκτροεγκεφαλογράφημα οι επιστήμονες τοποθετούν ηλεκτρόδια στο κρανίο ενός ανθρώπου και καταγράφουν τις διαφορές δυναμικού που δημιουργούνται από τις ηλεκτρικές λειτουργίες των νευρικών κυττάρων Τα κύματα που καταγράφονται τα έχουν διαχωρίσει σε 4 κατηγορίες οι οποίες είναι οι ακόλουθες:

Κύματα Δ – συχνότητα (0-4 ΗΖ) που καταγράφονται κατά τη διάρκεια του βαθέος ύπνου

Κύματα Θ – συχνότητα (4-7 ΗΖ) που καταγράφονται κατά τη διάρκεια ελαφρύ ύπνου

Κύματα Α – συχνότητα (8-13 ΗΖ) που καταγράφονται κατά τη διάρκεια επαγρύπνησης ή REM (Rapid Eye Movement) ύπνου

Κύματα Β – συχνότητα (13-40 ΗΖ) που καταγράφονται σε καταστάσεις άγχους ή έντονης συγκέντρωσης

Με βάση αυτή την κατηγοριοποίηση εγκεφαλικής δραστηριότητας, ο ύπνος έχει διαχωριστεί σε 5 φάσεις και κατά τη διάρκεια μιας νύχτας ο ύπνος του ανθρώπου διαρκεί 2 με 3 κύκλους αυτών των φάσεων.

Η πρώτη φάση είναι μια φάση μικρής διάρκειας και ελαφρύ ύπνου όπου ο παραμικρός θόρυβος μπορεί να μας ξυπνήσει

Η δεύτερη φάση χαρακτηρίζεται από μικρή πτώση της θερμοκρασίας του σώματος

Η τρίτη φάση χαρακτηρίζεται ως η αρχή του βαθύ ύπνου και κυμάτων Δ

Η τέταρτη φάση είναι φάση που χαρακτηρίζεται ολοκληρωτικά από βαθύ ύπνο και κύματα Δ

Η πέμπτη και τελευταία φάση είναι η φάση REM (Rapid Eye Movement), η φάση κατά την οποία ο άνθρωπος κατά κύριο λόγο ονειρεύεται Η φάση των ονείρων έχει συσχετιστεί πολύ με την πέμπτη αυτή φάση αλλά άγνωστη μέχρι τώρα παραμένει τόσο η χρησιμότητα του ύπνου όσο και των ονείρων.

Οι υποθέσεις που έχουν γίνει σχετικά με όνειρα κατά τη διάρκεια του ύπνου έχουν κατηγοριοποιηθεί σε ψυχολογικές ερμηνείες και φυσιολογικές ερμηνείες. Στην πρώτη κατηγορία κύριοι εκπρόσωποι είναι οι γνωστοί πρωτοπόροι της επιστήμης της ψυχολογίας Sigmund Freud και Carl Jung οι οποίοι παραθέτουν την άποψη ότι τα όνειρα είναι η έκφραση του υποσυνείδητου που μας φέρνει στον ύπνο μας αντιμέτωπους με οτιδήποτε (κατάσταση, πρόσωπο, πτυχή του χαρακτήρα μας, επιθυμία) καταπιέζουμε στην καθημερινότητα μας. Αποτελεί για αυτούς λοιπόν το όνειρο μια βαθιά αλήθεια που οι κοινωνικές συμβάσεις και ο ηθικός κώδικας που υιοθετήσαμε έθαψε βαθιά. Το όνειρο είναι μια διαδικασία ψυχολογικής αυτό-θεραπείας του εγκεφάλου μας. Στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν οι ερμηνείες σχετικών ερευνητών όπως οι Aserinsky (ανακάλυψε τη φάση REM), Hobson, McCarley, Solms και Zhang. Οι υποθέσεις τους με ονόματα όπως activation synthesis, continual activation και άλλες έχουν όλες να κάνουν με σήματα από διάφορα μέρη του εγκεφάλου σε άλλα είτε τυχαία είτε κατά τη διάρκεια κάποιας διεργασίας όπως η κωδικοποίηση και αποθήκευση πληροφοριών στη μνήμη. Ο εγκέφαλος δημιουργεί κάποιες μικρές ‘ταινίες’ που ονομάζουμε όνειρα είτε για να επεξεργαστεί τις πληροφορίες καλύτερα είτε διότι αντιλαμβάνεται την παράλυση του σώματος σε εκείνη τη φάση και μετατρέπει τα σήματα σε εικονική κίνηση.

Το ερώτημα παραμένει ασχέτως της αιτίας δημιουργίας ονείρων: μπορούν τα όνειρα να είναι προφητικά; Θα προσεγγίσω το ερώτημα με δυο διαφορετικούς αλλά και στις δυο περιπτώσεις ορθολογικούς τρόπους δίχως να αγγίζουμε ή να αναφέρουμε μεταφυσικά ζητήματα που αποτελούν προσωπικές απόψεις του καθενός δίχως σκληρές βάσεις. Στην περίπτωση που υποθέσουμε ότι το όνειρο είναι η επεξεργασία των πολλών πληροφοριών που λαμβάνουμε κατά τη διάρκεια της μέρας και οι οποίες δεν καταγράφονται στο συνειδητό αλλά στο υποσυνείδητο τότε θα μπορούσαμε να πούμε ότι κατά τη διάρκεια του ονείρου ο εγκέφαλος τακτοποιώντας αυτές τις πληροφορίες, βρίσκει μοτίβα και μια ακολουθία. Η επιστήμη έχει τη δύναμη της πρόβλεψης λόγω της επαγωγικής μεθόδου. Αν αναλύσουμε μεγάλο αριθμό δεδομένων μέσα από πολλές παρατηρήσεις τότε μοτίβα μπορεί να εμφανιστούν που θα μας οδηγήσουν σε θεωρίες ικανές για ακριβή πρόβλεψη του επόμενου γεγονότος. Επιπροσθέτως η θεωρία του χάους δηλώνει τάξη μέσα σε μια φαινομενική αταξία. Είναι δυνατόν ο εγκέφαλος να εντοπίζει αυτή την τάξη στις πολλές πληροφορίες και με ένα επιστημονικό / επαγωγικό τρόπο να προβλέπει το επόμενο σχετικό γεγονός. Αυτή είναι μια καθόλου μεταφυσική εξήγηση αλλά επιστημονική και ορθολογική. Μια δεύτερη εκδοχή η οποία προσεγγίζει το θέμα από την αντίθετη πλευρά έχει να κάνει με τους αριθμούς και το θέμα των πιθανοτήτων. Δεδομένου ότι καθένας μας έχει περίπου 3 όνειρα κάθε νύχτα και ότι ο πληθυσμός της γης είναι 6 δισεκατομμύρια άνθρωποι τότε στη διάρκεια ενός έτους έχουμε περίπου 6 τρισεκατομμύρια όνειρα. Αυτός είναι αριθμός αρκετά μεγάλος για να δικαιολογήσει το ότι υπάρχει η πιθανότητα κάποια από αυτά τα όνειρα θα επαληθευτούν συμπωματικά.

Ένα άλλος τρόπος υπολογισμού είναι ότι στη διάρκεια 30 ετών καθένας μας θα έχει περίπου 10 χιλιάδες όνειρα. Αν οι πιθανότητες επαλήθευσης είναι μια στις χίλιες (επιλέγω αυτή την πιθανότητα λόγω του είναι μια συνηθισμένη καθημερινή έκφραση που υπονοεί το αδύνατο) τότε καθένας από μας θα έχει στη διάρκεια αυτή των 30 ετών τουλάχιστον 10 ‘ προφητικά’ όνειρα. Αφήνοντας τη μεταφυσική στην άκρη μπορούμε να σκεφτούμε ορθολογικά και στο τέλος να διαλέξουμε την εκδοχή που μας ταιριάζει. Η σίγουρη στιγμή που η επιστήμη θα δώσει την ξεκάθαρη απάντηση δεν έχει έρθει ακόμη αν και είναι θέμα χρόνου. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι ένας πολύ βαθύς ωκεανός γεμάτος μυστικά και πολυπλοκότητα και μόλις κάναμε την πρώτη μας βουτιά. Κλείνοντας να πούμε ότι όνειρα δεν είναι μονό αυτά που έχουμε όταν κοιμόμαστε αλλά και εκείνα που δε μας αφήνουν να κοιμηθούμε…

Πηγή