Προσωπική αναγέννηση (2)

Πιο πάνω σημειώσαμε, πως την ειλικρινή μετάνοια την ακολουθεί η ακριβής τήρηση των εντολών του Θεού. Αισθάνομαι την ανάγκη να επιμείνω λίγο περισσότερο πάνω σ’ αυτό το σημείο, γιατί μου φαίνεται βασικό για την προσωπική αναγέννηση. Ο περισσότερος κόσμος ακούει μετάνοια και πανικοβάλλεται. Την θεωρούν απάρνηση της ζωής, κ’ επομένως την αφήνουν για τα… γεράματα. Εδώ δεν χρειάζεται και μεγάλη διαλεκτική για ν’ αποδείξει κανείς το μέγεθος αυτού του σφάλματος και των κινδύνων που το ακολουθούν. Η μετάνοια είναι απάρνηση, αλλά της αμαρτωλής μας ζωής. Έξω απ’ την αμαρτία, τίποτε δεν μας ζητάει ο Θεός ν’ απαρνηθούμε. Αν, όμως, η ως τα τώρα ζωή μας είναι χτισμένη πάνω στην αμαρτία, η ειλικρινής μετάνοια -βασική προϋπόθεση της αναγεννήσεως- επιβάλλει την απάρνηση και της αμαρτίας και της ζωής μας που εκείνη γέμισε με το σκοτάδι της. Χωρίς αυτό είναι αδύνατο να χτίσουμε οτιδήποτε καλό στην πνευματική ζωή μας. Είναι επιγραμματικός ο λόγος του αββά  Αλωνίου: «ει μη το όλον κατέστρεψα, ουκ αν ηδυνήθην εμαυτόν οικοδομήσαι». Και, φυσικά, δεν πρέπει να μας σταθεί εμπόδιο στην αναγέννηση αυτή ο κόσμος και τα επιθυμητά του κόσμου. Ούτε οι άνθρωποι, που θέλουν να μας δείξουν τάχα την αγάπη τους και μας τραβούν με όλες τις δυνάμεις τους, χωρίς πολλές φορές να το καταλαβαίνουν, μακριά από το δρόμο του Θεού. Στην προσωπική αναγέννηση δεν χωρούν τρίτοι. Μόνο η δική μας ορμή προς το Θεό, και η Χάρη του Θεού, που θα μας κάμει άξιους γιους του Θεού, αναγεννημένα δοχεία της θείας του Χάριτος. Αληθινά.«Εάν μη είπη εν τη καρδία αυτού άνθρωπος, ότι εγώ μόνος και ο Θεός εσμέν εν τω κόσμω, ουχ έξει ανάπαυσιν» και  σωτηρία!

Όλοι οι Πατέρες της Εκκλησίας μας τονίζουν τις δυσκολίες, που έχει ο πνευματικός αυτός αγώνας για την προσωπική αναγέννηση. Όμως και όλοι συμφωνούν στ’ ότι ο Θεός στεφανώνει εκείνους που αγωνίζονται με πίστη τον «καλόν αγώνα». Δεν έχουν σημασία τα χρόνια που αγωνίζεται κανείς. Η αιωνιότητα εκμηδενίζει τα χρονικά παιχνιδάκια της ανθρώπινης ηλικίας. Σημασία έχουν η πίστη, το περιεχόμενο και η ένταση με την οποίαν αγωνιζόμαστε. Άλλος αγωνίζεται μια ζωή και δεν κατορθώνει να κόψει το παραμικρότερο πάθος -σωματικό ή πνευματικό. Κι άλλος αγωνίζεται ό π ως και όσο πρέπει ένα πολύ μικρότερο χρονικό διάστημα και πετυχαίνει τη σωτηρία του. Η θέληση του ανθρώπου, ο αγώνας κ’ η αγωνία και τα θερμά δάκρυα του βιάζουν την Πύλη του Ουρανού. Ειν’ εκείνο, που έλεγε στους ερημίτες ο αββάς Αλώνιος, ότι «εάν θέλη ο άνθρωπος, από πρωί έως εσπέρας γίνεται εις μέτρον θείον»! Η υπερβολή θέλει να τονίσει τη δύναμη του ανθρώπου, να μάχεται και να νικάει κάτω απ’ τη σημαία της παντοδυναμίας του Θεού, που μπορεί να δώσει χ ά ρ ι τ ι όπου και όποτε Εκείνος κρίνει «παν δώρημα τέλειον, άνωθεν καταβαίνον».

Ο ρόλος που παίζουν τα θερμά δάκρυα στην προσωπική αναγέννηση είναι πολύ σημαντικός. Δάκρυα υπάρχουν πολλά στη ζωή του ανθρώπου κι από διάφορες αιτίες. Όμως τα δάκρυα που βοηθούν πιο πολύ στην καινούργια γέννηση του πνευματικού άνθρωπου, ειν’ εκείνα που πηγάζουν από μια πληγωμένη καρδιά που αποφασίζει ν’ αλλάξει ζωή. Τα δάκρυα που τρέχουν από μια μετανοημένη καρδιά. Ειν’ εκείνα, που κυριολεκτικά γίνονται λουτρό, για να ξεπλύνουν, σαν άλλο βάπτισμα, την αμαρτωλή ύπαρξή μας και να μας παρουσιάσουν πάλι μπρος τον πάναγνο Κύριο με τη λευκή στολή. Ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος, μάλιστα, δίνει τόσο μεγάλη σημασία σ’ αυτό το «δεύτερο βάπτισμα» των δακρύων, που πρέπει πολύ να το προσέξει κανείς και να εμβαθύνει για να μην το παρεξηγήσει. Ιδού το σχετικό χωρίο απ’ την «Κλίμακα» του: «Τα μετά το βάπτισμα δάκρυα είναι μεγαλύτερα και αυτού του Βαπτίσματος, και ,με όλον οπού είναι τολμηρόν τρόπον τινά το λεγόμενον· διατί εκείνο μεν είναι καθαρτήριον όλων των κακών οπού επράξαμεν πρότερον· τα δάκρυα δε είναι καθαρτήριον των μεταγενεστέρων κακών οπού επράξαμεν μετά το Βάπτισμα· κακείνο μεν το εμολύναμεν άπαντες· επειδή και το ελάβαμεν νήπιοι· με το μέσον δε των κατά Θεόν δακρύων ανακαθαίρομεν και εκείνο· τα οποία (δάκρυα) αν δεν εχαρίζοντο υπό Θεού τοις ανθρώποις, σπάνιοι τω όντι και δυσεύρετοι ήθελον υπάρχει οι σωζόμενοι» (λόγος Ζ’ η’). Με τούτο το «καθαρτικόν των δακρύων χάρισμα» είναι που φτάνει στο «μακάριον χαροποιόν πένθος» ο ορθόδοξος ασκητής, όπως τόσο καθαρά το βλέπουμε στον αγιασμένο βίο των ασκητών και στα έργα των νηπτικών.

Ένας πολύ ωραίος πειρασμός, για μένα, τώρα που γράφω, στέκεται ένα ουράνιο πραγματικά βιβλίο, η «Κλίμαξ» του αγίου Ιωάννου. Έχω διαλεγμένα τόσα συγκλονιστικά ωραία «κεφάλαια» του που δεν μου είναι δυνατό να τα χρησιμοποιήσω όλα. Ωστόσο, πριν τελειώσει αυτό το κεφάλαιο, θέλω να περάσω, έστω και με συντομία από δυό σημεία πολύ ενδιαφέροντα. Το ένα άφορα τη δυσπιστία προς τη μετάνοια μερικών χριστιανών, που φτάνουν σε απελπισία ή και ακηδία, γιατί τους βαραίνουν κάποια παλαιά αμαρτήματα, που τα θεωρούν ασυγχώρητα.  Ο άγιος Ιωάννης βλέπει με πολλή προσοχή την περίπτωση και φέρνει μπρος στα μάτια μας την περίπτωση του θεόπτη Μωϋσή και του Ιώβ. Ας σημειωθεί, πως η μεταφορά είναι πολύ ποιητική και αλληγορική, για τη δική μας διδασκαλία. Λέγει, λοιπόν, πάλι ο άγιος Ιωάννης: «Ο Μωϋσής, αφ’ ου είδε τον Θεόν εν τη βάτω και ωμίλησεν ούτω, υπέστρεψεν αύθις εις την Αίγυπτον υπό τον Φαραώ· ίσως δε τον έβαλε και εις τον πηλόν να ποιή πλίνθους, ως και οι λοιποί των Εβραίων. Αλλά πάλιν ανέβη εις την βάτον, και εκείθεν εις την κορυφήν του όρους Σινά, και συνελάλησε τω Θεώ. Όστις, λοιπόν, εννοεί και καταλαμβάνει το σημαινόμενον τούτου του παραδείγματος, ουδέποτε απελπίζεται· τούτο γαρ δηλοί, ότι αν ήτο καθαρός τινάς τόσον πολλά, οπού να υπάρχη άξιος να βλέπη τον Θεόν (ως ο Μωϋσής), και ήθελε στραφεί αύθις εις την Αίγυπτον υπό την υποταγήν του Φαραώ, ήγουν πέσει εις την σκοτεινήν και ζοφεράν αμαρτίαν, και υποταχθεί τω Δαίμονι, αλλά πάλιν δύναται δια της μετανοίας να φθάσει εις περισσοτέραν της πρώτης καθαρότητα, και να βλέπει τον Θεόν και να συνομιλεί μετ’ αυτού, καθώς συνομιλεί ο φίλος με τον φίλον του. Πτώχευσε ο μέγας Ιώβ, και εστερήθει όλων των πραγμάτων του· αλλά πάλιν ο Θεός τα έδωκεν αυτώ διπλάσια, και εγένετο μετά ταύτα πλουσιώτερος, παρά οπού ήτο πρότερον· ούτω, και ο δίκαιος, αμαρτάνοντας, χάνει τον πλούτον της ψυχής του· αλλ’ αν θέλη να κοπιάζει ύστερον και να φυλάττεται, δύναται να γένει αύθις δια της μετανοίας πολύ πλουσιώτερος» (λόγος Ε’ κε’) . Κι αυτό τον πλούτο δεν τον έχει ο Θεός για μια ορισμένη κ’ εκλεκτή μερίδα των ανθρώπων. Τον έχει για όλους τους ανθρώπους, που είναι πλάσματα του, τέκνα του. «Λύνονται όλοι -λέγει σε άλλο σημείο του ανεκτίμητου αυτού βιβλίου του ο άγιος Ιωάννης- εάν θελήσωσι, να γένωσι καλοί, και της Βασιλείας των Ουρανών άξιοι. Ει δε μη, το πταίσμα είναι εδικόν τους, επειδή δεν θέλουσι να υποταχθώσιν εις τα θεια παραγγέλματα, να αποστραφώσι τας αμαρτίας των, να μετανοήσωσι και να διορθωθώσι. Διατί ο Θεός δεν είναι προσωπολήπτης, ώστε άλλον μεν να προσκαλεί εις την Βασιλείαν του, άλλον δε να αποστρέφεται· άλλ’ όλους κράζει επίσης και θέλει να σωθεί άπαν το πλάσμα του και να έλθει εις την της αληθείας επίγνωσιν· όμως αυτοί, μη θέλοντες να του υπακούσωσι, κολάζονται. Λοιπόν οι άνθρωποι αφ’ εαυτών γίνονται άλλοι μεν ασεβείς, άλλοι δε παράνομοι, άλ­λοι χριστιανοί, άλλοι θεοφιλείς, άλλοι εγκρατείς και άλλοι άλλως, καθώς θελήσωσι» (Α’ δ’) . Σκέφτομαι τώρα, πόσον ευτυχείς είναι μερικοί χριστιανοί που καταφέρνουν να ξεκόβουν ένα κομμάτι απ’ το χρόνο τους και να διαβάζουν λίγα κείμενα Πατερικά -ιδιαίτερα λίγες σελίδες απ’ τον άγιο Ιωάννη της «Κλίμακος» την κάθε μέρα που περνάει.

Θα κλείσουμε μ’ ένα μεγάλο άγιο της Ορθοδοξίας, γνωστό σαν άρχοντα της παλαίστρας και του «σταδίου» των πνευματικών αγώνων και θα τελειώσουμε μ’ αυτούς εδώ τους λόγους του Μεγάλου Αντωνίου: «όθεν ο παλαίων τοις πάθεσι, και θέλων στεφανωθήναι υπό του Θεού, εάν πέση, μη μικροψυχήση και μείνη εν τω πτώματι, απελπίζων εαυτού· αλλ’ αναστάς πάλιν παλαίση και φροντίση στεφανωθήναι, έως εσχάτης αναπνοής, εγειρόμενος εκ του συμβαίνοντος πτώματος». Είναι η βάση για την προσωπική αναγέννηση.

 (Π. Β. Πάσχου, Από την Αγωνία στην Κατάνυξη –δοκίμια ορθόδοξου στοχασμού-εκδ. «ΑΣΤΗΡ»).