Αγώνας κατά της βίας

Kαι τούτο υμίν το σημείον· ευρήσετε βρέφος εσπαργανωμένον κείμενον εν φάτνη.

 Στη χαραυγή της τρίτης χιλιετίας ψάλλουμε και πάλι «Δόξα εν υψίστοις Θεώ και επί γης ειρήνη», ενώ η βία καλπάζει. Με αναρίθμητες μορφές: πολεμικών συγκρούσεων, εμφυλίων συρράξεων, κοινωνικών αναταραχών, οργανωμένου εγκλήματος. Πολύτροπη η βία πρωταγωνιστεί στα παγκόσμια και στα τοπικά δρώμενα. Η πιο σπουδαία λοιπόν προσπάθεια όσων πονούν για το παρόν και το μέλλον της ανθρωπότητας είναι η καταπολέμηση της βίας.

Η εορτή των Χριστουγέννων αποκαλύπτει το πνευματικό μυστικό για την υπερνίκηση της βίας. Διαλαλεί ευφρόσυνα αυτό που ο άγγελος είπε στους ποιμένες της Βηθλεέμ: «Μη φοβείσθε· ιδού γαρ ευαγγελίζομαι υμίν χαράν μεγάλην, ήτις έσται παντί τω λαώ, ότι ετέχθη υμίν σήμερον σωτήρ, ος έστι Χριστός Κύριος, εν πόλει Δαυίδ. Και τούτο υμίν το σημείον ευρήσετε βρέφος εσπαργανωμένον, κείμενον εν φάτνη».

Η σωτηρία, την οποία λαχτάρα ο κόσμος και την οποία αναγγέλλει το Ευαγγέλιο, δεν έρχεται με έναν αρματωμένο ήρωα, με επιτελεία ισχυρών και σοφών. Έρχεται με ένα βρέφος, ανατρέποντας πλήρως την κλασική επιθετικότητα και την παραδοσιακή αμυντική τακτική. Ο Λυτρωτής «σαρκούται», ενσωματώνεται στην ανθρωπότητα με τρόπο που αιφνιδιάζει κάθε ανθρώπινη λογική. Εναντιώνεται στη βία με την εκπληκτική μορφή του αθώου παιδιού. Προαναγγέλλει την υπέρβαση του τρόμου και των βιαιοτήτων με την πιο απρόσμενη εικόνα του βλέμματος ενός βρέφους που ακτινοβολεί σε μια φάτνη. «Και τούτο υμίν το σημείον ευρήσετε βρέφος εσπαργανωμένον εν φάτνη». Ο Σωτή­ρας του κόσμου, του δυναστευόμενου από τη βιαιότητα, έρχεται χωρίς πλούτο, χωρίς κοσμική εξουσία. Ούτε επιδιώκει να πείσει για τη θεία του φύση, ήρεμα, για να γίνει εις εξ ημών -εκτός αμαρτίας, και βεβαίως εκτός επιθετικότητας.

Το Βρέφος της Βηθλεέμ είναι το «παιδίον» που είχε προαναγγείλει ο Ησαΐας, «ου η αρχή επί του ώμου αυτού… Μεγάλη η αρχή αυτού και της ειρήνης αυτού ουκ εστίν όριον». Όσο κι αν φαίνεται ότι η βιαιότητα θα παραμένει μόνιμος κυρίαρχος στη σκηνή της ανθρωπότητας, τελικά το μέλλον ανήκει στο νεογέννητο που είναι «Θεός ισχυρός, εξουσιαστής, άρχων ειρήνης, πατήρ του μέλλοντος αιώνος». Αυτό υψώνεται ως αιώνιο σύμβολο κατά της βίας. Στη συγκλονιστική αυτή σύνοψη του προφήτου για τον Μεσσία συμπυκνώνεται η βεβαιότητα των χριστιανών για το μέλλον -το δικό μας και του κόσμου- η δύναμη και η ελπίδα μας.

Από πολύ νωρίς, το «παιδίον» βρίσκεται αντιμέτωπο με τη βία της πολιτικής εξουσίας, τύπου Ηρώδη, και αργότερα της ιουδαϊκής νοοτροπίας – των Φαρισαίων και Σαδδουκαίων. Ολόκληρη η ζωή και η διδασκαλία Του θα είναι λόγος και πράξη κατά της βίας, κατά της λογικής που στηρίζεται στο «οφθαλμόν αντί οφθαλ­μού». «Ηκούσατε ότι ερρέθη αγαπήσεις τον πλη­σίον σου και μισήσεις τον εχθρόν σου. Εγώ δε λέγω υμίν, αγαπάτε τους εχθρούς υμών, ευλο­γείτε τους καταρωμένους υμάς, καλώς ποιείτε τοις μισούσιν υμάς…». Την ώρα του θανάτου Του, θα συντρίψει με το Σταυρό Του τη βία, και με την Ανάστασή Του τη χειρότερη μορφή βίας, αυτή του θανάτου. Όσοι Τον πίστεψαν και Τον αγάπησαν γνωρίζουν καλά ότι το Βρέφος της Βηθλεέμ είναι ο άκτιστος, ο άχρονος και ακατάληπτος Θεός, που προσλαμβάνει την κτιστή, φθαρτή και θνητή ανθρώπινη ύπαρξη για να την οδηγήσει στην υπέρβαση κάθε μορφής βίαιου καταναγκασμού, στην κατά χάρη μετοχή της αναστημένης ζωής Του.

 «Και τούτο υμίν το σημείον ευρήσετε βρέφος εσπαργανωμένον, κείμενον εν φάτνη». Αυτό λοιπόν το βρέφος, που βρίσκεται στο κέντρο της λατρείας μας, ιδιαίτερα αυτές τις ημέρες, είναι το αιώνιο «σημείον» που εμπνέει ένα διαρκή αγώνα κατά της βίας, η οποία πληγώνει την ανθρώπινη ζωή σε επίπεδο διεθνές και τοπικό, με μορφές ορατές αλλά και κρυφές.

Κατά κανόνα, πιο επιρρεπείς στον πειρασμό της βίας είναι οι κατέχοντες εξουσία – πολιτική, οικονομική, διοικητική. Διότι έχουν τη δυνατότητα να επιβάλουν τα ιδιοτελή σχέδια τους με ποικίλους μηχανισμούς, με αυταρχικές μεθόδους, με τον βιασμό των πληροφοριών, την πλύση ηλεκτρονικών και ανθρωπίνων εγκεφάλων, με απειλές ή εξαγορά συνειδήσεων.

Αλλά η βία δεν βρίσκεται μόνον όπου δρουν οι μεγάλες δυνάμεις ούτε μόνον εκεί όπου στρέφουν το βλέμμα μας τα μέσα μαζικής επικοινωνίας. Εντοπίζεται και σε μικρότερες χώρες, σε πόλεις, χωριά, κοινότητες – οπουδήποτε ζουν άνθρωποι. Συνήθως θύματά της είναι ανυπεράσπιστα μέλη της κοινωνίας, ηλικιωμένοι, γυναίκες, παιδιά. Οι περισσότεροι έχουμε συναντήσει το σκληρό πρόσωπο της από τα παιδικά μας χρόνια. Οι παλαιότεροι από τα χρόνια της ξένης κατοχής και του ολοκληρωτικού συστήματος, που τη χρησιμοποιούσε απροκάλυπτα. Οι νεότεροι τη βλέπουν κάθε τόσο να κινείται και πάλι στη χώρα με τις εσωτερικές αναστατώσεις της προηγούμενης δεκαετίας, αλλά και την πολύπτυχη τραγωδία της Βαλκανικής. Μας αιφνιδιάζει με τις ποικίλες μορφές της εγκληματικότητας, του βιασμού νεαρών γυναικών αλλά και παιδιών, καθώς και της «βεντέτας» που ταλαιπωρεί γενεές· μας τρομάζει με την εκμηδένιση της ανθρώπινης προσωπικότητας μέσω των ναρκωτικών. Ορισμένοι δεν διστάζουν να εμπλέξουν και θρησκευτικά συνθήματα στον άγριο χορό της βίας.

Το σημαντικότερο όμως είναι ότι ο ιός της βίας ελλοχεύει μέσα μας και σε κρίσιμες στιγμές εμφανίζεται στις σχέσεις μας με τους άλλους. Ας μην υποτιμήσουμε την επιθετικότητα, που κρύβεται στην κάθε ανθρώπινη καρδιά. Η Εκκλησία μας, επανειλημμένως, και ιδιαίτερα σ’ αυτή τη μεγάλη γιορτή, μας καλεί σε συνειδητή προσπάθεια για την υπερνίκηση της βίας. Μας αποκαλύπτει συγχρόνως ότι πίσω από την εμφάνιση και την έκρηξή της βρίσκεται κατά κανόνα η πλεονεξία, η φιλοδοξία, το μίσος, ο εγωισμός, τα πολύμορφα πάθη. Τονίζει ότι ο «Άρχων ειρήνης» γεννιέται μέσα στην απόλυτη λιτότητα. Αυτή παραμένει το αντίδοτο κατά της απληστίας, που κατά κανόνα πυροδοτεί τη βία.

Η ορθόδοξη πίστη μας προτρέπει να αρχίσουμε τον αγώνα από μέσα, στις απόψεις μας, το σπίτι, το εργασιακό και κοινωνικό περιβάλλον. Να αποφεύγουμε κάθε απότομη και προσβλητική συμπεριφορά και κάθε εκβιαστική διάθεση. Διότι η βία δεν εκφράζεται μόνο με φωνές και εκνευρισμούς. Κινείται συχνά με τη σταθερότητα ερπυστριοφόρου, που το οδηγεί το πείσμα και η αλαζονεία, ισοπεδώνοντας τα πάντα. Κάποτε υιοθετεί και γοητευτικές μεθόδους για να εκβιάσει τη θέληση και την ελευθερία των πολλών.

Αδελφοί μου, σ’ αύτη τη μεγάλη γιορτή ας δεηθούμε στον Σωτήρα, «τον προαιώνιον Λόγον… τον βουληθέντα εποφθήναι παιδίον νέον, τον προ αιώνων Θεόν», να γαληνέψει στον ταραγμένο πλανήτη μας την τρικυμία της βίας. Ας ικετεύσουμε με όλη μας την καρδιά να σταματήσει κάθε μορφή βιαιότητας στη χώρα μας και στην περιοχή μας και να κυριαρχήσει επί γης η δική Του ειρήνη.

Συγχρόνως, ας πάρουμε σταθερή την απόφαση να αγωνιζόμαστε για την κατανίκηση της βίας όπου μπορούμε· στην οικογενειακή, την κοινωνική, την πολιτική μας ζωή, αλλά και σε διεθνείς κρίσεις. Ίσως εκ πρώτης όψεως φαινόμαστε αδύναμοι, ασήμαντα μηδενικά στους λογαριασμούς των ισχυρών. Πίσω όμως από τον Ένα, τον νικητή της βίας, όλοι εμείς προσθέτουμε εκατομμύρια δυνατότητες. Μην αφήσουμε την ελπίδα μας να λυγίσει.

Κυρίως, ας καταστείλουμε τη δική μας επιθετικότητα – στις πράξεις, τα λόγια, τους τρόπους μας- εμπνεόμενοι και αντλώντας δύναμη από τον Άρχοντα της ειρήνης, το Χριστό, του οποίου τη γέννηση εορτάζουμε σήμερα.

Χρόνια πολλά, με βαθιά ειρήνη στην καρδιά μας.

 ( Αναστασίου, Αρχιεπισκόπου Τιράνων και πάσης Αλβανίας, «Θεός εφανερώθη εν σαρκί…». Εκδ. Μαΐστρος, 2006)