Ομιλία του Μητροπολίτου Βεροίας κ. Παντελεήμονος στην Τράπεζα της Μονής Βατοπαιδίου κατά τους εορτασμούς του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά

VatopaidiFriend: Θα θέλαμε να ενημερώσουμε τους αναγνώστες του ιστολογίου μας ότι η Ιερά Μητρόπολις Βεροίας  και Ναούσης διοργανώνει στη Βέροια από την Παρασκευή 18- 20 Δεκεμβρίου Διεθνές  Επιστημονικό Συνέδριο με θέμα:  «ΑΓΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο ΠΑΛΑΜΑΣ: 650 ΕΤΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΙΜΗΣΗ ΤΟΥ (1359 – 2009) – ΑΓΙΟΚΑΤΑΤΑΞΗ ΤΩΝ ΜΕΛΩΝ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΤΩΝ ΠΑΛΑΜΑΔΩΝ».

Με την ευκαιρία αυτή δημοσιεύουμε και την ομιλία του Σεβασμιωτάτου που έκανε στην Τράπεζα της Μονής Βατοπαιδίου κατά τους εκεί εορτασμούς του αγίου Γρηγορίου Παλαμά.

«Μνημονευτέον Θεού μάλλον ή αναπνευστέον».

Οι λόγοι αυτοί του μεγίστου εν πατριάρχαις πατριάρχου αγίου Γρη­γορίου του Θεολόγου εκφρά­ζουν αυθεντικώς τον τρόπον της επιγείου βιοτής του εορταζομένου σήμερον ομωνύμου και ομόφρο­νός του θεο­φόρου Πατρός της Εκκλησίας μας, του καυχήματος και του κλέους της ιεράς και πε­ριπύστου ταύτης Μονής αλλά και συμπάσης της κατ᾽ Ανα­τολάς Ορ­θοδόξου Εκκλησίας, αγίου Γρη­γορίου του Παλαμά.

Εκφράζουν τα διδάγματα τα οποία παιδιόθεν παρέλαβε από την ευσεβή και αγίαν οικογένειάν του και ιδιαιτέρως από τον οσια­κώς βιώσαντα, αν και εν μέσω των πολυειδών μεριμνών του υψη­­λού παρά του βυζαντινού αυ­τοκράτορος αξιώματός του, πα­τρός του, Κωνσταντίνου Παλαμά, του διά του μοναχικού σχήματος μετονομασθένος εις Κωνστάντιον.

Εκφράζουν το εσώτερον βίωμα της ιδικής του ψυχής, βίωμα αδια­λεί­πτου προσευ­χής και επικοι­νωνίας με τον Θεόν, το οποίον εγένετο αφορμή πολλών και με­γάλων από Θεού δωρεών και απο­καλύψεων ήδη από της νεανικής ηλικίας και των πρώτων χρόνων της μοναχικής πολιτείας του τι­μω­μένου Πατρός, ως δυνάμεθα να εννοήσομε εξ όσων περιγράφει εις τον Βίον του ο φίλος και συνέκ­δη­μός του άγιος Φιλόθεος ο Κόκκι­νος, πα­τριάρχης Κωνσταντινουπό­λεως.

Εκφράζουν την θεόφρονα διδα­σκαλία του περί της προσεγγίσεως του πλάσματος προς τον πλά­σαν­τα Θεόν. Εκφράζουν το πνεύμα της θεολογίας του περί νήψεως και προσευχής. Εκφράζουν όμως και τους διαρκείς και επιπόνους αγώνας του προς υποστήριξιν της πνευματικής εργασίας της νοεράς προσευχής και της ιεράς ησυχίας έναντι εκείνων οι οποίοι εσυκο­φάντουν και την νοεράν προσευ­χήν και τους εργάτας της, είτε διαβάλ­λοντάς τους ως ομφαλο­σκόπους είτε αμφισβητώντας την δυνατότητα των εν τώ κόσμω δια­βιούντων πιστών να μετάσχουν της χάριτος της νοεράς προσευχής.

Και εάν οι πολυετείς και πολυ­ώδυνοι αγώνες, οι φυλακίσεις και οι ταλαι­­πωρίες, οι συγγραφές και οι ομολογίες ενώπιον συνόδων και βασι­λέων επέφεραν το ποθού­μενον αποτέλεσμα, την συνοδικήν αφ᾽ ενός επι­κύ­ρωσιν της διδασκα­λίας του ιερού Πατρός, η οποία εξέφραζε την απ᾽ αιώ­νων παρά­δοσιν και το ζών βίωμα της Εκ­κλη­σίας του Χριστού, και την κα­τα­­δίκην αφ᾽ ετέρου των πλανω­μένων και πλανώντων και συκο­φαν­τούν­των τον άγιον Γρηγόριον και τους συν αυτώ πολυαρίθμους πιστούς, υπάρ­χουν όμως ακόμη, αδελφοί μου, αρκετοί οι οποίοι αποκλείουν και αποτρέ­πουν διά ποικίλων τρόπων και λόγων εκ της μετοχής και της εξ αυτής απορ­ρεούσης χάριτος τους μή εν ησυχία και μονώσει διαβιούντας αδελ­φούς μας.

Η πλάνη όλων όμως αυτών απο­δεικνύεται περιτράνως διά θείας απο­καλύψεως, κοινωνούς της ο­ποίας μας καθιστά όλους ο ιερός εγκωμιαστής του τιμωμένου αγίου Γρηγορίου, άγιος Φιλόθεος ο Κόκ­κινος, περιγράφων εν τώ Λόγω του εις τον εορταζόμενον άγιον ένα περιστατικόν, το οποίον συνέβη κατά την παραμονήν του αγίου Γρηγορίου και της συνοδείας του εις την ιεράν Σκήτην της Βεροίας.

Εις αυτήν, αφηγείται ο ιερός Πατήρ, εγκατεβίωνε μεταξύ πολ­λών μεγά­λων ασκητών και ο Ιώβ, διακρινόμενος διά την ασκητικήν του πολιτεία και περικο­σμούμενος διά πληθύος αρετών. Ο μακάριος αυτός γέρων υπήρξε συχνός συνο­μιλητής και φίλος του αγίου Γρη­γορίου, καθόσον τους συνέδεε η κοινή αγάπη διά την αρετήν.

Μίαν ημέραν ήκουσε τον άγιον Γρηγόριον να λέγει ότι όλοι οι πιστοί, ανεξαρτήτως εάν είναι κλη­ρικοί, μοναχοί ή λαϊκοί, οφεί­λουν να ασκούν την αδιάλειπτον προσευχήν κατά την εντολήν «αδι­α­λείπτως προσεύ­χεσθαι», η οποία αποτελεί κοινήν εντολήν δι᾽ όλην την Εκκλησίαν. Αυτήν την αδιάλειπτον σχέσιν με τον Θεόν εξέφραζε κατά τον άγιον Γρη­γό­ριον τον Παλαμά τόσο ο προφη­τάναξ και ψαλμωδός Δαβίδ λέγων «προωρώμην τον Κύριον ενώπιόν μου διά παντός», όσον και ο άγιος Γρηγόριος ο Θεο­λόγος προτρέπων το «μνημονευτέον Θεού μάλλον ή αναπνευστέον».

Δι᾽ αυτό, και συνέχιζε ο άγιος Γρη­γόριος ο Παλαμάς, «καί ημάς πειθο­μένους τοίς προρρηθείσι, μή τους έξω κόσμου και μοναστάς μόνον, αλλά και άνδρας και γυ­ναί­κας και παίδας και σοφούς και ιδιώτας και πάντας ομού ταυτά διδάσκειν ωσαύτως και προς αυτό τούτ’ ενάγειν πάση σπου­δή».

Ου­δείς, λοιπόν, εξαιρείται και ουδείς αποκλείεται από της αδιαλείπτου προσευχής, ούτε άνδρες, ούτε γυ­ναίκες, ούτε παιδιά, ούτε σοφοί, ούτε αμαθείς· όλοι έχουν χρέος να την ακολουθούν είτε κατοικούν εις τον κόσμον είτε εις την έρη­μον.

Οι λόγοι αυτοί του ιερού πατρός προεκάλεσαν όμως την αντίδρα­σιν του γέροντος Ιώβ, ο οποίος υποστήριζε ότι η αδιάλειπτος προ­σευχή ήτο προ­νόμιον μόνον των μοναχών και όχι των πολλών και όσων οικούν τον κό­σμον. Και επειδή, παρά τα όσα είπε ο άγιος Γρηγόριος, γράφει ο άγιος Φιλό­­θεος ο Κόκκινος, δεν ηδυνήθη να μεταπείσει τον γέροντα, απεχώ­ρησαν ο καθείς διά το κελλίον του προκειμένου να προσευχηθούν. Το ίδιο εσπέρα, συνεχίζει ο άγιος Φιλό­θεος, ενεφανίσθη άγγελος Κυρίου εις τον γέροντα Ιώβ, ενώ προσηύ­χετο, και του είπε να μην υποστη­ρίζει τίποτε διαφορετικό από όσα προηγουμένως είχε υποστηρίξει διά το θέμα της προσευχής ο ιερός Γρηγόριος, αλλά αυτά να πιστεύει και αυτά να φρονεί.

Έκπληκτος ο γέρων από την ου­ράνιον επίσκεψιν και την θείαν απο­κάλυψιν έσπευσε προς τον άγι­ον Γρηγόριον και του περιέ­γραψε όσα είχε δεί και ακούσει προ ολίγου. Και από τότε και μέχρι της κοιμήσεώς του παρέμεινε αδιάρ­ρηκτα συνδε­δεμένος μετ᾽ αυ­τού, ευγνωμονών τον Θεό διά την αποκάλυψιν της αληθείας του και την απαλλαγήν εκ της πλάνης.

Διά της αποκαλύψεως αυτής δεν απήντησε ο Θεός μόνον εις τον μα­κά­ριον εκείνον γέροντα Ιώβ· απήντησε και απαντά και προς όλους εκείνους οι οποίοι και εις τάς ημέρας μας ακόμη υποστη­ρίζουν ότι η αδιάλειπτος και νοε­ρά προσευχή είναι έργον των μο­ναχών και δεν είναι δυνατόν να ασκηθεί από τους εν τώ κόσμω διαβιούντας χριστιανούς. Απαντά εις όλους εκείνους οι οποίοι με τον τρόπον αυτόν, εκουσίως ή ακου­σίως, επιδιώκουν να αποστε­ρήσουν από τον άνθρωπον του 21ου αιώνος, ο οποίος ζεί και κι­νείται εν μέσω παγίδων πολλών, ο οποίος πιέζεται και καταπιέζεται από το άγχος των πολλαπλών υποχρεώσεων και ευθυνών του συγχρόνου τρόπου ζωής, ο οποίος αγωνίζεται και αγωνιά να επι­βιώ­σει μέσα εις τον ταχέως εξελισ­σόμενον κόσμον και τις διαρκώς μεταβαλ­λόμενες απαιτήσεις του, ο οποίος συνθλίβεται ποικι­λοτρό­πως μεταξύ των συμπληγάδων της υλόφρονος και αποπνευματι­κο­ποιη­μένης εποχής μας, την μό­νην του ελπίδα, τον Θεόν, αυτόν ο οποίος υπεσχέθη ότι θα είναι παρών την στιγμήν κατά την ο­ποίαν ο άνθρωπος τον επικαλεί­ται, ο οποίος υπεσχέθη ότι θα εί­ναι μεθ᾽ ημών «πάσας τάς ημέρας της ζωής» ημών, εφ᾽ όσον μνημονεύομεν του ονόματός του διηνεκώς και αδια­λεί­πτως.

Αδελφοί μου, η φυσική σχέσις του ανθρώπου με τον Θεό είναι η διαρ­κής παρουσία του Θεού εις την ζωήν του ανθρώπου. Δι᾽ αυ­τήν επλά­σθημεν από τον Θεόν και εξ αυτής απεμακρύνθημεν διά της αστοχίας της παρακοής.

Δι᾽ αυτήν επλάσθημεν και εις αυτήν μας απεκατέστησεν διά της εναν­θρω­πήσεώς του ο Υιός και Λόγος του Θεού. Δι᾽ αυτήν επλάσθημεν και αυτήν έχομεν την δυνατότητα να απολαύσομεν διά της αδια­λείπτου προσευχής είτε ζώμεν εις τον κόσμον είτε εις την έρημον. Εις ημάς επα­φίεται, κλεί­οντες τα ώτα εις τάς σειρήνας του κόσμου, κλείοντες τα ώτα εις όσους αμ­φισβητούν την αξίαν και την σημασίαν της νοεράς και αδια­λείπτου προσευχής, να επιτύχομε δι᾽ αυτής την χάριν της συμπο­ρεύσεώς μας μετά του Κυρίου από τους προσωπικούς μας Εμμαούς εις το όρος της Μεταμορφώσεως, ακολουθώντας τον λόγον και τον τρόπον του εν αγίοις Πατρός ημών και μύστου της νοεράς προσευχής, Γρηγορίου του Παλαμά.

Διότι ο ίδιος, άλλωστε, ο άγιος Γρηγόριος όχι μόνον εδίδαξε αλλά και εβίωσε την αλήθειαν αυτήν, ως διεβεβαίου αργότερα τον φί­λον και μαθητήν του Δωρόθεον τον Βλατήν, ότι «καί εν τώ πα­τρικώ οίκω και εν τη των μαθη­μά­των σχολή και δή και εν τοίς βα­σιλείοις προ γε της πάντων σχο­λής και της αναχωρήσεως … και ημέρας αρχομένης εκάστης … και παντός άμα έργου και λόγου προυρ­γιαίτερον ήν» η ευχή.

Αυτή είναι και η διαρκής προ­τροπή του αγίου Πατρός και προς όλους τους ευλαβείς προσκυνητάς και συνεορταστάς της ιεράς πανη­γύρεώς του εις πάσαν την υπ᾽ ου­ρανόν, ιδιαιτέρως δε προς ημάς, οι οποίοι είχομεν την εξαιρετικήν προνομίαν και μεγάλην ευλογίαν να εορτάσομεν εφέτος την ιεράν μνήμην του εν τη περιπύστω μονή του Βατοπεδίου, εις κελλίον της οποίας έλαβε και ο ίδιος το μο­να­χικό σχήμα παρά του οσίου Νικο­δήμου.

Διά τούτο και αισθάνομαι ιδιαι­τέραν την ανάγκην να ευχαριστή­σω εκ καρδίας τον πανοσιολο­γιώτατον καθηγούμενον της ιεράς ταύτης Μονής, πανοσιολογιώτατον αρχιμανδρίτην π. Εφραίμ, και την περί αυτόν αδελ­φότητα διά την φιλόφρονα πρό­σκλησιν να συμμετάσχω εις την πανήγυριν του κοινού μας προστάτου, αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, και να ευχηθώ διά των πρεσβειών του να προαγόμεθα εις άσκησιν της αδιαλείπτου προ­σευ­χής, οπουδήποτε και εάν ζούμε, διότι «τού Κυρίου η γή και το πλή­ρωμα αυτής» και «τούς προ­σκυ­νούντας τον Θεόν εν πνεύματι και αληθεία δεί προσκυνείν».