Ορθόδοξη Ρωσσία (Χθές-Σήμερα), μέρος 1ο (ΜΕ ΠΛΟΥΣΙΟ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ)

Το άρθρο αυτό αποτελεί κατάθεσι ψυχής του γέροντος Ιωακείμ Αγιαννανίτου, που έχει στενούς δεσμούςμέ την Ρωσσία από την παιδική του ηλικία. Αναφέρεται στην ζοφερά περίοδο, κατά την οποία στην ομόδοξο Ρωσσία εβασίλευε το άθεο κομμουνιστικό καθεστώς, αλλά και στην σημερινή ανάστασι της ρωσσικής ευσέβειας. Είναι γραμμένο με αγάπη και πόνο για την Ρωσσία. Στο πρώτο μέρος του, πού δημοσιεύεται κατωτέρω, περιγράφει την επί 70 έτη συστηματική και λυσσώδη προσπάθεια του καθεστώτος να εξαλείψη κάθε τι το εκκλησιαστικό από τις ψυχές των ευλαβών Ορθοδόξων Ρώσσων και να διάλυση το κύτταρο της παραδοσιακής Ορθοδόξου ρωσσικής κοινωνίας, πού είναι η εν τη Εκκλησία συγκροτούμενη οικογένεια. Στο δεύτερο μέρος του, πού θα δημοσιευθή στο επόμενο τεύχος του περιοδικού, αναφέρεται στην σημερινή γεμάτη ελπίδες για το μέλλον της Ρωσσίας Ανατολή του Ηλίου της δικαιοσύνης στις ψυχές των συγχρόνων Ρώσσων.

Είναι βέβαια ακόμη εμφανείς οι πικροί καρποί της άθεου προπαγάνδας και του απηνούς διωγμού της Εκκλησίας στην Ρωσσία, αλλά και ξεκάθαρα πλέον τα σημεία της Ανοίξεως, πού ζη σήμερα η ρωσσική κοινωνία μετά την κατάρρευσι του σοβιετικού καθεστώτος.

Είναι πολύ επίκαιρο το παρόν άρθρο, διότι ο αρχαίος Όφις, ο εμπνευστής του αθέου συστήματος της Ρωσσίας, εμφανίζεται και σήμερα με «νέα» μορφή στις σύγχρονες κοινωνίες μας. Ο «νέος άνθρωπος», τον οποίο επεδίωξε να κατασκευάση ο κομμουνισμός, δεν διαφέρει καθόλου από τον τύπο του ανθρώπου της πολυδιαφημιζόμενης από πολλά στόματα «Νέας Εποχής», ο οποίος ήδη με τα μέσα μαζικής ψυχικής καταστροφής προβάλλεται σήμερα ώς το πρότυπο του ιδανικού ανθρώπου. Όμως την τελική λέξι στην ιστορία δεν θα την πη ο παλαιός δράκων αλλά Εκείνος πού με την Ανάστασί Του «εποίησε τα πάντα καινά» και «εξήλθε νικών και ίνα νικήση» (Άποκ. στ 2), ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός. Η σημερινή ανάστασις της ευσέβειας στην Ρωσσία αποτελεί αμυδρά εικόνα της προσδοκώμενης εις τα τέλη των αιώνων μεγάλης Αναστάσεως και Δόξης της Εκκλησίας του Χριστού κατά την μεγάλη ημέρα της ενδόξου Δευτέρας Παρουσίας Του: «Λέγει ο μαρτύρων ταύτα· ναι έρχομαι ταχύ. Αμήν, ναι έρχου, Κύριε Ιησού» (Αποκ. κβ’ 20).

Μέρος 1^ον

Ξεκινώ να γράφω και κάποιος αδιόρατος δισταγμός με συνέχει. Δεν ξέρω τί θα μπορούσε να πρόσθεση σ΄ αυτό το θέμα ενα απλοϊκό σημείωμα, όταν τέτοιος πακτωλός πληροφόρησης μας κατακλύζει με βιβλία (κυρίως βιβλία), με άρθρα σε εφημερίδες και περιοδικά, με internet και τελευταία με D.V.D.

Με παρηγορεί όμως ο λογισμός ότι τέτοια θέματα όπως η Ορθοδοξία στην Ρωσσία δεν εξαντλούνται ποτέ. Κάποτε καταλαγιάζει η συζήτηση και το ενδιαφέρον γύρω απ΄ αυτά, και μοιάζει να έχουν πιά λησμονηθή. Μα και πάλι επανέρχονται στην επικαιρότητα, όταν κάποια νέα στοιχεία έρχωνται στην επιφάνεια και συμπληρώνουν κάποια κενά ή ανασκευάζουν κάποιες προηγούμενες απόψεις γύρω απ΄ αυτή την ιστορία. Κι όσα μυριάκουστα και χιλιοδιαβασμένα έχουν καταχωρηθή στην μνήμη μας η συμπληρώνονται από το «καινούργιο» ή χρειάζεται να ανασκευασθούν.

Ο Άγιος Νεομάρτυς Ευγένιος Ρουντιόνωφ (1996). Κυπριακή Εικόνα 2009

Έτσι παραμερίζω τον αρχικό μου δισταγμό και γράφω για πράγματα που είδα ή μου μίλησαν γι΄ αυτά και έχουν έμμεση ή άμεση σχέση με το θέμα, όταν αρκετές φορές χρειάσθηκε τα τελευταία χρόνια να μεταβώ σ΄ αυτή τη χώρα.

Παρακαλώ τον σεβαστό αναγνώστη να διάβαση καλοπροαίρετα αυτό το κείμενο, ξεχνώντας προκαταλήψεις και αγκυλώσεις του παρελθόντος. Μόνο έτσι θα μπόρεση πίσω απ΄ όσα αναφέρονται στο κείμενο αυτό να διακρίνη και να κατανόηση τα προβλήματα πού αντιμετωπίζει σήμερα η Ορθοδοξία στην Ρωσσία, αλλά και να πλησίαση την ψυχή αυτού του αξιαγάπητου Ορθοδόξου λαού.

Και η κατανόηση των προβλημάτων αυτών είναι και αναγκαία και επείγουσα. Και όχι μόνο των προβλημάτων της ρωσσικής Όρθοδοξίας, αλλά και των όπου γης Ορθοδόξων αδελφών, γιατί τελικά τα προβλήματα των είναι και δικά μας προβλήματα, αφού είμαστε μέλη του ιδίου σώματος, της Εκκλησίας, δηλαδή του Χριστού.

Χώρα Ομολογητών και Μαρτύρων

Ναί! Γη ομολογητών και μαρτύρων της Ορθοδόξου πίστεως είναι η ρωσσική Γη. Είναι απίστευτα και μοιάζουν τελείως εξωπραγματικά όσα βγαίνουν στην επιφάνεια.

Κατά τον εβδομηντάχρονο ρωσσικό Αρμαγεδώνα, οι νεκροί των φοβερών στρατοπέδων και των τόπων εκτελέσεων ξεπερνούν τα τριάντα εκατομμύρια (30.000.000), ενώ οι νεκροί πού είχε η χώρα αυτή κατά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο ήσαν μόνο δεκαεπτά εκατομμύρια (17.000.000)! Και απ΄ αυτά τα τριάντα εκατομμύρια νεκρών, τα περισσότερα προέρχονται από το χώρο της Εκκλησίας. Γιατί δεν είναι μόνο ο κλήρος, οι μοναχοί και οι μοναχές που κυνηγήθηκαν από το σατανικό καθεστώς μέχρι εξοντώσεως. Στρατιές απλών ανθρώπων πλήρωσαν με τη ζωή τους την πίστη στο Χριστό.

Κάθε μέρα έρχονται στο φως της δημοσιότητος τέτοιες ιστορίες, που θα μπορούσαν εύκολα να χαρακτηρισθούν προϊόντα κακόβουλης «αντισοβιετικής» προπαγάνδας ή αποκυήματα νοσηρής φαντασίας, αν δεν επιβεβαιώνονταν με αδιαμφισβήτητο τρόπο από τα σημειώματα πού δίδει κάθε τόσο το internet μαζί με τις φωτογραφίες. Τα περίφημα αυτά σημειώματα, πού επιγράφονται «Απόσπασμα πρωτοκόλλου», βρίσκονται κάτω από τη φωτογραφία (en face-profil) του καταδίκου και αναφέρουν την κατηγορία, το είδος της ποινής και όταν πρόκειται για θανατική καταδίκη την ημερομηνία εκτελέσεως.

Εκεί μπορεί αμέσως να διακρίνη καθένας πού προστρέχει σ΄ αυτήν την πηγή πληροφόρησης το έγκλημα του εκτελεσθέντος. Και το «έγκλημα» αυτό είναι η αταλάντευτη πίστη στο Χριστό και την Ορθοδοξία.

Και κλείνει αυτό το κεφάλαιο με τη φράση πού άρχισε: Ναι. Γη ομολογητών και μαρτύρων της Ορθοδόξου πίστεως είναι η ρωσσική Γη.

Το πρόσφατο παρελθον

Επηρεάζει τη ζωή του σημερινού Ρώσσου πολίτη (και πόσο;) το πρόσφατο παρελθόν;

Και βέβαια επηρεάζει και μάλιστα καθοριστικά. Αν παρατήρησης τον τρόπο με τον οποίο σκέπτεται ο σημερινός Ρώσσος πολίτης, τον τρόπο με τον οποίο εκφράζεται και ενεργεί, τον γεμάτο καχυποψία τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει το «ξένο» και το «νέο», θα αντιληφθής εύκολα ότι οι συμπεριφορές αυτές παραπέμπουν σε τύπο ανθρώπου πού επέβαλε το αλήστου μνήμης προηγούμενο καθεστώς της χώρας αυτής.

Και για να γίνη κατανοητό αυτό, ελάτε μαζί να ψάξουμε σε έργα κορυφαίων της ρωσσικής λογοτεχνίας, στα οποία περιγράφονται ανθρώπινοι χαρακτήρες. Μόνο σαν εξαίρεση και απόκλιση απ΄ το φυσιολογικό θα βρούμε τύπους Ρώσσων διαφορετικούς από τον τύπο τον οποίο καθιέρωσαν στην κοινή συνείδηση οι αιώνες. Και ποιος είναι αυτός ο τύπος; Είναι ο τύπος του γεμάτου απλότητα, ντομπροσύνη και αγάπη Ρώσσου. Είναι πάνω απ΄ όλα ο βαθύτατα πιστός. Είναι αυτός πού και σε στιγμές του πιο άθλιου ξεπεσμού του (μέθης, ακολασίας, χαρτοπαιξίας) συναισθανόμενος το χάλι του, με συγκινητική βεβαιότητα και φυσικότητα σηκώνει τα μάτια του ψηλά και με απλοϊκά λόγια προσευχής ζητά το έλεος και την εύσπλαγχνία του Θεού. Είναι αυτός πού πολλοί Ρώσσοι συγγραφείς ονόμασαν περιεκτικά «ρωσσική ψυχή».

Σήμερα, στις ψυχές της πλειοψηφίας των νέων Ρώσσων, σχεδόν τίποτε δεν έμεινε απ΄ όλ΄ αυτά. Εκτός βέβαια από την πατροπαράδοτη ροπή «προς οινοποσίαν».

Και αυτή η πνευματικού χαρακτήρα εσωστρέφεια πού χαρακτήριζε τη ρωσσική ψυχή, μεταστράφηκε σε εσωστρέφεια την οποία προκαλεί η καχυποψία και ο φόβος. Σε εσωστρέφεια, πού σημαίνει κλειστό χαρακτήρα άνθρωπου.

Ένα παράδειγμα. Και σήμερα, πού υπάρχει πλήρης ελευθερία στη Ρωσσία, αν θέλησης να κάνης συζήτηση για κάπως σοβαρά θέματα με γνωστούς ή και με δικούς σου ανθρώπους, ακόμη κι αν είναι πιστοί, θα τους βρής απρόθυμους να συζητήσουν.

Είχα πέντε μέρες κενό σε θεραπεία πού έκανα σε νοσοκομείο και σκέφθηκα να πάω στην Όπτινα.

Προθυμοποιήθηκε να με μεταφέρη με το αυτοκίνητο του ένας γιατρός. Μαζί μας ήρθε και ο εξάδελφός του, νεαρός καθηγητής Ιστορίας σε κρατικό πανεπιστήμιο. Πιστοί και σοβαροί άνθρωποι και οι δύο. Αφορμή ν΄ ανοίξη συζήτηση ήταν το όνομα μιας κεντρικής λεωφόρου απ΄ την οποία περνούσαμε. Ρώτησα τον καθηγητή: «Αφού κάνατε τόσες αλλαγές σε ονόματα πόλεων και δρόμων, τι σας χρειάζεται αυτό το όνομα και το κρατάτε, όπως κρατάτε ακόμη άταφη και την μούμια αυτού του ανθρώπου;». Προσπάθησε να κλείση τη συζήτηση με λακωνική απάντηση. Έκανα τότε την παρατήρηση λέγοντας πώς, με όσους έκανα προσπάθεια να συζητήσω τέτοια θέματα, φάνηκαν απρόθυμοι. Τον παρακάλεσα να μου έξηγήση αυτή τη στάση των ανθρώπων. Ήταν αποκαλυπτικός: «Προσωπικά πιστεύω ότι δύο είναι οι λόγοι πού υπαγορεύουν αυτή τη συμπεριφορά. Ο πρώτος είναι ότι τέτοια θέματα στο πρόσφατο παρελθόν ήσαν θέματα «ταμπού» και νομίζω πώς δεν υπήρξε Ρώσσος σ΄ όλα αυτά τα χρόνια πού να θελήση να παίξη με την ύπαρξή του συζητώντας τέτοια θέματα. Έτσι αυτή η συμπεριφορά έφτασε να γίνη επίκτητο γνώρισμα του ρωσσικού χαρακτήρα, το οποίο μάλιστα «μεταβιβάζεται» και στους νεωτέρους, κι ας φωνάζη η επιστήμη ότι επίκτητα γνωρίσματα δεν μεταβιβάζονται. Ο τρόμος όλα τα κατορθώνει. Και ο δεύτερος λόγος είναι ότι οι συζητήσεις αυτές με ξένους (εδώ ζήτησε ευγενικά συγγνώμη ο καθηγητής, επειδή με χαρακτήρισε ξένο, λέγοντας πώς όσοι αποξενώθηκαν από τη ρωσσική πραγματικότητα μετά την επανάσταση, στη σκέψη και στη νοοτροπία είναι ξένοι) καταλήγουν πάντα στο ίδιο αμείλικτο ερώτημα: «Μα καλά, εσείς τί κάνατε; πώς ανεχθήκατε όλη αυτή τη φρίκη;» Και αυτό ακριβώς το ερώτημα κανείς από μας δεν θέλει να του το απευθύνουν, γιατί πονάει αυτό το ερώτημα, αφού υπενθυμίζει στον καθένα την μερίδα της δικής του ευθύνης για όσα έπρεπε να πράξη και δεν έπραξε. Αλλά και αν κάποιος δεν αισθάνεται ενοχές και ευθύνες για όσα συνέβησαν, δεν του είναι καθόλου ευχάριστο με τέτοιες συζητήσεις να θυμάται μια ιστορία πού στοίχισε τη ζωή σε τριάντα εκατομμύρια (30.000.000) ανθρώπους, μάρτυρες των στρατοπέδων, των διαφόρων κολαστηρίων και τόπων εκτελέσεων και να αναλογίζεται (ο Ρώσσος) ότι ο αριθμός αυτός των νεκρών ξεπερνά κατά πολύ τον αριθμό των νεκρών πού είχε η Ρωσσία κατά τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο. Γιατί λοιπόν θα πρέπει οι Ρώσσοι να θυμούνται αυτή την ιστορία, κάθε φορά πού κάποιος ξένος προκαλεί αυτή τη συζήτηση;».

Να και πάλι η εσωστρέφεια, γιά την οποία μιλήσαμε προηγουμένως. Η εκ καχυποψίας εσωστρέφεια.

Θυμήθηκα εδώ τον π. Η., πρώην πνευματικό στη μονή Αγίου Παντελεήμονος, πού μου έλεγε πριν από τριάντα χρόνια: «Το σατανικό αυτό καθεστώς (δηλαδή το Σοβιετικό) δεν κατέστρεψε τη χώρα. Τη Ρωσσική ψυχή είχε σαν στόχο και αυτήν κατέστρεψε, και να δούμε πότε και πώς θα μπόρεση αυτή η ψυχή να ξαναγίνη όπως ήταν πρίν».

Νέο καθεστώς – Πατροπαράδοτες αρχές και άξιες

Δοκιμασμένες απ΄ το χρόνο αρχές και αξίες, πού όχι απλά επέζησαν αλλά αποτέλεσαν το θεμέλιο της ρωσσικής κοινωνίας για αιώνες, λοιδορήθηκαν απ΄ το νέο καθεστώς και καταδιώχθηκαν με πρωτόγνωρη αγριότητα. Να δούμε δύο απ΄ αυτές, για τις οποίες το Σοβιετικό καθεστώς επεφύλαξε άγριους διωγμούς.

α) Θρησκεία – Εκκλησία

Η επαναστατική αρχή, πριν πάρη ακόμη την εξουσία από τον Κερένσκυ, με συνθήματα και «τσιτάτα» αλλά και με ανακοινώσεις πού περισσότερο μοιάζανε με διακηρύξεις, έδειξε απερίφραστα τις προθέσεις της έναντι της Εκκλησίας. Έδειξε ότι ήταν αποφασισμένη να τελειώνη με την Εκκλησία. Η θρησκεία, έλεγε, πού κράτησε τόσους αιώνες καθηλωμένο τον ρωσσικό λαό στην δουλοπαροικία και την αθλιότητα, έπρεπε να έκλειψη από προσώπου γής με κάθε μέσον, για να θεμελιωθή ένας «νέος κόσμος». Και οι μπολσεβίκοι φάνηκαν απόλυτα συνεπείς προς αυτές τις διακηρύξεις των.

Το πρώτο μέλημα των μόλις ανέλαβαν την εξουσία ήταν να οργανώσουν τρομακτικά πογκρόμ εναντίον των Εκκλησιών. Ξεκίνησαν βασικά από την πρωτεύουσα. Συγκρότησαν ομάδες φανατισμένων οπαδών και περιθωριακών στοιχείων, οι οποίες (ομάδες) οπλισμένες με σιδερολοστούς και βαριούς σπάζαν πόρτες ναών και κατέστρεφαν ότι εύρισκαν μπροστά τους. Ιερά σκεύη μοναδικής τέχνης και ανεκτίμητης αξίας, σπάνια χειρόγραφα βιβλία σε περγαμηνές και παπύρους λαφυραγωγήθηκαν άγρια. Πολλά απ΄ αυτά τα αντικείμενα κοσμούν διάφορα ευρωπαϊκά Μουσεία σήμερα. Άγιες τράπεζες βεβηλώθηκαν και μοναδικά μνημεία αρχιτεκτονικής ξεθεμελιώθηκαν, με πρόσχημα ότι οι πέτρες χρειάζονταν για να κτισθή κάποιο νοσοκομείο ή κάποιο κυβερνητικό κτίριο.

Αύτη τη μοίρα είχε και ο Ναός του Σωτήρος Χρίστου στη Μόσχα, που αποτελούσε αρχιτεκτονικό κόσμημα. Εδώ είναι απαραίτητο να αναφερθούν όσα επακολουθήσαν σχετικά με το Ναό, γιατί είναι αποκαλυπτικά αυτά τα στοιχεία και θα βοηθήσουν τον αναγνώστη να αντιληφθή τι γινόταν, γιατί γινόταν και -κυρίως- από ποιους γινόταν. Στο χώρο λοιπόν πού ήταν κτισμένος ο Ναός, αργότερα οι αρχές ανήγειραν γνωστή και πολυδιαφημισμένη πισίνα, της οποίας οι τουαλέτες «συμπτωματικά» τοποθετήθηκαν από τους μελετητές του έργου ακριβώς εκεί πού ήταν το Άγιο Βήμα του Ναού. Και οι μηχανικοί πού εκπόνησαν τη μελέτη της πισίνας «συμπτωματικά» όλοι πλην ενός άνηκαν στην ίδια αμετανόητη και αχάριστη φυλή.

Ναοί μετατράπηκαν σε αποθήκες δομικών υλικών, σε γκαράζ σε συνεργεία επισκευής οχημάτων, σε φυλακές, σε φρενοκομεία, σε ρεστοράν. Ένας τέτοιος Ναός, από τους τρούλους του οποίου έχουν αφαιρεθή οι σταυροί, λειτουργεί μέχρι σήμερα σαν ρεστοράν στην καρδιά της Μόσχας και μεταξύ της μονής του Όσίου Δανιήλ (όπου είναι και η έδρα του Πατριαρχείου της Μόσχας) και της μονής του Αγίου Δημητρίου Ντονσκόϊ. Μέσα σε λίγα μόνο χρόνια τίποτε δεν έμεινε από τη λαμπρότητα των ρωσσικών ναών.

Μοναχοί και παπάδες ετυφεκίζοντο ή έθάπτοντο ζωντανοί. Αμέτρητες και οι μοναχές πού ετυφεκίσθησαν. Στην γυναικεία μονή του Αγίου Ιωάννου της Κρονστάνδης (Αγία Πετρούπολις) όσες μοναχές αρνήθηκαν να εγκαταλείψουν τη Μονή, εκτελέσθηκαν επί τόπου. Το ίδιο ακριβώς συνέβη και σε πολλά άλλα γυναικεία μοναστήρια.

Λειτουργίες δεν έγίνοντο σχεδόν πουθενά, και αν κάπου άφησαν ανοικτούς κάποιους ναούς έτσι για τα μάτια και υπήρχε και κάποιος παππούλης ιερέας πού θα αψηφούσε τις προειδοποιήσεις των «αρμοδίων» και θα λειτουργούσε, οι μόνοι πιστοί πού θα παρακολουθούσαν τη λειτουργία θα ήσαν 10-15 γριούλες. Η θρυλική «μπάμπουσκα». Αυτή η ανεπανάληπτη και πολυαγαπημένη μορφή της Ρωσσίας. Αυτή πού χωρίς να λογαριάζη κανένα κίνδυνο, κρυφά κι απ΄ τους γονείς, θα συνέχιζε να βαπτίζη τα εγγονάκιά της και να τα μαθαίνη, κάθε βράδυ πριν κοιμηθούν, να λένε το «Πάτερ ημών». Αυτή έμεινε και η μόνη σπίθα ελπίδας μέσα σ΄ αυτό το έρεβος. «Κρυφό σχολειό» μας θυμίζουν όλ΄ αυτά πού συνέβαιναν, μεσούντος του 20ού αιώνος.

Οι νεκροί εθάπτοντο χωρίς τις στερνές ευχές της Εκκλησίας και φανερές βαπτίσεις δεν εγίνοντο φυσικά. Φανατικοί μπολσεβίκοι δίναν στα παιδιά των ονόματα πού όταν δίνονται σε ανθρώπους ηχούν απάνθρωπα (Τράκτωρ π.χ., αντί για Βίκτωρ). Και να σκεφθής ότι το όνομα αυτό έχει και το θηλυκό του. Μέχρι σήμερα ακόμη υπάρχουν γριούλες κυρίως σε χωριά της Ουκρανίας, οι οποίες ακούν στο όνομα «Τρακτορίνα».

Συνεχίζεται…

Πηγή: Γέροντος Ιωακείμ Αγιαννανίτου, Ορθόδοξη Ρωσσία (Χθές-Σήμερα), Μέρος 1ον, Περιοδικόν «Όσιος  Γρηγόριος», σελ. 93-103, Ετήσια Έκδοσις της Ιεράς Μονής Οσίου Γρηγορίου Αγίου Όρους, Περίοδος Β΄, Έτος 2008, Αριθμ. 33