Εργασία, διαταγή, τάξη – Red, Rad, Stega

To βιβλίο, «Ο Αρχιεπίσκοπος της Γενοκτονίας. Ο παναγιότατος Στέπινατς, το Βατικανό και η δικτατορία των Ούστασι στην Κροατία 1941-1945», έρευνα-επιμέλεια: Νίκος Κλείτσικας, μετάφραση: Μαργαρίτα Σαλβάτο, εκδόσεις Προσκήνιο, Αθήνα 2000, είναι αποτέλεσμα ερευνών πολλών χρόνων, ερευνών σε σημαντικά έγγραφα, σε επίσημα αρχεία, μαρτυρίες και επίσημες αναφορές των δυνάμεων κατοχής εκείνης της περιόδου (Γερμανών και Ιταλών). Συλλογές αρχείων που αγνοήθηκαν από τη δυτική ιστοριογραφία για να καλύψουν και να αποσιωπήσουν τη γενοκτονία και την αιματοχυσία του ανεξάρτητου κράτους της Κροατίας που δημιούργησαν οι φασιστικές και ναζιστικές δυνάμεις από το 1941 μέχρι το 1945. Η σιωπή επιβλήθηκε από την αναγκαιότητα να καλυφθούν οι ευθύνες της Εκκλησίας της Ρώμης στο Βαλκανικό Ολοκαύτωμα.

Αυτή η λογοκρισία στην ιστορία είναι τόσο αλαζονική όσο τεκμηριωμένη και αναμφισβήτητη είναι η συνεργασία του κροατικού καθολικού κλήρου με τη δικτατορία των ούστασι. Σίγουρα όχι όλοι οι ιερείς και όχι όλοι οι φραγκισκανοί μοναχοί συνεργάστηκαν ενεργά και έμπρακτα για τη γενοκτονία. Σίγουρο, όμως, είναι ότι κανείς από αυτούς δεν διαμαρτυρήθηκε και δεν αγωνίστηκε για την αποφυγή της γενοκτονίας. Κανείς από αυτούς δεν συμπαραστάθηκε στο μαρτύριο των θυμάτων και κανείς από αυτούς δεν τόλμησε να αμφισβητήσει τους τυράννους ούστασι. Ούτε η Αρχιεπισκοπή δεν άρθρωσε μία λέξη κατά της εθνικοθρησκευτικής γενοκτονίας των Σέρβων και του ορθόδοξου κλήρου. Τουναντίον, στελέχη της -όπως οι επίσκοποι Ίβαν Σάριτς, Γιόζο Γκάριτς και Γιάνκο Σίμρακ- συμμετείχαν άμεσα στο λουτρό του αίματος.

Τη μεγαλύτερη ευθύνη την έχει ο αρχιεπίσκοπος της Κροατίας, ο παναγιότατος Αλόιζιγιε Στέπινατς: συνδεδεμένος με την αριστοκρατία των ούστασι, μέλος της Βουλής του ανεξάρτητου κροατικού Κράτους, αρχηγός των στρατιωτικών ιερέων των ομάδων δολοφονίας, παρασημοφορημένος από τη δικτατορία του Πάβελιτς. Ένας αγιογράφος έγραψε ότι ο παναγιότατος Στέπινατς ορισμένες φορές «διαμαρτυρήθηκε». Αλλά δεν υπάρχει κανένα ίχνος στοιχείου ή ντοκουμέντου για καμία «διαμαρτυρία», για καμία απόφαση, για καμία παρέμβαση του αρχιεπισκόπου του Ζάγκρεμπ, ώστε να σταματήσει η σφαγή των ούστασι. Ο ιησουίτης Πέτερ Γκούμπελ, ο αγιογράφος-εισηγητής[68] του θέματος της «Μακαριοποίησης» του παναγιότατου Στέπινατς, τόνισε: «Έχουμε στοιχεία για τουλάχιστον 12 διαμαρτυρίες [του Στέπινατς] μέσα στον ναό, εναντίον του ναζισμού. Στη Γιουγκοσλαβία κανείς δεν πρόσφερε στους Εβραίους περισσότερα από τον Στέπινατς». Ακόμη και αν κάποιος δεχθεί ότι «δώδεκα φορές» ο ηγέτης της καθολικής κροατικής εκκλησίας «διαμαρτυρήθηκε» εναντίον του ναζισμού, δεν υπάρχει καμία αναφορά σε «διαμαρτυρία» εναντίον της δικτατορίας του Πόγκλαβνικ. Δεχόμενοι ότι ο παναγιότατος Στέπινατς δραστηριοποιήθηκε για να σώσει κάποιον Εβραίο, ο ιησουίτης Γκούμπελ υποκρίνεται πως δεν γνωρίζει ότι η Βαλκανική Γενοκτονία πραγματοποιήθηκε από τους ούστασι κύρια για να εξοντωθούν οι ορθόδοξοι Σέρβοι. Πραγματικά, στην πρότασή του για τον Στέπινατς, δεν αναφέρεται πουθενά ότι ο παναγιότατος υπεράσπισε τους Σέρβους της Κροατίας: αυτοί για τον ιησουίτη αγιογράφο-εισηγητή δεν υπάρχουν ούτε κατά διάνοια.

Η αλήθεια -πέρα από κάθε λογική αμφισβήτηση- είναι ότι ο μελλοντικός Άγιος της καθολικής εκκλησίας, ο παναγιότατος Στέπινατς, δεν σήκωσε ούτε ένα δάκτυλο του για να σταματήσει την εθνικοθρησκευτική γενοκτονία. Ο παναγιότατος Στέπινατς δεν χρησιμοποίησε ούτε ένα απειροελάχιστο της αδιαμφισβήτητης εξουσίας του για να ανακαλέσει στη λογική την Επισκοπή και τον κλήρο που είχαν καταληφθεί από τον εξτρεμιστικό εθνικισμό και ήταν στην υπηρεσία του τυραννικού καθεστώτος. Δεν κάλεσε ποτέ τους καθολικούς Κροάτες να τηρήσουν την 5^η Εντολή: «Ου φονεύσεις». Εξάλλου -αυτό το είδαμε- η κροατική καθολική Εκκλησία ήταν η ίδια θεμελιώδες τμήμα του κροατικού Κράτους που επέβαλαν οι φασιστές με τους ναζί και ήθελε να μετατρέψει την Κροατία σε μονοθρησκευτική χώρα.

Αδιαμφισβήτητη και επίσημη είναι, επίσης, η εγγύηση που παρείχε το Βατικανό στη συνεργασία της καθολικής κροατικής Εκκλησίας με τη δικτατορία ούστασι. Επιθυμώντας την επιβεβαίωση και επικράτηση της κοσμιής δύναμης του καθολικισμού πάνω στα πνευματικά θρησκευτικά ιδεώδη. Η Αγία Έδρα πρόσφερε πολιτική στήριξη και κάλυψη στη δικτατορία του Πάβελιτς. Μια στήριξη που δεν έπαυσε ούτε με το τέλος του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου. Μεταξύ φόβου και συνεργασίας ο ποντίφικας Πίος XII υποστήριξε και το Ολοκαύτωμα των Εβραίων στην Ευρώπη, υποκρινόμενος τύφλωση και κώφωση. Οι αντισημιτικές διώξεις από τον ναζισμό συγκεκριμενοποιούνται από το 1935, με τους «νόμους της Νυρεμβέργης». Αυτό δεν εμπόδισε το Βατικανό να διατηρεί εγκάρδιες σχέσεις με μια δικτατορία σφαγέων.

Τέλος, η χιλιετής ιστορία της καθολικής εκκλησίας είναι γεμάτη βία και αίμα: από τις διώξεις κατά των «αιρετικών» στο «κυνήγι των μαγισσών». Η Αγία Ρωμαϊκή Εκκλησία ενέκρινε την υποδούλωση των αφρικανικών λαών που ξεριζώθηκαν από τη γη τους, επιβράβευσε την καταστροφή των αρχαίων πολιτισμών στη Λατινική Αμερική. Ο ίδιος αντισημιτισμός είναι στην πραγματικότητα μια θεωρητική εφεύρεση της καθολικής Εκκλησίας και μια πρακτική που άσκησε για αιώνες.

Στη διάρκεια της συγγραφής αυτού του βιβλίου, πήρα συνεντεύξεις από πρώην ούστασι, ανθρώπους της Εκκλησίας και πρώην κυνηγημένους που ξέφυγαν από τον θάνατο.

Αρκετοί πρώην ούστασι διατηρούν ανέπαφο τον φανατισμό τους και διεκδικούν τη νομιμότητα για το Βαλκανικό Ολοκαύτωμα στο όνομα μιας Αγίας Κροατίας, εμπνευσμένης από τον σκοταδισμό της καθολικής Πίστης.

Πολλοί κληρικοί αρνούνται ή μειώνουν την έκταση της γενοκτονίας, επικαλούμενοι αδικαιολόγητες προφάσεις. Συνήθως αντιδρούν ενοχλημένοι, έκπληκτοι και με θυμό. Ένας ανώτερος αρχιερέας του Βατικανού έφτασε στο σημείο να χαρακτηρίσει την ιστορική μου αναφορά «έργο διαβόλου» που θα μου κοστίσει την κόλαση.

Ένας γέρος Σέρβος, που γλίτωσε από τη σφαγή του στρατοπέδου συγκέντρωσης Γιασένοβατς, όπου παρακολούθησε τα βασανιστήρια και τη δολοφονία της αδελφής του, της γυναίκας του και των τριών παιδιών του, μου είπε με δάκρυα στα μάτια: «Σ΄ εκείνο το στρατόπεδο συγκέντρωσης, σ΄ εκείνο το γύρο του θανάτου, αγωνιζόμουν να σκέπτομαι κάθε μέρα τον θεό: για να τον καταριέμαι».

Mάρκο Αουρέλιο Ριβέλλι  (συγγραφέας του βιβλίου)

 

Υποσημειώσεις:

68. Ο Αγιογράφος-εισηγητής είναι αυτός που προτείνει και εισηγείται στην ιερή Σύνοδο του Βατικανού την ανακήρυξη κάποιου προσώπου σε Άγιο. Σύμφωνα με την καθολική Εκκλησία το καθήκον της έρευνας για τη διατύπωση πρότασης για «Αγιοποίηση» ανατίθεται σε άριστους ιερωμένους και μελετητές, Σ.τ.Μ.