Παιδιά: Φοβίες και φόβοι – ποια η διαφορά τους; πώς δημιουργούνται; πώς αντιμετωπίζονται;

Συντάκτης:Βασιλεία Δημουλή (M.Sc. παιδοψυχολογίας)

Φόβος: Είναι το συναίσθημα που νιώθω όταν κάτι με τρομάζει και με κάνει να είμαι άβολα και δυσάρεστα κάπου. Συνήθως είναι ανάλογο με το ερέθισμα και όταν το ερέθισμα δεν ένιαι έντονο, τότε και ο φόβος μου μειώνεται.

Φοβία: η δυσανάλογα έντονη και φοβική αντίδραση σε ένα ερέθισμα που αντικειμενικά δεν προκαλεί φόβο. Πολλές φορές υπάρχει το συναίσθημα του φόβου, ακόμα και στη σκέψη του ερεθίσματος.

Ηλικίες φόβου: Συνήθως έχουμε φόβους όταν μπαίνουμε σε μια καινούρια κατάσταση ευχάριστη ή δυσάρεστη η οποία συνεπάγεται αλλαγή της καθημερινότητάς μας σε ήπιο ή μεγαλύτερο βαθμό.

Για παράδειγμα, τα νήπια νιώθουν συχνά φόβους όταν αρχίζουν να κατανοούν τον κόσμο γύρω τους. Η κάθε νέα εικόνα μετουσιώνεται πολλές φορές σε όνειρα τα οποία θεωρούνται εφιάλτες καθώς τα παιδιά «βλέπουν» ό,τι καινούριο έχουν βιώσει και στον ύπνο τους.

Τρόπος αντιμετώπισης φόβου

Είμαστε κοντά στα παιδιά και συζητάμε μαζί τους φόβους τους. Τους δείχνουμε να καταλάβουν ότι κι εμείς είχαμε και έχουμε αντίστοιχες “ άβολες“ εμπειρίες.

Η συζήτηση με τα παιδιά είναι καλό να γίνεται με την «πάσα» του παιδιού προς τα εμάς, δηλαδή με την πρώτη του απορία ή φόβο για κάτι.

Είδη φοβίας

Πανικός: Είναι το συναίσθημα της έντονης δυσφορίας. Για να θεωρηθεί ένα τέτοιο συναίσθημα ως περιστατικό πανικού πρέπει να εντοπιστούν μέσα σε 10 λεπτά τουλάχιστον 4 από τα παρακάτω:

ναυτία-εφίδρωση-τρεμούλα-πόνος στο στήθος –αίσθημα ασφυξίας-λαχάνιασμα-φόβος θανάτου.

Αγοραφοβία: Είναι το άγχος του ανθρώπου σε μέρη που είναι δύσκολο να φύγει κάποιος και ισχύουν τα παραπάνω τα παραπάνω.

Ειδική φοβία-ζωοφοβία, ενεσοφοβία κτλ: Είναι ο επίμονος φόβος μπροστά σε αντικείμενα που αντικειμενικά δεν είναι φοβικά, όπως ένα ζώο, μία ένεση, το ύψος , το αεροπλάνο κα. Εκφράζεται στα παιδιά με κλάματα, νευρικότητα, ακινητοποίηση, προσκόλληση μπροστά σε συγκεκριμένο ερέθισμα, και στους ενήλικες με τα συμπτώματα του πανικού.

Κοινωνική φοβία: Σε αυτή την περίπτωση το άτομο φοβάται ότι θα ενεργήσει με έναν τρόπο που θα το ταπεινώσει ή θα το φέρει σε αμηχανία όταν βρίσκεται μπροστά σε τρίτους. Θεωρούμε ότι υπάρχει ως φοβία όταν προϋπάρχει στο άτομο καλή κοινωνική ικανότητα με τα παιδιά και τους συνομηλίκους του οικείου περιβάλλοντος ενώ παρουσιάζεται το συγκεκριμένο άγχος ανάμεσα σε μη οικεία πρόσωπα.

Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή: Εκφράζεται με επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές, επίμονες σκέψεις και εικόνες.

Μετατραυματικό στρες: Είναι ο έντονος φόβος σε καταστάσεις που μπορεί να θυμίζουν μία δυσάρεστη στιγμή στη ζωή κάποιου-μάρτυρας ή και πρωταγωνιστής σε κάτι έντονα δυσάρεστο, απειλή της σωματικής ακεραιότητας κα. Στα παιδιά εκφράζεται με επαναληπτικά παιχνίδια σχετικά με το τραύμα, αποδιοργανωμένη συμπεριφορά, αποφυγή απάντησης ή γενική άρνηση αναφοράς στο γεγονός. Στους ενήλικες εκφράζεται με σωματική αντίδραση όταν εκτίθεται σε ερεθίσματα που μπορεί να θυμίζουν το τραύμα, με παραισθήσεις ή ψευδαισθήσεις, με αποφυγή ενεργειών που μπορεί να θυμίζουν το πλαίσιο του τραύματος κα.

Αγχώδης διαταραχή: έντονο στρες που εκφράζεται με νευρικότητα, σύγχυση, δυσκολία συγκέντρωσης, ευερεθιστότητα, διαταραχή ύπνου.

Τρόποι αντιμετώπισης

Ανάλογα το ερέθισμα που το έχει προκαλέσει αντιμετωπίζουμε και την κατάσταση. Συνήθως μία φοβία μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά με παιγνιοθεραπεία αλλά και ψυχοθεραπεία για τα παιδιά και ψυχοθεραπεία μόνο για τους ενήλικες.

Κάποιες φορές η σταδιακή έκθεση του ατόμου στο ερέθισμα που το κάνει να νιώθει άβολα (τεχνική από-ευαισθητοποίησης) βοηθά στην αποτελεσματική αντιμετώπιση της φοβίας.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Για να μιλήσουμε για φοβίες, τα παραπάνω συμπτώματα πρέπει να παρουσιάζονται τουλάχιστον ένα μήνα με έξι μήνες (ανάλογα την περίπτωση φοβίας) ανελλιπώς.

Πηγή : Healthier World