Για το ψέμα στα παιδιά

Το αγνό παιδί δεν γνωρίζει το ψέμα και την προσποίηση. Ντρέπεται και κοκκινίζει όχι μόνο όταν το ίδιο, από βιασύνη ή απερισκεψία, πει κάποιο ψέμα αλλά κι’ όταν ακούει τους άλλους να λένε ψέματα.

Την αγάπη προς την αλήθεια την έβαλε στην ψυχή του παιδιού ο ίδιος ο Θεός. Πρέπει μόνο αυτή τη φυσική ροπή να την υποβοηθήσουμε να αναπτυχθεί και να στερεωθεί. Αυτό είναι το έργο των γονέων. Πώς όμως θα το επιτύχουν;

Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνουν οι γονείς για να εμπνεύσουν στα παιδιά την φιλαλήθεια είναι να τα νουθετούν σ’ αυτήν από την βρεφική ακόμη ηλικία. Πώς όμως θα γίνει αυτό; Τρείς είναι οι βασικοί κανόνες.

Να μαθαίνετε στα παιδιά σας να αγαπούν την αλήθεια έχοντας στη σκέψη τους το Θεό. Το παιδί τότε μόνο θα αγαπά την αλήθεια, όταν γνωρίζει ότι ο Θεός, που είναι η μόνη αιώνια και αδιάψευστη αλήθεια, θέλει να λέμε πάντα την αλήθεια, ότι Αυτός μισεί και αποστρέφεται κάθε ψέμα γιατί κάθε ψέμα είναι αμαρτία. Μόνον η φιλαλήθεια, που θεμελιώνεται στην πίστη και την αγάπη προς το Θεό μπορεί να αντέξει σε κάθε δοκιμασία.

Να φέρεσθε στα παιδιά με απλότητα και ειλικρίνεια. Να πιστεύετε στα λόγια τους, εφ’ όσον είσθε βέβαιοι ότι δεν λένε ψέματα. Μην απαιτείτε και μην επιτρέπετε να επιβεβαιώνουν με όρκο ό,τι λέγουν.

Εάν έχετε κάποια βάσιμη αίτια να αμφιβάλλετε για την αλήθεια των λόγων των παιδιών σας, μη δείχνετε από την πρώτη στιγμή ότι δεν πιστεύετε στα λόγια τους. Προσπαθήστε να βεβαιωθείτε εάν το παιδί πράγματι είπε ψέματα. Αν πράγματι έγινε αυτό, καλέστε το παιδί κοντά σας, κοιτάξτε το στα μάτια με σοβαρό ύφος αλλά με αγάπη και πείτε του περίπου τα έξης; «Ο Θεός απαγόρευσε να λέμε ψέματα. Είναι Παντογνώστης, γνωρίζει και τις πιο μυστικές μας σκέψεις ακόμη, και αντιπαθεί τα χείλη που λένε ψέματα». Στο πρόσωπο του παιδιού θα φανεί τότε η κοκκινίλα της ντροπής· θα φανερώσει αμέσως την αλήθεια και ποτέ πλέον δεν θα ξαναπεί ψέματα.

Δείχνετε πάντοτε μπροστά στα παιδιά σας ότι και σεις αγαπάτε και σέβεστε την αλήθεια. Να είστε ειλικρινείς και ευθείς σε κάθε σας σχέση και ενέργεια.

Πρώτ’ απ’ όλα να τιμάτε την Θεία Αλήθεια, την πίστη και το νόμο του Θεού. Μην εκδηλώνετε ποτέ αδιαφορία προς την πίστη. Μην δίνετε ποτέ ευκαιρία στα παιδιά σας να ακούσουν ανόητες συζητήσεις, όπως ότι μπορεί δήθεν ο άνθρωπος να ζήσει χωρίς θρησκεία και χωρίς πίστη, αρκεί να είναι τίμιος άνθρωπος. Σε τέτοιες συζητήσεις, που δυστυχώς ακούγονται συχνά, εκφράζεται το πνεύμα του ψεύδους. Αν, λοιπόν, σεις μπροστά στα παιδιά σας λέτε τέτοια ψέματα, όχι μόνο ξεριζώνετε από την καρδιά τους το σεβασμό και την αγάπη προς τις αλήθειες της πίστεώς μας, αλλά φονεύετε μέσα τους κάθε αίσθημα αλήθειας. Αν πράγματι είναι το ίδιο πράγμα για τον Θεό να έχουμε ορθή ή εσφαλμένη γνώση γι’ Αυτόν και την αλήθεια Του, να ομολογούμε αληθινή ή ψευδή θρησκεία, τότε γιατί ο άνθρωπος να ενδιαφέρεται για την αλήθεια στις εκδηλώσεις της καθημερινής ζωής;

Αν ο Θεός δέχεται κατά τον ίδιο τρόπο, και αυτόν που εν γνώσει ομολογεί μια ψευδή θρησκεία ή αρνείται τελείως την αποκάλυψη του αληθινού Θεού, αν ένας τέτοιος άνθρωπος ενώπιον του Θεού είναι εξ ίσου καλός με εκείνον που σωστά πιστεύει και ομολογεί τον αληθινό Θεό και τον Υιόν Αυτού, τον Κύριον ημών Ιησού Χριστόν, αν σε τίποτα δεν διαφέρει, να υποστηρίζει κανείς την αλήθεια ή το ψέμα, τότε γιατί η αλήθεια πρέπει να έχει τόσο μεγάλη σημασία στην καθημερινή ζωή;

Αν τέλος, έχουν δίκιο αυτοί που λένε, ότι δεν υπάρχει θρησκεία που την απεκάλυψε ο Θεός, αν ο αληθινός Θεός δεν ευδόκησε να μας αποκαλύψει την αλήθεια στα σπουδαιότερα ζητήματα της ζωής, τότε πώς μπορούμε να απαιτούμε από τους ανθρώπους – επομένως και από τα παιδιά – να λένε την αλήθεια στις ασήμαντες περιπτώσεις της καθημερινής ζωής;

Γι’ αυτό, γονείς, αν θέλετε τα παιδιά σας να γίνουν άνθρωποι φιλαλήθεις, διδάξτε τα να τρέφουν ιδιαίτερη ευλάβεια προς την Θεία Αλήθεια. Μην επιτρέπετε να βρει έδαφος στην καρδιά σας ή στις καρδιές των παιδιών σας, η αδιαφορία προς τη θρησκεία. Αν τα παιδιά παρατηρήσουν ότι σεις αντιμετωπίζετε με επιπολαιότητα τις αλήθειες της χριστιανικής πίστεως και τους κανόνες της Εκκλησίας ή ότι σεις προσποιείσθε στα θρησκευτικά θέματα, πώς μπορείτε να ελπίζετε ότι αυτά θα πιστεύουν στα λόγια σας και δεν θα φέρονται προς την αλήθεια όπως εσείς;

Να είσθε για τα παιδιά σας υπόδειγμα αγάπης προς την χριστιανική αλήθεια και πίστη. Την αγάπη αυτή μεταδώστε και στα παιδιά· έτσι κι’ εκείνα θα αγαπήσουν την αλήθεια.

Και σ’ όλες όμως τις άλλες σχέσεις σας να είσθε πάντοτε ειλικρινείς και έντιμοι, να φυλάγεσθε από το ψέμα, την υποκρισία και την προσποίηση. Εάν τα παιδιά βλέπουν ότι εσείς κοροϊδεύετε τους άλλους με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, ότι χρησιμοποιείτε πονηριές και υποκρισίες, ότι ψεύδεστε και δεν είσθε ειλικρινείς στις σχέσεις σας με τους άλλους, π.χ. κάνετε το φίλο μπροστά σε κάποιον, ενώ από πίσω τον βρίζετε και τον εμπαίζετε, να είσθε βέβαιοι ότι και τα παιδιά στις σχέσεις τους με σας ή τους άλλους θα φέρονται κατά τον ίδιο τρόπο.

Εάν θέλετε τα παιδιά σας φιλαλήθη και ειλικρινή, προσπαθήστε σεις και σε θέματα πίστεως, και όταν κρίνετε πράγματα και καταστάσεις της ζωής, αλλά και σ’ όλη, γενικώς, τη συμπεριφορά σας, προσπαθήστε να διακρίνεστε για την αποστροφή προς το ψέμα, την υποκρισία και την προσποίηση, την κολακεία και τους ύπουλους τρόπους. Σ’ όλες τις σχέσεις σας με τους άλλους, σ’ όλες τις εκδηλώσεις σας, να είσθε ειλικρινείς και φιλαλήθεις. Τότε μόνο θα μάθετε τα παιδιά σας να λαλούν αλήθειαν εν ταις καρδίαις αυτών. (Ψαλ, ιδ’, 2).

Καλλιεργώντας έτσι, αφ’ ενός, στις καρδιές των παιδιών το σεβασμό και την αγάπη προς την αλήθεια, πρέπει αφ’ έτερου, σεις οι ίδιοι να πολεμάτε με όλες σας τις δυνάμεις το ψέμα, με τους ακόλουθους τρόπους:

Να μαθαίνετε τα παιδιά σας από τη βρεφική ακόμη ηλικία, να μισούν τα ψέμα, διότι ο Θεός είναι αληθινός και την αλήθεια αγαπά ενώ κάθε ψέμα είναι αμαρτία. Τα παιδιά πρέπει να αποφεύγουν το ψέμα όχι επειδή γνωρίζουν ότι θα τιμωρηθούν αν αποκαλυφθεί ότι ψεύδονται, αλλά επειδή ξέρουν ότι ο Θεός απαγόρευσε το ψέμα.

Δείξτε στα παιδιά με τα λόγια της Αγίας Γραφής πόσο μισητό είναι το ψέμα στα μάτια του Αληθινού και Δίκαιου Θεού, «Ήθος άνθρωπου ψευδούς, ατιμία». (Σοφία Σειράχ κ’, 26). Να τα διδάσκετε ότι το ψέμα το εφεύρε ο Διάβολος, γι’ αυτό ο Κύριος λέγει ότι αυτός (ο Διάβολος) «ψεύστης εστί και ο πατήρ αυτού», και επομένως τα παιδιά που λένε ψέματα μιμούνται το σατανά και γίνονται όμοια μ’ αυτόν.

Μην παραβλέπετε στα παιδιά το παραμικρό ψέμα. Αν το παιδί έκανε κάποιο σφάλμα αλλά το αναγνώρισε αμέσως, για πρώτη φορά συγχωρήστε το ή, αν το σφάλμα είναι σοβαρό, απαλύνατε την τιμωρία, εξηγώντας του όμως ότι δεν το τιμωρείτε ή του βάζετε μικρότερη τιμωρία επειδή αμέσως ομολόγησε την αλήθεια.

Αυτό όμως δεν πρέπει να κρατήσει πολύ. Εάν κάθε φορά συγχωρούμε το παιδί ή μικραίνουμε την τιμωρία μόλις αυτό ομολογήσει τα σφάλματα του, τότε είναι πιθανό να προκύψει διπλό κακό. Το παιδί θα αρχίσει να μη δίνει σημασία στα σφάλματά του, κι’ ακόμη θα συνηθίσει να λέει την αλήθεια μόνο όταν διαβλέπει κάποιο όφελος ενώ, αντιθέτως, δεν θα φοβηθεί να αποκρύψει την αλήθεια όταν αναληφθεί, κάποια ζημιά από την ομολογία της.

Αλλά αν το παιδί έκανε κάτι κακό και επιπλέον είπε ψέματα, πρέπει η τιμωρία να διπλασιάζεται αφού όμως εξηγήσουμε στο παιδί ότι διπλά τιμωρείται, και για το σφάλμα και για το ψέμα.

Αν όμως το παιδί από εκδικητικότητα ή από κακία προς κάποιον είπε στους άλλους κάτι όχι καλό, δηλ. συκοφάντησε, τότε πρέπει όχι μόνο να τιμωρηθεί αυστηρά γι’ αυτό που έκανε, αλλ’ ακόμη να υποχρεωθεί να ανακαλέσει αυτό που είπε μπροστά σ’ όλους όσοι το άκουσαν. Αυτό απαιτεί ο ηθικός χριστιανικός νόμος.

Ποτέ και σε τίποτα μην ξεγελάτε τα παιδιά. Ούτε στους άλλους να επιτρέπετε να κάνουν κάτι τέτοιο. Πόσο συχνά οι γονείς, για να καθησυχάσουν το γκρινιάρικο παιδί, το φοβερίζουν ή του υπόσχονται πράγματα που δεν εκπληρώνονται ποτέ! Πόσο βλαβερό είναι αυτό! Το παιδί γρήγορα καταλαβαίνει ότι το ξεγελούν. Η πίστη του στα λόγια των γονέων κλονίζεται και το αίσθημα της αλήθειας υποσκάπτεται.

Μην αναγκάζετε σεις οι ίδιοι εκουσίως ή ακουσίως τα παιδιά σας να πούνε ψέματα. Ακουσίως μπορεί να συμβεί αυτό αν εσείς, όταν γίνει κάτι, άγρια επιτίθεσθε στο παιδί, και νευριασμένοι ορμάτε προς το μέρος του με το χέρι υψωμένο φωνάζοντας, έτοιμοι να το τιμωρήσετε: «εσύ το έκαμες αυτό; τώρα, και θα δεις», ή «θα με θυμάσαι, αν εσύ το έκαμες αυτό», κ.ο.κ. Πρέπει άραγε να απορεί κανείς αν το παιδί, σε μια τέτοια περίπτωση, αρχίσει να λέει ψέματα για να σώσει τον εαυτό του;

Τί να πούμε πάλι όταν οι γονείς χαμογελούν στα ψέματα των παιδιών τους, ή τα επαινούν για το έξυπνο ψέμα που είπαν; Η τί θα σκεφθούμε για τους γονείς που παροτρύνουν οι ίδιοι στο ψέμα τα παιδιά τους, τα διδάσκουν πώς να ξεγελάσουν το δάσκαλο και τους άλλους ανθρώπους, για να βγουν από κάποια δύσκολη θέση ή για ν’ αποφύγουν την τιμωρία. Τέτοιοι γονείς, δεν είναι άξιοι να φέρουν το όνομα αυτό. Είναι διαφθορείς των παιδιών τους. Πρέπει να απορούμε άραγε, αν ύστερα απ’ αυτό τα παιδιά, όχι μόνο ψεύδονται, αλλά και βρίζουν και κλέβουν;

Ας ενθυμούμεθα καλά ότι όποιος δεν θεωρεί το ψέμα αμαρτία, αυτός είναι ικανός και να κλέβει και να απατά. Ο ανέντιμος και ψευδής στους λόγους, τέτοιος θα είναι και στα έργα.

Σας υπέδειξα, γονείς, πως να ανατρέφετε τα παιδιά σας για να γίνουν φιλαλήθη, πως από τη βρεφική ηλικία πρέπει να καλλιεργείτε σ’ αυτά το αίσθημα της αλήθειας. Σας υπέδειξα πως θα καλλιεργήσετε στα παιδιά το σεβασμό και την αγάπη προς την αλήθεια και τη βαθειά αποστροφή προς το ψέμα. Να ενθυμήστε πάντοτε τους τρόπους αυτούς και να τους εφαρμόζετε ευσυνείδητα.

Να διδάσκετε στα παιδιά σας να αγαπούν την αλήθεια διότι ο Θεός είναι αλήθεια και δεν ανέχεται το ψέμα. Να είσθε οι ίδιοι φιλαλήθεις καί ειλικρινείς.

Σε κάθε σας ενέργεια και στην όλη συμπεριφορά σας απέναντι στα παιδιά. Δείξτε τους πόσο άτιμο και αηδιαστικό είναι στα μάτια του Θεού, κάθε ψέμα.

Μην επιτρέπετε το παραμικρό ψέμα μπροστά στα παιδιά, μην τα ξεγελάτε, και μην επιτρέπετε και στους άλλους να τα ξεγελούν. Μην ξεχνάτε τα σοφά λόγια: «Ήθος άνθρωπου ψεύδους ατιμία» (Σειράχ κ’, 26).

Προσέξτε ιδιαιτέρως μήπως εκουσίως ή ακουσίως οδηγήσετε σεις τα παιδιά στο ψέμα.

Αναθρέψατε τα παιδιά σας έτσι, ώστε να γίνουν άνθρωποι φιλαλήθεις προς τους οποίους ο Θεός και όλοι οι έντιμοι άνθρωποι θα δείχνουν ευμένεια!

(Επισκόπου Ειρηναίου Αικατερινμπούργκ και Ιρμπίτσκ, Μητέρα πρόσεχε!, Εκδ. Ι.Μ. Παρακλήτου, Ωρωπός Αττικής-1976. σ.50-57)