Αίσθησις Ζωής Αθανάτου (17) – Ομιλίες για τον Γέροντα Ιωσήφ τον Ησυχαστή

Σημείωμα στην πρώτη σελίδα του πιο αγαπητού βιβλίου του Γέροντα Ιωσήφ του Ησυχαστή, των “Ασκητικών” του αββά Ισαάκ. “Βιβλίον του πάτερ Ιωσήφ του Αγιωρίτου Σκίτη Αγίου Βασιλίου Άγιον Όρος” “Η βίβλος αυτή ήνε του πάτερ Ιωσήφ. την έχι κληρονομίαν από τον γέροντά του Εφρέμ μοναχόν εξσασκόντες τον Ασκιτικόν Βίον εν Αγίο Όρι Σκίτι Αγίου Βασιλίου. τη 6 Δεκεβρίου 1920.” “Κληρονομία Γέροντος Εφραίμ Ιερομονάχου του Καθηγουμένου Ιεράς Μονής Βατοπαιδίου. Γέρων Ιωσήφ μοναχός.” “Παρέλαβον το παρόν την 15ην Αυγούστου, βδ΄ (2004). + Αρχιμ. Εφραίμ.”

Συνέχεια από (16)

ΑΡΧΙΜ. ΕΦΡΑΙΜ, ΚΑΘΗΓΟΥΜΕΝΟΥ Ι. Μ. ΜΟΝΗΣ ΒΑΤΟΠΑΙΔΙΟΥ

Ο υπάκουος μοναχός δέχεται με επίγνωση τους ονειδισμούς, την εξουδένωση από τον Γέροντα, διότι γνωρίζει ότι αυτές οι επεμβάσεις αποτελούν την αγωγή για την αποβολή του εγωισμού, της υπερηφανείας και την απόκτηση του ταπεινού φρονήματος. Ο μοναχός, που αγόγγυστα «φέρει τον ονειδισμόν του Χριστού», κοινωνεί των παθημάτων του Χριστού και αποκτά την κατάσταση του Χριστού. Ο υποτακτικός δίνει εξετάσεις για πνευματική προαγωγή κατά τις στιγμές της εξουδενώσεώς του από τον Γέροντα – ή και από κάποιον άλλο αδελφό, αν επιτρέψει η θεία Πρόνοια. Αν αποδεχτεί με ταπείνωση και χωρίς αντιλογία την ατιμία που του προκαλείται, ανεβαίνει πνευματικά. Για να αξιοποιηθούν μάλιστα οι στιγμές εκείνες σε μέγιστο βαθμό από την θεία Χάρη, η εξουδένωση που προκαλείται στον μοναχό δεν συμβαίνει όταν βρίσκεται σε πνευματική ευφορία, αλλά σε στιγμές αλλοιώσεως, όπου ίσως κυριαρχούν ενάντιοι λογισμοί, σκοτισμός του νου, ξηρότητα καρδίας.

Ο μακάριος Γέροντας χρησιμοποιούσε αυτήν την μέθοδο για τους υποτακτικούς του, θέλοντας να τους οδηγήσει πιο γρήγορα στον ασφαλή λιμένα της ταπεινώσεως. Γνωρίζοντας την πνευματική ωφέλεια που αποκομίζει ο μοναχός από τις εξουδενώσεις προτρέπει: «Γίνου σπόγγος τη Συνοδεία καθαρίζων πάντα ονειδισμόν και εξουδένωσιν· ποτίζων την ψυχήν σου όχι με τιμάς και επαίνους, αλλά με ονειδισμούς και κατηγορίας, ων ανεύθυνος».

Η καθαρότητα του νου, η καθαρά προσευχή επιτυγχάνεται διά της υπακοής. Ο Γέροντας γράφει: «Εκείνος που κάμνει τελείαν υπακοήν έχει τελείαν αμεριμνησίαν ο νους του». Και σε υπάκουο και αμέριμνο νου αδύνατον να μην υπάρχει ενδημούσα η Χάρις της προσευχής· της νοεράς, καθαράς προσευχής, που τόσο αγάπησε και επιμελήθηκε ο ησυχαστής Γέροντας. Ο Γέροντας Αιμιλιανός ο Σιμωνοπετρίτης αναφερόμενος στον μακάριο Γέροντα Ιωσήφ γράφει ότι, «αφιέρωσε την ζωήν του εις την ευχήν, την οποίαν ερρόφησε βαθιά, την έκανε ισχύν αυτού και την έζησε με έν βίωμα γλυκείας εντρυφήσεως του παραδείσου». Ενώ ο μακάριος Γέροντας Γαβριήλ ο Διονυσιάτης έγραφε σχετικά με τον Γέροντα Ιωσήφ τον Ησυχαστή ότι, «η κοινή γνώμη φέρει αυτόν ως τον νηπτικώτερον της εποχής μας και διορατικόν και ησυχαστήν, εξαίρεσιν αποτελούντα μεταξύ της ημετέρας γενεάς των ογδοητών μοναχών».

Τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος αποκτούνται από τον μοναχό διά της υπακοής. Ιδιαίτερα τα χαρίσματα της προσευχής και της θεολογίας απορρέουν από την υπακοή. Γράφει ο Γέροντας: «Και όταν εν υπακοή και ησυχία καθαγνίση τας αισθήσεις και γαληνιάση ο νους και καθαρισθή η καρδία του, τότε λαμβάνει χάριν και γνώσεως φωτισμόν. Γίνεται όλος φως, όλος νους, όλος διαύγεια και βρύει θεολογίαν, όπου αν γράφουν τρεις δεν προλαμβάνουν το ρεύμα που βρύει κυματωδώς και σκορπίζει ειρήνην και άκραν ακινησίαν παθών εις όλον το σώμα». Έλεγε ότι η υπακοή οδηγεί τον μοναχό σε συνάντηση και μόνιμη διαμονή μαζί με τον Θεό. Αυτήν την διαμονή με τον Θεό θεωρούσε ως αληθινή θεολογία.

Ο Γέροντας είναι ο φορεύς της Χάριτος για τον υποτακτικό. Όταν ο μοναχός προσέχει την υπακοή του και την ένωση με τον Γέροντα, λαμβάνει δι’ ευχών του Γέροντός του τις αντιλήψεις, τις επισκέψεις της θείας Χάριτος. Ο μακάριος Γέροντας Ιωσήφ έλεγε: «Όση ευλάβεια έχετε, όση αυταπάρνηση έχετε, όση πίστη έχετε στον Γέροντά σας, τόσο και περισσότερο λαμβάνετε», και εννοούσε βέβαια ότι περισσότερο δεκτική, χωρητική γίνεται η καρδία στην έλευση της θείας Χάριτος. Ο μακάριος Γέροντας Εφραίμ Κατουνακιώτης, ένας αψευδής μάρτυρας αυτής της καταστάσεως, ομολογούσε ότι, «δέν μπορούσες να χορτάσεις από την Χάρη, πού σου έδινε ο Γέροντας», αφού πριν σε είχε προειδοποιήσει: «Α! έτσι κάνεις; (δηλ. κρατάς την ακρίβεια της υπακοής). Πήγαινε στο σπίτι σου και θα έχεις πλούσια την Χάρη».

Η υπακοή καταδεικνύει, ολοκληρώνει και διευρύνει τον μοναχό ως πρόσωπο, τον οδηγεί πιο εύκολα και σύντομα στον σκοπό του, την βίωση της θείας Χάριτος, τον αγιασμό, την θέωση. Ο Γέροντας Ιωσήφ αποφαίνεται ότι ο υποτασσόμενος λαμβάνει την Χάρη πιο γρήγορα από τον ησυχαστή. «Αναμφιβόλως ο υπήκοος μαθητής και Χάριν συντόμως λαμβάνει, και πάντα ακίνδυνος είναι· δεν φοβείται μήτε να πέση μήτε να χάση». Ο Γέροντας παρομοιάζει με τον Σταυρό του Κυρίου την υπακοή, διά της οποίας κερδίζουμε τον παράδεισο. Γράφει: «Της υπακοής το φορτίον λογίζεται σύνοψις των λοιπών αρετών, όπως και ο Σταυρός των Παθών του Κυρίου. Και καθώς ο Ληστής διά του Σταυρού εισήλθεν εις τον Παράδεισον, ούτω και ημείς διά της υπακοής, ως διά Σταυρού, εισερχόμεθα εις την Βασιλείαν. Προφανώς οι παρήκοοι έξω της Βασιλείας».

Ο αληθινός υποτακτικός είναι ένας υψιπέτης αετός, που κινείται στον χώρο του Πνεύματος. Αυτό βίωνε και ο Γέροντας Εφραίμ Κατουνακιώτης ως υποτακτικός, γι’ αυτό αργότερα ως Γέροντας αναπολούσε: «Αχ! μακαρία υπακοή! Τι να πω. Όταν ήμουν υποτακτικός, άλλη Χάρη είχα, άλλη προσευχή. Πετούσα σαν αετός. Τώρα είμαι Γέροντας. Θα πεις δεν το ζητούσα. Ο Θεός το έδωσε. Ναι, αλλά θυμάμαι την κατάσταση του υποτακτικού, που αισθανόμουν ως άγγελος… Τον καρπό της τελείας υπακοής δοκίμασα στον γερο-Ιωσήφ».

Η υπακοή όμως κάνει και θαύματα. Τα κατορθώματα της υπακοής δεν μπορούν να εξηγηθούν με την ανθρώπινη λογική· είναι τα υπερφυσικά θαύματα της πίστεως. Ο «πύκτης της υπακοής», έχοντας πίστη στις ευχές του Γέροντός του, είναι έτοιμος να υπακούσει μέχρι θανάτου και να επιχειρήσει τα πιο παράτολμα πράγματα. Ο μακάριος Γέροντας Ιωσήφ καλλιεργούσε αυτήν την υπακοή στους υποτακτικούς του. Έτσι ο Γέροντας Χαράλαμπος Διονυσιάτης με τις ευχές του Γέροντός του Ιωσήφ του Ησυχαστού κάνει διαδρομή, που φυσιολογικά είναι δύο ώρες, σε λιγότερο από μία ώρα, φορτωμένος και με εξήντα τέσσερα κιλά λάδι. Αλλη φορά ο ίδιος ο υποτακτικός, ενώ κατόπιν εντολής του Γέροντός του Ιωσήφ διακονούσε ένα γεροντάκι που έπασχε από διάρροια και έπλενε τα βρωμισμένα ρούχα από τα ανθρώπινα περιττώματα, αυτά, αντί να μυρίζουν, έκπεμπαν μεθυστική ευωδία. Το υπερφυσικό και ασυνήθιστο αυτό γεγονός έγινε χάριν της αγογγύστου και προθύμου υπακοής του Γέροντος Χαραλάμπους. Αλλά και σε όσους συμβουλεύονταν τον μακάριο Γέροντα Ιωσήφ για κάποιο πρόβλημά τους και τον υπάκουαν ερχόταν η λύση. Όπως και ο π. Γεράσιμος Μενάγιας, που θεραπεύτηκε θαυματουργικά από βαριές ασθένειες, χάριν της υπακοής του στον Γέροντα.

Εν κατακλείδι θα μπορούσαμε να πούμε ότι η υπακοή είναι το παν για τον μοναχό· είναι η κινητήριος δύναμη, τα καύσιμά του για την ζωή της πνευματικής του υποστάσεως, η αιτία αποκτήσεως των χαρισμάτων του Αγίου Πνεύματος. Αυτό νομίζουμε ότι εννοεί και ο Γέροντας Αιμιλιανός, όταν γράφει ότι «ο μοναχός δεν μπορεί ποτέ του να δουλέψη άνευ της υπακοής».

Μολονότι ο μακάριος Γέροντας Ιωσήφ ήταν άκρος ησυχαστής, θεωρούσε ως θεμέλιο του μοναχού την παναρετή της υπακοής. Το γεγονός ότι στα σημερινά κοινόβια του Αγίου Όρους συμβαδίζουν η υπακοή και η ησυχία νομίζουμε ότι οφείλεται κατά κύριο λόγο στον μακάριο Γέροντα Ιωσήφ τον Ησυχαστή. Ο μοναχός, που έχει αποκτήσει υποτακτικό και ησυχαστικό φρόνημα, όχι μόνο διανύει «αβρόχοις ποσί» την οδό της μοναστικής ζωής, αλλά οπωσδήποτε θα βιώσει το πλήρωμα της θείας Χάριτος.

Εμείς οι μοναχοί των εσχάτων καιρών –όπου έχει τόσο διαφθαρεί η σωματική κράση του ανθρώπου και δεν μπορεί να κάνει μεγάλες σωματικές ασκήσεις– μπορούμε διά της υπακοής να πετύχουμε ό,τι και οι προγενέστεροι Πατέρες, την απόκτηση των θείων χαρισμάτων, τον αγιασμό, την θέωση.

Γι’ αυτό ο μακάριος Γέροντας Ιωσήφ ο Ησυχαστής αναφωνούσε και παρότρυνε τους υποτακτικούς του: «Ω μακαρία υπακοή· και πάλιν υπακοή· σε εσένα αρμόζουν αναμφιβόλως τα σκήπτρα. Παιδί μου, εμείς με τον Γερο-Αρσένιο για να γευθούμε αυτά τα ουράνια αγαθά, εχύσαμε στην άσκηση άφθονο αίμα. Εσείς μόνο με μια επιμέλεια στην υπακοή απολαμβάνετε ίση Χάρη με εμάς. Κρατάτε τέκνα μου την υπακοή με όλη σας την ψυχή. Αλλη οδός από αυτήν δεν υπάρχει ευκολότερη και ανώτερη».

Συνεχίζεται…