Αίσθησις Ζωής Αθανάτου (13) – Ομιλίες για τον Γέροντα Ιωσήφ τον Ησυχαστή

Συνέχεια από (12)
Αρχιμ. Εφραίμ, Καθηγουμένου Ι. Μ. Μονής Βατοπαιδίου

Ο ΓΕΡΟΝΤΑΣ ΙΩΣΗΦ Ο ΗΣΥΧΑΣΤΗΣ ΚΑΙ Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙ ΝΟΕΡΑΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ ΤΟΥ

Κύριος καρπός της ευχής είναι η θεραπεία της αρρωστημένης φύσεως μας, αυτή η ίδια η αγιότητα, η θέωση και η τελείωση, αφού περάσουμε με επιτυχία τις προηγούμενες πνευματικές καταστάσεις την καθαρτική και την φωτιστική.

Ο μακάριος Γέροντας γράφει περί τούτου στον νεαρό εκείνον που τον ρωτούσε για την ευχή: «Εις τρεις τάξεις διαιρείται η κατάστασις η πνευματική· και αναλόγως ενεργεί η Χάρις εις τον άνθρωπον. Η μία κατάστασις λέγεται καθαρτική, η οποία καθαρίζει τον άνθρωπον. Αυτή διεγείρει τον άνθρωπον εις μετάνοιαν. Η κάθε προθυμία εις τα πνευματικά όπου έχεις, όλα της Χάριτος είναι. Εδικόν σου δεν είναι τίποτε. Αυτή μυστικώς όλα ενεργεί. Αυτή λοιπόν η Χάρις, όταν βιάζεσαι, παραμένει μαζί ωρισμένα χρόνια. Και, εάν προκόψη ο άνθρωπος διά της νοεράς προσευχής, λαμβάνει άλλην χάριν πολύ διαφορετικήν… Η άλλη ονομάζεται φωτιστική. Κατ’ αυτήν λάμβάνει φως γνώσεως, ανάγεται εις θεωρίαν Θεού· όχι φώτα, όχι φαντασίες, όχι εικονισμοί· αλλά διαύγεια νοός, καθαρότης λογισμών, βάθος εννοιών. Αυτό διά να έλθη πρέπει ο ευχόμενος να έχη πολλήν ησυχίαν και οδηγόν απλανή. Και τρίτη κατάστασις –επισκίασις Χάριτος– είναι μετά από αυτά η Χάρις η τελειωτική, όπου είναι δώρον μεγάλο».

Ο ασχολούμενος με την ευχή του Ιησού δέχεται ουράνιες καταστάσεις εντός της καρδίας του. Βιώνει με σαφή και εναργή τρόπο το λόγιο του Κυρίου «η βασιλεία του Θεού εντός υμών εστίν». Ο μακάριος Γέροντας Ιωσήφ ίσως είναι ο μόνος από τους σύγχρονους εναρέτους που μας παρέδωσε με λεπτομέρεια και σχολαστικότητα τα αγαθά που απορρέουν από την ευχή του Ιησού. Γράφει δε σχετικά: «Λοιπόν αδολέσχει, παιδί μου, εις την ένθεον αυτήν κρυπτήν εργασίαν και γενήσεται Παράδεισος η ψυχή σου προτού να εξέλθη του σώματος».

Ως έμπειρος διδάσκαλος και άριστος εργάτης αυτής της εργασίας ομιλεί γι’ αυτόν τον εσωτερικό Παράδεισο που βιώνει ο ευχόμενος, με ένα τρόπο εξουσιαστικό. Και τονίζει:

«Όποιος θέλει ας δοκιμάση. Και, όταν χρονίση η ενέργεια της ευχής, θα γίνη Παράδεισος μέσα του. Θα ελευθερωθή από τα πάθη, θα γίνη άλλος άνθρωπος. Αν δε είναι και εις την έρημον, ω! ω! δεν λέγονται τα καλά της ευχής». Ο αγωνιστής εκείνος που βιώνει κατά τον όσιο Γέροντα τον εσωτερικό Παράδεισο επιτυγχάνει την ελευθερία από τα πάθη του, την ποθητή απάθεια. «Εργασθήτε, γράφει εις άλλην επιστολήν του, τώρα που είσθε νέοι, να θερίσετε καρπόν απαθείας εις το γήρας. Και όχι γήρας πολύ, αλλ’ εις είκοσι έτη, εάν βιασθήτε, θα ιδήτε αυτά που σας λέγω… Και θα ιδήτε τοιαύτην ακινησίαν παθών και ειρήνην ψυχής ως να είσθε μέσα εις τον Παράδεισον».

Η απάθεια κατά τον μακάριο Γέροντα ακολουθείται πάντοτε από την ειρήνη «την πάντα νούν υπερέχουσαν». Μαζί δε με την ειρήνη του Χριστού, ως του Χριστού δίδυμη αδελφή, είναι και η χαρά, ως καρπός του Αγίου Πνεύματος. Γράφει ο Γέροντας: «Το στόμα σου να μην σταματά την νοεράν προσευχήν. Και θα ιδής, πόσον ο νους φωτίζεται, πως η καρδία θα βρύη χαράν και ειρήνην».

Πρέπει δε να σημειωθεί ότι η κυριότερη απόδειξη της παρουσίας της Χάριτος στην καρδιά του ανθρώπου είναι η κατάνυξη και τα εξ αυτής δάκρυα. Τα εκ της Χάριτος δάκρυα δεν έχουν καμμία απολύτως σχέση με τις ανθρώπινες συναισθηματικές αλλοιώσεις της χαράς και της λύπης. Τα δάκρυα της πνευματικής εργασίας είναι δώρημα που έρχεται στην ψυχή, όταν και όπως ο Θεός το θελήσει.

Ο μακάριος Γέροντας ως πλήρης Πνεύματος Αγίου άνθρωπος γράφει σε μία επιστολή του γι’ αυτήν την κατάστασή του με συνεσκιασμένο τρόπο εξαιτίας της άκρας ταπεινώσεώς του: «Ένας αδελφός (και εννοεί τον εαυτόν του) ηθέλησε κάποτε να κρατήση τον εαυτόν του, επειδή είχον κινήσει τα δάκρυα και κάποιος την θύραν εκτύπησε, και δεν ηδυνήθη μέχρις ότου παρήλθον· τόσην δύναμιν έχουν».

Από τα “αμέτρητα δάκρυα”, που κατά τον Γέροντα «τρέχουν επί τρία τέσσαρα έτη εν είδει πηγής, γεννάται η αδιάλειπτος ευχή, η λεγομένη νοερά προσευχή. Όπου, μόλις είπης, “Ιησού γλυκύτατε!”, τρέχουν τα δάκρυα. Μόλις είπης “Παναγία μου!”, δεν δύνασαι να κρατήσης. Οπότε εξ αυτών γεννάται μία γαλήνη εις όλον το σώμα και τελεία ειρήνη».

Κατά τον μακάριο Γέροντα «όταν ο νους βιώση, με την βοήθεια πάντοτε της θείας Χάριτος, όλα τα της “πράξεως”, τότε γεύεται φωτισμόν και κινείται εις θεωρίαν»· και συνεχίζει: «Και πρώτη θεωρία είναι των όντων. Πως όλα τα πάντα εποίησεν διά τον άνθρωπον ο Θεός και αυτούς τους αγγέλους προσέτι εις διακονίαν αυτού. Πόσην αξίαν, πόνον, μεγαλείον, τι μέγα προορισμόν έχει ο άνθρωπος, αυτή η πνοή του Θεού! Όχι διά να ζήση εδώ τας ολίγας ημέρας της εξορίας του, αλλά να ζήση αιώνια με τον Πλάστην του. Να βλέπη τους θείους αγγέλους. Να ακούη την άρρητον μελωδίαν τους. Τι χαρά! Τι μεγαλείον! Μόλις λαμβάνει τέρμα αυτή η ζωή μας και κλείνουν τούτοι οι οφθαλμοί, ευθύς ανοίγουν οι άλλοι και αρχίζει η νέα ζωή. Η όντως χαρά, όπου πλέον τέλος δεν έχει. Τοιαύτα νοών βυθίζεται ο νους εις μίαν ειρήνην και άκραν γαλήνην, όπου απλούται εις όλον το σώμα και τελείως ξεχνά ότι υπάρχει εις αυτήν την ζωήν. Τοιαύται θεωρίαι διαδέχονται η μία την άλλην. Όχι να πλάθη φαντασίες στον νουν του, αλλ’ η κατάστασις είναι τοιαύτη –ενέργεια Χάριτος– όπου φέρνει νοήματα και αδολεσχεί ο νους εις την θεωρίαν. Δεν τα πλάθει ο άνθρωπος· μόνα τους έρχονται και αρπάζουν τον νουν εις την θεωρίαν. Και τότε απλούται ο νους και γίνεται άλλος εξ άλλου. Φωτίζεται. Είναι όλα ανοικτά εις αυτόν. Πληρούται σοφίας και ως υιός κατέχει τα του Πατρός του».

Διά του ονόματος του Ιησού ο νους κατά τον όσιο Γέροντα γίνεται πλήρης φωτισμού. Και τότε ανάγεται στην θεωρία. Και σημειώνει: «Τον δε φωτισμόν διαδέχονται διακοπή της ευχής και συχναί θεωρίαι· αρπαγή νοός· κατάπαυσις των αισθήσεων, ακινησία και άκρα σιγή των μελών· ένωσις Θεού και ανθρώπου εις έν». Και τότε ο θεωρών νους είναι έτοιμος κατά τον όσιο Γέροντα να έχει εμπειρίες του ακτίστου φωτός.

«Οπόταν λοιπόν (ερμηνεύει ο Γέροντας) η Χάρις πληθυνθή εις τον άνθρωπον και γνωρίζη τα γεγραμμένα, ως είπομεν, έρχεται εις μεγάλην απλότητα· ο νους του απλώνει έχων μεγάλην χωρητικότητα. Και όπως εγεύθης την ρανίδα εκείνην της Χάριτος, οπόταν σου ήλθε χαρά πολλή και αγαλλίασις, έτσι έρχεται πάλιν, όταν στέκη ο νους εις την προσευχήν. Αλλά πολύ, ως αύρα λεπτή, ως ευώδης βιαία πνοή. Και πλημμυρίζει εις όλο το σώμα και τέμνεται η ευχή. Παύουν τα μέλη. Και μόνον ο νους θεωρεί μέσα εις άπλετον φως. Γίνεται ένωσις Θεού και ανθρώπου. Δεν δύναται να χωρίση αυτός εαυτόν. Όπως το σίδηρον. Προτού βληθή εις το πυρ λέγεται σίδηρον. Όταν ανάψη και κοκκινήση, είναι ένα με την φωτιά. Ή όπως το κερί, όπου όταν πλησιάση εις την φωτιά αναλύει, δεν ημπορεί να σταθή εις την φύσιν του. Μόνον όταν παρέλθη η θεωρία έρχεται πάλιν εις την φύσιν του. Ενώ διατελών εν τη θεωρία είναι άλλος εξ άλλου. Ενούται όλως διόλου με τον Θεόν. Σώμα δεν νομίζει πως έχει μήτε καλύβην. Όλος είναι μετέωρος. Χωρίς σώμα αναβαίνει στον ουρανόν!».

Σε αυτήν ακριβώς την κατάσταση ο άνθρωπος είναι φλογισμένος από την θεία αγάπη, ανεβαίνοντας στην θέση του αγιασμού, του οποίου χωρίς, «ουδείς όψεται τον Κύριον».

Κάναμε μία προσπάθεια να εκθέσουμε την διδασκαλία του μακαρίου Γέροντος Ιωσήφ του Ησυχαστού όσον αφορά την ευχή του Ιησού, την νοερά προσευχή. Όπως είδατε και καθώς αναφέρθηκε, ο οσιώτατος Γέροντας είναι ένας από τους σύγχρονους Αθωνίτες Πατέρες. Κοιμήθηκε το 1959 κατά την ευλογημένη ημέρα της εορτής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Αυτός μας παρέδωσε με μοναδική ακρίβεια τους πρακτικούς συγκεκριμένους τρόπους ασκήσεως της νοεράς προσευχής. Και διακηρύττει, μέσω των επιστολών του, ότι η νοερά προσευχή δεν είναι μόνο μέλημα και κτήμα των μοναχών αλλά πάντων των Χριστιανών.

Ιδιαιτέρως σε αυτούς τους δύσκολους χρόνους που ζούμε, όπου η ζωή μας είναι βιομηχανοποιημένη και λόγω των αιτιών οι άνθρωποι ζουν με άγχος, αγωνία και ανασφάλεια, επιβάλλεται όσον ουδέποτε άλλοτε η άσκηση της ευχής του Ιησού. Το μήνυμα του μεγάλου συγχρόνου, νηπτικού οσίου Γέροντος Ιωσήφ του Ησυχαστού είναι να βοηθηθούμε όσο μπορούμε με την συχνή προφορική επίκληση του ονόματος του Ιησού. Ας έχουμε ένα καθημερινό πρόγραμμα προσευχής, όπου κυρίως θα χρησιμοποιούμε την ευχή, ανάλογα με τον χρόνο που μπορούμε να διαθέσουμε. Ένας μαθητής του μακαρίου Γέροντος Ιωσήφ, ο άγιος Γέροντας Εφραίμ ο Κατουνακιώτης που κοιμήθηκε μόλις πέρυσι, πολλές φορές μας έλεγε: «Η ποσότητα της προσευχής θα φέρει και την ποιότητα της προσευχής».

Γι’ αυτό μεγάλα είναι τα δωρήματα, μεγάλη η παράκληση, άρρητη η γλυκύτητα, απερίγραπτη η χαρά, ανέκφραστη η αγαλλίαση, βαθιά η εσωτερική ειρήνη και άπειρη η αγάπη που παρέχονται στον πιστό εξαιτίας της ευχής του Ιησού. Η άσκηση της ευχής τονώνει και αυξάνει την πίστη μας προς τον Θεό, που είναι απαραίτητη στην κρίσιμη αυτή στιγμή που ζει όλη η ανθρωπότητα. Διότι ποιός περίμενε ότι τα πράγματα θα εξελίσσονταν έτσι, ώστε να απειλείται η ανθρωπότητα με πόλεμο, στην εποχή μας που χαρακτηρίζεται ως η πιο εκπολιτισμένη, ελεύθερη και ευγενής; Τα σημερινά γεγονότα δείχνουν πια ότι η ειρήνη στον κόσμο, για την οποία μέχρι σήμερα υπήρχαν διακηρύξεις, αγώνες και διεθνή δίκαια διασαλεύεται, εφόσον τα διεθνή δίκαια δεν ισχύουν. Η μοναδική άγκυρα ελπίδας για κάθε Χριστιανό είναι η πίστη του προς τον Θεό. Ας μη ξεχνούμε το Κυριακό λόγιο: «Μελλήσετε δε ακούειν πολέμους και ακοάς πολέμων. Οράτε μή θροείσθε». Το “μη θροείσθε” επιτυγχάνεται κυρίως με την επίκληση του ονόματος του Ιησού και της επελεύσεως του θείου φωτισμού διά της Χάριτος του Θεού.

Το κυριότερο μήνυμα του Αγίου Όρους προς τον ευσεβή λαό του Θεού, είναι: «Όσο μπορείτε, λέγετε την ευχή». Ό,τι και αν πούμε, ό,τι και αν εξηγήσουμε, είναι αδύνατον να εκφράσουμε σε βάθος και σε πλάτος τα αγαθά αποτελέσματα της ευχής του Ιησού στον οποίο πρέπει πάσα δόξα, τιμή και προσκύνηση στους αιώνες. Αμήν.

Συνεχίζεται…