Αίσθησις Ζωής Αθανάτου (8) – Ομιλίες για τον Γέροντα Ιωσήφ τον Ησυχαστή

Συνέχεια από (7)

Αρχιμ. Εφραίμ, Καθηγουμένου Ι. Μ. Μονής Βατοπαιδίου

Οι μοναχοί δεν είναι παρά εκμεταλλευτές του Γένους σε διάφορα επίπεδα. Στο επίπεδο της λατρείας επέφεραν την νόθευση και αλλοίωσή της, καθιστώντας την αποκρουστική και κουραστική. Κοινωνικά, εμφανίζονται ως θορυβοποιοί και ταραχοποιοί. Εκκλησιολογικά επέφεραν την αλλοτρίωση της θρησκείας, ως «καλογεροθρησκεία». Εθνικά, ισχυρίζεται ο Κοραής, ότι από τις μακρές προσευχές και νηστείες, τις πολλές εκκλησίες και τα πολλά μοναστήρια ανεφύτρωσαν οι Τούρκοι. Φορέας και μεταφορέας των ιδεών του Κοραή στους χώρους λήψεως των αποφάσεων έγινε ο αρχιμανδρίτης Θεόκλητος Φαρμακίδης, γραμματέας της Ιεράς Συνόδου. Δηλαδή μοναχός πρωτοστάτησε κατά του μοναχισμού!

Ο Φαρμακίδης ως ενεργό μέλος της Επταμελούς Επιτροπής καταθέτει «Έκθεση» περί των εκκλησιαστικών ζητημάτων, όπου κατά τον σημαντικότερο θεολόγο του 19ου αιώνα, πρωτοπρεσβύτερο Κωνσταντίνο Οικονόμο, «οι μοναχοί υπήρξαν τα τελευταία θύματα της Εκθέσεως». Η « Εκθεση» της Επιτροπής θα υλοποιηθεί από την Αντιβασιλεία, έστω και αν πολλά άρθρα της Εκθέσεως αθετούσαν την Ορθόδοξη κανονική τάξη, την παραδεδομένη από τις Οικουμενικές Συνόδους. Ο παραδοσιακός, γνήσιος απόγονος των Κολλυβάδων, Κωνσταντίνος Οικονόμος, χαρακτηρίζει ως εξής τις σχετικές αποφάσεις: Την μετατροπή ξαφνικά όλων των μοναστηριών σε κοινόβια ως «πρώτον τρόπον ενεργότατον εις διάλυσιν των μοναστηρίων». Την απαγόρευση συστάσεως κοινοβίου με λιγότερους από 30 μοναχούς ως «δεύτερον τρόπον της των μοναστηρίων καταστροφής». Και τέλος, τον αποκλεισμό από τον μοναχισμό των κάτω των 30 ετών ως «τρίτον τρόπον γενναιότερον προς εξολόθρευσιν της μοναχικής πολιτείας».

Συνέπεια όλων τούτων ήταν να συρρικνωθεί και να αλλοιωθεί ο ελληνικός ορθόδοξος μοναχισμός. Πάνω από 400 μοναστήρια έκλεισαν στην Ελλάδα. Παράλληλα, ενώ οι μοναχοί του Αγίου Όρους στις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα ανέρχονταν σε 6.000 (ο Πουκεβίλ αναφέρει 10.000), κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα δεν ξεπερνούσαν τους 700. Το κληροδότημα του αντιμοναχικού πνεύματος των προτεσταντιζόντων θεολόγων και πολιτικών της εποχής, αλλά και της αλλοιώσεως του ορθοδόξου μοναχισμού –ο οποίος είχε πάντοτε ησυχαστική διάσταση– παρέλαβε ο μακάριος Γέροντας Ιωσήφ, όταν ήλθε να μονάσει στον Αθωνα. Βέβαια δεν λείπανε οι εξαιρέσεις, αλλά αυτές ήταν μετρημένες στα δάχτυλα. Εξάλλου σ ένα όραμα που είχε δει ο νεαρός τότε μοναχός Ιωσήφ, όταν άγγελοι τον έφεραν να πολεμήσει στην πρώτη γραμμή με τους αντιμέτωπους στο απέναντι στρατόπεδο δαίμονες, μαζί του ήταν ακόμη ένας ή δύο.

Ο όσιος Γέροντας εισήγαγε με τον εμπειρικό τρόπο ζωής του ξανά την ησυχαστική διδασκαλία του αγίου Γρηγορίου Παλαμά στον σύγχρονο αγιορειτικό και εν γένει στον ορθόδοξο μοναχισμό. Η διδασκαλία του ήταν εφάμιλλη των νηπτικών Πατέρων της Φιλοκαλίας, όπως των οσίων Καλλίστου και Ιγνατίου των Ξανθοπούλων, Ησυχίου, Θεολήπτου Φιλαδελφείας, Νικηφόρου του Μονάζοντος, Γρηγορίου του Σιναΐτου, Ιωάννου του Καρπαθίου, Μάρκου του Ασκητού, Πέτρου του Δαμασκηνού, Μαξίμου του Ομολογητού, Συμεών του Νέου Θεολόγου, αλλά και του αγίου Ισαάκ του Σύρου, του οποίου τα έργα τα είχε ως εγκόλπιο. Η παρουσία του ως γνησίου εκφραστού της νηπτικής Πατερικής παραδόσεως, δημιούργησε ρεύμα προσελεύσεως στον μοναχισμό ώστε να φύγουν τον «υπαίτιον βίον» και να ακολουθήσουν «την μοναχικήν και ασυνδύαστον πολιτείαν» πάρα πολλοί από τους συγχρόνους μοναχούς του Αγίου Όρους.

Ο Προηγούμενος της Ιεράς Μονής Σίμωνος Πέτρας, Γέροντας Αιμιλιανός, που ενστερνίσθηκε την διδασκαλία του Γέροντος Ιωσήφ του Ησυχαστού και την μετέδωσε στα πολυπληθή πνευματικά του τέκνα, γράφει: «Ο μακαριστός Γέρων Ιωσήφ Ησυχαστής αποτελεί καύχημα διά την νεωτέραν αγιορειτικήν ιστορίαν, ότε εις καιρούς δυσχειμέρους ανενέωσε την αιωνόβιον ησυχαστικήν και προσευχητικήν εμπειρίαν εν τω Αθω και, διά της συντόνου και αδιαλείπτου ασκήσεως και της πνευματικής αγωγής και διδασκαλίας των τέκνων αυτού, προητοίμασε μίαν νέαν γενεάν της αειρόου ευχής του Ιησού, με ακτινοβολίαν πέραν των ορίων της Ελλάδος».

Όταν βρισκόταν στις σπηλιές της Μικρής Αγίας Αννας, τον είχε επισκεφθεί ο κ. Ιωάννης Μπίτσιος από την Ουρανούπολη, την περίοδο που ο Γέροντας είχε αποκτήσει τους τρεις υποτακτικούς του, τον Γέροντα Ιωσήφ τον Βατοπαιδινό, τον Γέροντα Εφραίμ Προηγούμενο της Μονής Φιλοθέου και τον αείμνηστο Γέροντα Χαράλαμπο Προηγούμενο της Μονής Διονυσίου. Ο κ. Μπίτσιος ρώτησε τον Γέροντα, αν αυτοί οι τρεις νέοι μοναχοί ήταν της συνοδίας του, και ο Γέροντας Ιωσήφ του αποκρίθηκε προφητικά· «βλέπεις αυτά τα καλογέρια, Γιάννη; Αυτά θα γεμίσουν με μοναχούς το Άγιον Όρος». Και όντως στον μακάριο Γέροντα Ιωσήφ τον Ησυχαστή ανάγεται σήμερα η πνευματική πατρότητα έξι Ιερών Μονών του Αγίου Όρους και πολλών άλλων εντός και εκτός Ελλάδος. Οι Μονές του Αγίου Όρους· Βατοπαιδίου, Διονυσίου, Ξηροποτάμου, Καρακάλλου, Φιλοθέου, και Κωνσταμονίτου έχουν ηγουμένους που είναι πνευματικά εγγόνια του οσιωτάτου Γέροντος.

Επίσης σε πολλά κελλιά-καλλύβες του Αγίου Όρους υπάρχουν Γέροντες, που έχουν άμμεση πνευματική συγγένεια με τον Γέροντα Ιωσήφ· όπως του Οσίου Εφραίμ του Σύρου στα Κατουνάκια, όπου ο αείμνηστος παπα-Εφραίμ ο Κατουνακιώτης –ο Γέροντας της καλύβης– θεωρούσε τον Γέροντα Ιωσήφ ως τον πραγματικό Γέροντά του και “δάσκαλο”. Παράλληλα πνευματικά εγγόνια του Γέροντος είναι Γέροντες και πνευματικοί καθοδηγητές σε πολλά γυναικεία και ανδρικά μοναστήρια της Ελλάδος.

Στην Κύπρο, ο πανιερώτατος μητροπολίτης Λεμεσού Αθανάσιος –που τυγχάνει να είναι πνευματικός εγγονός του μακαρίου Γέροντος Ιωσήφ– είναι ο Γέροντας της ιστορικής Μονής του Μαχαιρά που εορτάζει φέτος τα 800 χρόνια από την ίδρυσή της, της Ιεράς Μονής του Αγίου Ηρακλειδίου, του Ιερού Ησυχαστηρίου Παναγίας Τρικουκκιάς και του Ιερού Ησυχαστηρίου Αγίας Τριάδος στον Λυθροδόντα.

Στην Αμερική ο Γέροντας Εφραίμ Προηγούμενος της Μονής Φιλοθέου, ένας από τους υποτακτικούς του μακαρίου Γέροντος Ιωσήφ, έχει ιδρύσει 16 μοναστήρια με κύριο κέντρο αυτό του Αγίου Αντωνίου στην Αριζόνα, το οποίο αποτελεί μία πραγματική πνευματική όαση για την ομογένεια στην Αμερική.

Ο καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Γεώργιος Μαντζαρίδης, ο οποίος εκτιμά την επίδραση του σύγχρονου αγιορείτικου μοναχισμού στην ζωή της Εκκλησίας, αναφέρει:

«Η ανάκαμψη αυτή του αγιορείτικου μοναχισμού συνδέεται πρωτίστως με ισχυρές χαρισματικές προσωπικότητες, πού διέθεταν έντονη πνευματική και ηθική ακτινοβολία. Οι προσωπικότητες αυτές που έζησαν ή και εξακολουθούν να ζουν στις ημέρες μας, δημιούργησαν ρεύματα προσελεύσεως στον μοναχικό βίο. Περιοριζόμενοι σε αυτούς που απεχώρησαν ήδη από την ζωή αυτή, σημειώνουμε τον Γέροντα Ιωσήφ τον Ησυχαστή, στον οποίο ανάγουν σήμερα την πνευματική τους πατρότητα έξι από τις είκοσι Ιερές Μονές του Αγίου Όρους, τον Γέροντα Παΐσιο, ο οποίος συνδέεται επίσης με την σύσταση ή ανανέωση ορισμένων Μονών, αλλά υπήρξε και πνευματικός οδηγός πολλών αγιορειτών μοναχών και αναρίθμητων πιστών, και τον Γέροντα Σωφρόνιο, ο οποίος ενώ πέρασε τις τελευταίες δεκαετίες της ζωής του στην Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου του Έσσεξ, την οποία ίδρυσε, έζησε περισσότερο από δύο δεκαετίες στο Άγιον Όρος και με το βιβλίο του Ο άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης οδήγησε πολλούς νέους στον μοναχισμό».

Συνεχίζεται…