Η γενοκτονία των Σέρβων 1941-45 (Τα στρατόπεδα εξόντωσης)

Τα πρώτα στρατόπεδα εξόντωσης στην Κροατία αρχίζουν να δημιουργούνται από τους ούστασι* τον Απρίλιο-Μάιο 1941. Στις 23 Νοεμβρίου 1941 “νομιμοποιούνται” με ειδικό νομοθετικό διάταγμα που υπογράφουν ο Πόγκλαβνικ (δικτάτορας Άντε Πάβελιτς) και ο υπουργός Εσωτερικών Άντρια Αρτούκοβιτς. Η επίσημη ονομασία είναι “Στρατόπεδα Εγκλεισμού και Εργασίας”, αλλά θα είναι γνωστά ως λόγκορ και βρίσκονται παντού, σε ολόκληρη την ανεξάρτητη Κροατία.

Ο εγκλεισμός στα στρατόπεδα δεν αποφασίζεται από τα δικαστήρια, αλλά από την “Υπηρεσία ελέγχου ούστασι”, οι αποφάσεις της οποίας είναι τελεσίδικες, σύμφωνα με τον νόμο που τις καθιέρωσε. Στην πραγματικότητα, οποιοδήποτε απόσπασμα της εθνοφρουράς του Πόγκλαβνικ έχει την εξουσία να συλλαμβάνει και να φυλακίζει στα λόγκορ τον οποιοδήποτε. Τα περισσότερο δραστηριοποιημένα στρατόπεδα στην Κροατία είναι 22, αλλά τα περισσότερα θα λειτουργήσουν για ένα μικρό χρονικό διάστημα – διάστημα αρκετό, όμως, για να συνεισφέρουν στην εθνικοθρησκευτική γενοκτονία. Μόνο δύο στρατόπεδα – του Γιασένοβατς και του Στάρα Γκράντισκα – θα λειτουργήσουν μέχρι το 1945. Είναι και θα παραμείνει αδύνατο να βεβαιωθεί ο ακριβής αριθμός των θυμάτων, που δολοφονήθηκαν ή πέθαναν από στερήσεις και αρρώστιες, στα λόγκορ. Όλοι οι κατάλογοι και τα ντοκουμέντα (τουλάχιστον εκεί που υπήρχαν) καταστράφηκαν όταν οι δήμιοι ούστασι, ηττημένοι πλέον, αναγκάστηκαν να τραπούν σε φυγή.

Στην αρχή ο αρχιστράτηγος των λόγκορ είναι ο Μίγιο Μπάμπιτς, αλλά η θητεία του θα τελειώσει σύντομα, όταν τον Ιούνιο του 1941 οι Σέρβοι αντάρτες τον σκοτώνουν. Διάδοχος του θα είναι ο Βιέροσλαβ Λούμπουριτς, ο οποίος στις 9 Οκτωβρίου 1942, στη διάρκεια μιας επίσημης τελετής, θα καυχηθεί ότι κατόρθωσε να «εξοντώσει [στο στρατόπεδο Γιασένοβατς] περισσότερα άτομα απ’ όσα η οθωμανική αυτοκρατορία στη μακρόχρονη κατοχή της στις ευρωπαϊκές χώρες»[32]. Η αδελφή του, η Νάντα Λούμπουριτς, χαρακτηρίζεται και ξεχωρίζει για τις ωμότητες που διαπράττει απέναντι στις φυλακισμένες του λόγκορ Στάρα Γκράντισκα[33].

Η φύλαξη των στρατοπέδων εξόντωσης έχει ανατεθεί σ’ ένα ειδικό σώμα με την ονομασία “Ustaska Nadzorna Sluzba”.

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

*Με την προσταστία του Ντούτσε (δικτάτορα της φασιστικής Ιταλίας Μουσολίνι) ο Άντε Πάβελιτς (μελλοντικός δικτάτορας της Κροατίας) ιδρύει το 1931 ένα καινούργιο πολιτικό κίνημα που λαμβάνει την ονομασία «Ούστασι», που σημαίνει κατά λέξη επαναστάτης, στασιαστής.

32. Ε. Paris, ό.π., σελ. 118. Με τον Λούμπουριτς απασχολείται μια έκθεση που υπογράφει ο υπεύθυνος της αστυνομίας στη γερμανική πρεσβεία του Ζάγκρεμπ: «[Ο Λούμπουριτς είναι ένας] συνταγματάρχης ούστασι [στο] Ζάγκρεμπ. Από το 1928 μέχρι το 1941 στην εξορία. Ιδρυτής και πρώτος διοικητής των στρατοπέδων συγκέντρωσης της Κροατίας. Με δικές του διαταγές αφανίστηκαν στο στρατόπεδο Στάρα Γκράντισκα 80.000, στο Γιασένοβατς 120.000 και σε άλλα στρατόπεδα 20.000 άνθρωποι. Ο Λούμπουριτς συμμετείχε ο ίδιος προσωπικά στις σφαγές. Σαδιστής, νευρασθενής, παθολογικά άρρωστος. Υπάκουος στον Πόγκλαβνικ και έμπιστο “όπλο” του, έτοιμος για τα πάντα. Ενεργός πολιτικός, η κινητήρια δύναμη των αιμοσταγών σφαγών στην Κροατία» (βλ. Συλλογικό έργο, Dokumenti o protinarodnom radu i zlocinima jednog dela katalickog klera, Ζάγκρεμπ 1946). Μετά τον πόλεμο, ο Λούμπουριτς κατέφυγε στη φραγκική Ισπανία όπου επιμελείται την έκδοση του περιοδικού των ούστασι ”Drina”.

33. «Στη Στάρα Γκράντισκα ήταν καθημερινό θέαμα τα αποκεφαλισμένα και ακρωτηριασμένα ανθρώπινα σώματα… Μεταξύ των σκληρότερων δεσμοφυλάκων θυμάμαι τη Νάντα Λούμπουριτς. Τη νύκτα, διασκέδαζε με το να μαχαιρώνει τις κρατούμενες και να τις στραγγαλίζει με τα ίδια της τα χέρια. […] Ημέρα και νύκτα διάλεγε νέα θύματα. Ερχόταν ο σατανικός Στέπαν Μπόσακ, οι γυναίκες ούστασι Νάντα Λούμπουριτς, Μάια Μπούντιον και Μπόζιτσα Ομπράντοβιτς, διαλέγανε τα θύματα και όσες είχαν επιλεγεί τις αποκεφάλιζαν σε ένα κελί». (Από τις μαρτυρίες των Πολίν Γουέις και Ρόζικα Σίνκο που επιβίωσαν κατά τη φυλάκιση τους στο στρατόπεδο, βλ. Συλλογικό έργο, Zlocini…, cit).

Πηγή: Μάρκο Αουρέλιο Ριβέλλι, «Ο Αρχιεπίσκοπος της Γενοκτονίας», έρευνα-επιμέλεια: Νίκος Κλείτσικας, μετάφραση: Μαργαρίτα Σαλβάτο, εκδόσεις Προσκήνιο, Αθήνα 2000, σ. 86-87.