Λίμνη Κερκίνη, ένας θαυμαστός υδροβιότοπος (με πολλές φωτογραφίες)

Μόνιμοι ή περιστασιακοί κάτοικοι της Κερκίνης, οι πελαργοί, οι αργυροπελεκάνοι, οι κορμοράνοι, οι λευκοτσικνιάδες, οι βίδρες, οι βάτραχοι τα χέλια, οι νεροβούβαλοι και ένα σωρό άλλα πλάσματα δίνουν ζωή στη λίμνη που αποτελεί εν αν από τους σπουδαιότερους υγροβιόπούς της χώρας μας. Όλα αυτά αποτελούν ενα θαυμαστό κόσμο σε απόσταση αναπνοής από την Θεσσαλονίκη.

Δεν διεκδικεί τον τίτλο της πιο διάσημης λίμνης της Ελλάδας, αλλά κάποιοι σχυρίζονται ότι αποτελεί τον σπουδαιότερο υγροβιότοπο της χώρας μας. Η Κερκίνη, μια λίμνη που προύπήρχε σαν φυσική και που στην σημερινή μορφή της είναι τεχνητή, εχει αρχίσει να μπαίνει στους καταλόγους των εκδρομικών προορισμών των ταξιδιωτικών γραφείων. Όχι άδικα, αφού συνδυάζει την ομορφιά του τοπίου με την ομορφιά της ζωής, με την ομορφιά των εκατοντάδων (για την ακρίβεια 279) ειδών πουλιών -και όχι μόνον- που την έχουν επιλέξει σαν τόπο αναπαραγωγής τους.

Η γύρω περιοχή βρίσκεται σε υψόμετρο 30 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας, ενώ η ανώτερη στάθμη της λίμνης κυμαίνεται μεταξύ 30 μέτρων (στο τέλος του καλοκαιριού) και 35 μέτρων (στο τέλος της άνοιξης). Το μέγιστο βάθος της είναι 10 μέτρα, αλλά στο μεγαλύτερο τμήμα της έχει βάθος 1 έως 3 μέτρα. Η επιφάνεια της κυμαίνεται από 55.000 εως 70.000 στρέμματα ανάλογα με το ύψος της στάθμης του νερού.

Προσεγγίζοντας την φύση

Η απόσταση μπορεί να τρομάξει τον Αθηναίο (περίπου εξακόσια χιλιόμετρα), αλλά τελικά στην Κερκίνη φτάνεις εύκολα, καθώς ο δρόμος είναι η εθνική οδός. Για τους Θεσσαλονικείς, βέβαια, τα πράγματα είναι πολύ πιο απλά, αφού η Κερκίνη βρίσκεται στά… πόδια τους.

Ο δρόμος που συνδέει την Κερκίνη (τον οικισμό) με τον Λιθότοπο ήταν μέχρι πριν από ενάμιση (σημείωση VatopaidiFriend: Φεβρουάριος 2006) περίπου χρόνο χωμάτινος, γεγονός που αποθάρρυνε τους εκδρομείς να τον ακολουθήσουν. Σήμερα, καλώς ή κακώς, είναι άσφάλτινος και έτσι οποιοσδήποτε, με οποιοδήποτε αυτοκίνητο, μπορεί να απολαύσει την εκπληκτική θέα προς το Μπέλες, που αποτελεί και το φυσικό σύνορο της χώρας μας με την Βουλγαρία. Επιπλέον ακολουθώντας την διαδρομή αυτή έχεις και την δυνατότητα να δεις, από αρκετά μικρή απόσταση αν είσαι διακριτικός, αρκετούς φτερωτούς κατοίκους της λίμνης. Πελαργοί, λευκοτσικνιάδες, σταχτοτσικνιάδες και χαλκόκοτες περπατούν στην όχθη αναζητώντας τροφή και εμείς οφείλουμε να μην διαταράξουμε την ηρεμία τους. Δεν τρέχουμε από πίσω τους σαν να παίζουμε κυνηγητό, κινούμαστε με χαμηλή ταχύτητα με το αυτοκίνητο μας και σε καμιά περίπτωση δεν χρησιμοποιούμε την κόρνα!

Για να μπεις, όμως, στην καρδιά του υγροβιότοπου, πρέπει να ακολουθήσεις τους υδάτινους δρόμους της λίμνης και να κινηθείς από το Μανδράκι προς την μεριά του Στρυμόνα. Μόνο έτσι μπορείς να αντιληφθείς, να νιώσεις το μεγαλείο του υγροβιότοπου. Αν φοβάσαι μήπως κουραστείς, μπορείς να πας μια βόλτα με την βάρκα.

Εμείς, όμως, προτείνουμε ανεπιφύλακτα το κανό. Είναι πιο ευέλικτο, πιο ήσυχο και σου επιτρέπει να πλησιάσεις πιο κοντά στα πουλιά που θέλεις να παρατηρήσεις. Όλα αυτά -το τονίζουμε- πρέπει να γίνονται με απόλυτο σεβασμό στις υπάρξεις της λίμνης.

Σημειώνουμε ότι εξορμήσεις στην λίμνη διοργανώνονται με αφετηρία το Μανδράκι, από τον «Οικοπεριηγητή» κ.ά., ενώ βάρκα μπορείτε να βρείτε και στο λιμανάκι της Κερκίνης.

Η ανθρώπινη παρέμβαση στήν λίμνη

Η ομορφιά των εικόνων που περνούν από τα μάτια σου καθώς κωπηλατείς ανάμεσα στις άγριες ιτιές του παρυδάτιου δάσους, θυμίζουν καλογυρισμένο ντοκιμαντέρ για την φύση και σε κάνουν να σκέφτεσαι ότι μπορεί να συνδυάζεται η οικονομική ανάπτυξη και τα τεχνικά έργα που αυτή επιβάβάλλει με τις επιταγές της φύσης. Ωστόσο, τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι. Ο υγροβιότοπος υπήρχε και πριν το 1932 που φτιάχτηκα το πρώτο φράγμα στον Λιθότοπο, προκειμένου να αρδευτεί η πεδιάδα των Σερρών. Η περιοχή αποτελούσε σταθμό για τα αποδημητικά πουλιά. Τα αβαθή νερά, η πλούσια βλάστηση και οι ήπιες κλίσεις του ανάγλυφου συντέλεσαν στο να διατηρηθεί και ίσως να αυξηθεί ο ανεκτίμη φυσικός πλούτος μετά την ανέγερση του πρώτου φράγματος.

Τα πρώτα προβλήματα εμφανίστηκαν το 1982, μετά τα έργα που οδήγησαν στην άνοδο της στάθμης της λίμνης. Το νερό φαίνεται να είναι τώρα επαρκές για τις ανάγκες της άρδευσης λιβαδιών του κάμπου των Σερρών. Τώρα όμως οι συνέπειες της ανθρώπι­νης παρέμβασης είναι και πιο αισθητές, και πιο καθοριστικές. Η εποχιακή άνοδος της στάθμης του νερού πάνω από κάποια όρια θέτει σε κίνδυνο τις μοναδικές ποιότητες του βιότοπου. Σε δυσχερή θέση βρίσκονται πλέον οι άγριες ιτιές που δυσκολεύονται να επιβιώσουν, καθώς, την άνοιξη και το καλοκαίρι, το νερό σκεπάζει τα κλαδιά τους. Επίσης, μειώνονται οι καλαμιώνες και καταστρέφονται οι φωλιές στις αμμούδες και στα λασποτόπια στο εσωτερικό δέλτα του Στρυμόνα.

Ο άνθρωπος βρίσκεται για μια ακόμη φορά αντιμέτωπος με τις αντιφατικές επιλογές του. Οι τοπικοί παράγοντες δηλώνουν ότι απαιτούνται κάποια έργα, για την καλύτερη διαχείριση των υδάτων και την εκβάθυνση της λίμνης, έτσι που και οι αγρότες να έχουν νερό για τα χωράφια τους, αλλά και η λίμνη να παραμείνει ζωντανή, όμορφη, αποτελώντας μοχλό ανάπτυξης της περιοχής.

Η χλωρίδα και η πανίδα του υδροβιοτόπου

Ο μεγαλύτερος αριθμός φυτών συναντάται στο όρος Μπέλες (Κερκίνη) και στα Κρούσια, επειδή στην περιοχή γύρω από την λίμνη η έντονη ανθρώπινη δραστηριότητα έχει περιορίσει τον αριθμό των αυτοφυών ειδών. Ωστόσο η υδρόβια βλάστηση μέσα στη λίμνη παραμένει σημαντική. Χαρακτηριστικά είδη είναι το νεροκάστανο ή καρδίτσια, η πιπερίτσα, η άσπρη νεροκολοκυθιά ή νούφαρο και η κίτρινη νεροκολοκυθιά. Στις όχθες και τα κανάλια υπάρχουν κυρίως: καλάμια, βούρλα και ψάθι ή σάζι. Το παραποτάμιο δάσος στις εκβολές του Στρυμόνα αποτελείται κυρίως από βάγιες η ιτιές, αρμυρίκια, η περένια και ένα ξένο είδος που μεταφέρθηκε από την Βουλγαρία.

Η λίμνη είναι πλούσια και σε ιχθυοπανίδα, αφού ο κατάλογος με τα διάφορα είδη ψαριών περιλαμβάνει μεταξύ άλλων την σαρδέλα, την μπριάνα, το ιταλικό, την κοκκινοφτέρα, το γουλιανό, την πέρκα, το ασπρόψαρο, το τσιρόνι, το γλήνι και φυσικά το γριβάδι, που μπορείτε να το γευτείτε στις ταβέρνες της περιοχής.

Ζαρκάδι, τσακάλι, λύκος, σκαντζόχοιρος, αγριόγατα, λαγός, βίδρα, λοβός, αρουραίος, κουνάβι, νυφίτσα, ποντικός, τυφλοπόντικας, αγριογούρουνο, αλεπού κ.τ.λ. δημιουργούν τον κατάλογο με τα θηλαστικά της περιοχής. Χαρακτηριστικό όμως του υγροβιότοπου της λίμνης Κερκίνης είναι οι αγέλες από βουβάλια, πού λόγω της αγάπης τους προς το υγρό στοιχείο θα ακούσετε να αναφέρονται χαρακτηριστικά ως νεροβούβαλοι.

Επίσης στην περιοχή υπάρχουν 10 τουλάχιστον είδη αμφίβιων (βάτραχος σαλαμάνδρες, τρίτωνες), 5 είδη σαλιγκαριών, 19 είδη ερπετών (σαύρες, φίδια, χελώνες) και μια τεράστια ποικιλία εντόμων. Όλα αυτά παίζουν σημαντικό ρόλο στην τροφική αλυσίδα και συντελούν στον βιολογικό πλούτο της λίμνης.

Την τιμητική τους ωστόσο, όταν γίνεται αναφορά στην πανίδα της λίμνης έχουν τα πουλιά, που αποτελούν ίσως και τον σημαντικότερο πόλο έλξης επισκεπτών. Ανάμεσα τους είναι ο ροδοπελεκάνος και ο αργυροπελεκάνος (Μπαμπούρι), ο Κορμοράνος (μεγάλο καραμπατάκι), η Λαγκόνα (μικρό καραμπατάκι), ο Στακτοτσικνιάς (γκρίζος ψαροφάγος) Αργυροτσικνιάς και Λευκοτσικνιάς (άσπρος ψαροφάγος), Χουλιαρομύτα (κουταλάς), Φαλαρίδα (τσάγκα) κ.τ.λ. Σημειώστε ότι η λίμνη φιλοξενεί συνολικά 227 είδη πουλιών, κυρίως ενδημικά. 76 από αυτά αναφέρονται στον Εθνικό Κόκκινο κατάλογο, ενώ τουλάχιστον 31 από αυτά προστατεύονται από ρυθμίσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η βόρεια πλευρά της λίμνης, από το λιμάνι της Κερκίνης μέχρι το Μανδράκι και ακόμα πιο πέρα, μέχρι την Βυρώνεια είναι αυτή που κυρίως προσφέρεται για περιπάτους η βόλτα με το αυτοκίνητο. Εύκολη και άμεση πρόσβαση στην όχθη προσφέρει ο χωματόδρομος του αναχώματος (ξεκινά από το λιμάνι της Κερκίνης). Στην συνέχεια θα πρέπει να ξαναβγείτε στον επαρχιακό δρόμο και να αναζητήσετε την τύχη σας σε διάφορους χωματόδρομους, κινούμενοι πάντα προς το Μανδράκι.

Ένα ζευγάρι κυάλια είναι ένα καλό εφόδιο για να παρατηρήσεις το θαυμαστό πέταγμα των αγυροπελεκάνων, που νομίζεις ότι παραδίδουν μαθήματα αεροδυναμικής κάθε φορά πού αποφασίζουν να εγκαταλείψουν το νερό ή το έδαφος. Φοβερό θέαμα οι φωλιές των πελαργών, στις όποιες μπορεί κανείς να δει μέχρι και έξι κεφαλάκια να ξεπροβάλλουν πίσω από τα κλαδιά, ενώ και τα πιο μικρά πουλιά έχουν και αυτά την δική τους χάρη. Αλλά και η χλωρίδα της λίμνης έχει κάτι ιδιαίτερο να προσφέρει το καλοκαίρι. Γύρω-γύρω τα δέντρα πράσινα, ενώ τα νούφαρα έχουν μεγαλώσει και στέκονται στην επιφάνεια του νερού κατά ομάδες, σχηματίζοντας πανέμορφα «νησάκια»

Εντελώς διαφορετικό είναι το θέαμα που προσφέρουν οι νεροβούβαλοι, τους οποίους θα δείτε στην Βυρώνεια, αν κινηθείτε παράλληλα με τον Στρυμόνα, με κατεύθυνση προς την λίμνη. Πρόκειται για είδος μοναδικό στην Ευρώπη με ελεγχόμενο και επιδοτούμενο πληθυσμό πού φτάνει τα επτακόσια κεφάλια. Παλιότερα τέτοια βουβάλια υπήρχαν και στον οικισμό Κερκίνη.

Κλείνοντας θα πρέπει να πούμε ότι δεν είναι η λίμνη το μοναδικό αξιοθέατο της περιοχής. Ναι, η Κερκίνη κλέβει την παράσταση, αλλά γύρω από αυτήν θα βρείτε αρκετά γραφικά χωριά, πνιγμένα στο πράσινο (Πλατανάκια, Μακρυνίτσα, Πορόϊα). Ενώ όσοι έχουν στην κατοχή τους κάποιο τετρακίνητο, έκτος δρόμου όχημα, μπορούν να δοκιμάσουν την τύχη τους στους δασικούς δρόμους του κατάφυτου και επιβλητικού Μπέλες. Στην περιοχή θα βρείτε επίσης την Μονή της Παναγίας της Γουμεράς, στο χωριό Μακρινίτσα, στους πρόποδες του Μπέλες.

 

Πηγή: Νίκου Λουπάκη, Μηχανολόγου Μηχανικού – Δημοσιογράφου

Διευθυντή Σύνταξης Περιοδικού Πεμπτουσία

ΛΙΜΝΗ ΚΕΡΚΙΝΗ, Θαυμαστός υδροβιότοπος

απο το 19ο τεύχος του Περιοδικού «Πεμπτουσία»

σελ. 20-26

Δεκέμβριος 2005 – Μάρτιος 2006