Η δημιουργία και η αξία του ανθρώπου

του Καθηγουμένου της Ι.Μ. Μονής Βατοπαιδίου, Αρχιμ. Εφραίμ

Ο Θεός δημιούργησε πρώτα τον νοητό, αόρατο κόσμο που περιλαμβάνει τα μυριάριθμα πλήθη των αγγέλων και έπειτα τον υλικό, ορατό διά του Λόγου του, των θείων προσταγμάτων. Τελευταίον, ως “κορωνίδα της κτίσεως”, δημιούργησε τον άνθρωπο, που όπως λέει και ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, αποτελείται από ορατή και αόρατη φύση. Γι’ αυτό και ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς χαρακτηρίζει τον άνθρωπο ως «τόν μείζονα εν σμικρώ κόσμον».

Η ανθρώπινη φύση δεν δημιουργήθηκε προστακτικά, όπως η υπόλοιπη αισθητή και νοερή κτίση, που ο Θεός Λόγος «είπε και εγενήθησαν, ενετείλατο και εκτίσθησαν». Για την δημιουργία του ανθρώπου συσκέφθησαν και τα τρία πρόσωπα της Αγίας Τριάδος και είπαν: «ποιήσωμεν άνθρωπον κατ’ εικόνα ημετέραν και καθ’ ομοίωσιν». Έτσι ο ίδιος ο Κύριος και Δημιουργός έλαβε χώμα από την γή, δημιούργησε τον ανδριάντα, το σώμα, και το υπερφυέστερο είναι ότι του «ενεφύσησε πνοήν ζωής», την θεία Χάρη, τις άκτιστες θεοποιές ενέργειες. Έχει το «περισσόν της ζωής» από κάθε άλλο κτίσμα, που αυτό είναι η υιοθεσία. Κατά τον άγιο Γρηγόριο Παλαμά το “κατ’ εικόνα” του ανθρώπου είναι υψηλότερο από το “κατ’ εικόνα” των αγγέλων. Η ψυχή του ανθρώπου είναι η μόνη που έχει νού, λόγο και πνεύμα ζωοποιό. Οι άγγελοι, επειδή δεν έχουν υλικό σώμα, δεν έχουν και πνεύμα ζωοποιό που θα έδινε ζωή στο συνημμένο σώμα, όπως των ανθρώπων.

Η δημιουργία αποτελεί ένα μυστήριο για τον άνθρωπο. Μυστήριο, που κλείνει μέσα του την δημιουργική και προνοητική παρουσία του Θεού στον κόσμο, ενώ ταυτόχρονα φανερώνει το θείο μεγαλείο Του. Ο άνθρωπος έχει την δυνατότητα να διεισδύσει σε αυτό το μυστήριο και να γνωρίσει την αγάπη, πανσοφία και ιδιαίτερη πρόνοια του Θεού για τα δημιουργήματά του. Έτσι μπορεί να ζεί σε μία διαρκή κοινωνία ευχαριστίας και δοξολογίας προς τον Θεό, ο οποίος του χαρίζει από υπερβάλλουσα αγάπη τα πάντα, και ιδιαίτερα την θέωσή του, δηλαδή το «καθ’ ομοίωσιν».

Απόσπασμα από την εισήγηση του Γέροντος Εφραίμ με τίτλο «Δημιουργία και έσχατα» στην Επιστημονική Ημερίδα «Οικολογική κρίση και η Αποκάλυψη του Ιωάννου» (Αθήνα, Ελληνοαμερικανική Ένωση, 15-16 Δεκεμβρίου 2001)