ΖΟΥΜΕ ΜΕ ΔΑΝΕΙΚΑ

Εκείνο που θα έπρεπε να μας απασχολεί όλους και που δεν απασχολεί κανέναν (κανέναν από τους διανοούμενους), είναι πως ζούμε με δανεικά στην κυριολεξία, πως δεν κερδίζομε τη ζωή μας. Μας ζουν. Αν δεν το καταλάβομε αυτό, δεν κάνομε τίποτα. Από εκεί πρέπει να αρχίσει οποιαδήποτε κίνηση για κάποια ενδεχόμενη γενικότερη αλλαγή στην Ελλάδα. Όσο ζούμε με δανεικά, όσο χρωστάμε στους άλλους τη ζωή μας, δεν είναι δυνατό να αλλάξομε νοοτροπία. Κανένας άνθρωπος που ζει με δανεικά δεν είναι της προκοπής. Το ίδιο κανένας λαός ή κράτος. Προπαντός με αιώνια δανεικά σαν εμάς· (γιατί κάποτε μπορεί να παρουσιαστεί μια μεγάλη ανάγκη, αν και μια μοναχά φορά μπορεί να σημάνει κακή αρχή). Πρέπει να πληρώσομε κάποτε τα χρωστούμενα —τα χρωστουμέικα, όπως λεν οι Μανιάτες— ή να βάλομε σοβαρά πλώρη για την πληρωμή τους και να ξαναρχίσομε από την αρχή, δίχως χρέη. Για να μπορεί να έχει και ό λόγος μας πέραση και ή υπογραφή μας τιμή, δηλαδή κάποια αξία. Πρέπει να καταλάβομε πως οι άλλοι δε χρωστούν τίποτα να μας ζουν εμάς, και πως κάθε φορά που προσφέρεται ή λύση αύτη, να μας ζουν ή να μας δανείζουν, κάθε φορά θάβεται το ενδεχόμενο να βγούμε από το φαύλο κύκλο στο φως μιας έντιμης και σχετικά ανεξάρτητης ζωής (λέω σχετικά ανεξάρτητης μια και είμαστε πολύ μικρό κράτος). Δεν μπορούμε ad infinitum να καταναλώνομε περισσότερα από όσα παράγομε, να μπάζομε περισσότερα από όσα βγάζομε. Πρέπει να πουλάμε αρκετά στους άλλους, ώστε να αγοράζομε αρκετά – αυτά που μας χρειάζονται ή που μας επιτρέπουν τα οικονομικά μας- από τους άλλους. Είναι κακή συνήθεια τα δανεικά. Και σχετίζεται άμεσα με το πρόσωπο του κάθε λαού και του κάθε ατόμου, όπως το τόνισε μια φορά o Καβάφης στον Ε. Μ. Forster. Κάποια μέρα οι δανειστάδες της Ελλάδας που δεν παίρνουν πίσω τα λεφτά τους, αλλά πάντα μοναχά ένα ποσοστό από το χρέος -δανειζόμαστε ακόμα και για τους τόκους από τα δάνεια— μπορεί να μας πουν (αν και αυτό είναι αμφίβολο – για άλλους πάλι λόγους) πως πρέπει να σταματήσει αύτη η ωραία μηχανή και πως να φροντίσομε εμείς για τη σωτηρία μας (όπως και πρέπει να φροντίσομε). Εμείς δε χρειάζεται να περιμένομε τους δανειστάδες να μας το πουν αυτό (αυτοί έχουν χαβά δικό τους). Πρέπει εμείς να το διακηρύξομε ως άμεσο σκοπό μας, διαφορετικά θα πηγαίναμε στο φούντο. Η σωτηρία μας θα γίνει από εμάς, δε θα γίνει από τους άλλους. Aν ποτέ γίνει.

( Ζήσιμος Λορετζάτος, Collectanea, Εκδ. Δόμος, Αθήνα 2009, σ. 88-89).