Από τη σοφία της Κυριακής Προσευχής (3)

Συνέχεια από (2)

+Ανδρέα Θεοδώρου, Καθηγητή Πανεπιστημίου Αθηνών

Οι πειρασμοί γενικά αποβλέπουν στη δική μας ηθική διόρθωση και εποικοδομή. Στον Παύλο δόθηκε από το Θεό «σκόλοψ τη σαρκί» (Β’ Κορ. ιβ’ 7). Οι δοκιμασίες, σωστά αντιμετωπιζόμενες, κρατύνουν την αγωνιστικότητα και το μαχητικό τόνο της ψυχής, καταδεικνύοντας συγχρόνως (περίπτωση ασθενειών και θανάτου) τη ματαιότητα των εγκόσμιων και κρατύνοντας το αίσθημα εξάρτησης από το Θεό και προσήλωσης στο θείο λυτρωτικό αγαθό. Φυσικά η επενέργεια των πειρασμών δεν είναι μονόδρομα θετική και εποικοδομητική, αλλά πολλές φορές είναι αμφίδρομη, σκληρύνοντας τον άνθρωπο στο κακό και απομακρύνοντάς τον από την αγαθή πρόνοια του Θεού.

Την αμφίδρομη αυτήν έννοια των πειρασμών βλέπουμε διατυπούμενη και σε ένα ερώτημα που διατυπώνουν οι άνθρωποι. Αφού οι πειρασμοί έχουν κατά βάθος χαρακτήρα εποικοδομητικό, γιατί προσευχόμαστε στο Θεό: «και μη εισενέγκης ημάς εις πειρασμόν;» Δεν έπρεπε να λέμε το αντίθετο, αποβλέποντας στο ψυχικό όφελος και την ηθική μας εποικοδόμηση; Το ερώτημα έχει κάποια βάση. Όμως πρέπει να γνωρίζουμε ότι, όπως γενικότερα στα ζητήματα της ηθικής τελείωσης και της σωτηρίας, παράλληλα με τη θεία δύναμη πρέπει να συμβάλει και ο ανθρώπινος παράγοντας, σε περίπτωση δε που η συμβολή του είναι ανύπαρκτη το πνευματικό έργο και η σωτηρία μένουν ανεπίτευκτα, έτσι και στην περίπτωση των πειρασμών η όποια επενέργεια τους δεν παραμένει άσχετη με τον ανθρώπινο παράγοντα. Πρέπει να υπάρχει η αίσθηση στον άνθρωπο του νοήματος των δοκιμασιών, να ξέρει που βαδίζει και πως να συμπεριφερθεί στην αγαθή πρόνοια του Θεού. Αλλιώτικα ο πειρασμός μπορεί να σκληρύνει τη ψυχή και να τη στρέψει ενάντια στο Θεό. Άσχετα όμως με αυτό και στις θετικές ακόμη περιπτώσεις αντιμετώπισης των πειρασμών, υπάρχει πάντοτε ο ανθρώπινος παράγοντας, ελλοχεύει η ασθενής φύση, που, σε συνδυασμό με την κακότητα του πνεύματος της ακαθαρσίας, μπορούν να οδηγήσουν τον άνθρωπο σε πτώση από το αγαθό και κίνδυνο απώλειας της ψυχής. Από την άποψη αυτή το αίτημα της προσευχής είναι απόλυτα δικαιολογημένο και οι πιστοί πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί στις όποιες εκτιμήσεις τους.

Η Κυριακή Προσευχή τελειώνει με ένα άλλο αίτημα εξίσου σημαντικό με το τελευταίο. Παρακαλούμε το Θεό, τον σπλαγχνικό Πατέρα μας, να μας λυτρώσει από τον πονηρό, το πνεύμα της αποστασίας και της πλάνης και κύριο συντελεστή της απώλειας της ψυχής μας. «Αλλά ρύσαι ημάς από του πονηρού». Σ’ οποίο σημείο κι αν βρισκόμαστε κατά την προσβολή των πειρασμών και γενικότερα της θέσης μας στο λυτρωτικό μυστήριο του Χριστού. Εσύ, Πατέρα μας αγαθέ, άπλωσε το χέρι σου και κράτησε μας στη σωτήρια χάρη σου, σώζοντας μας από την κακότητα και το φονικό μένος του εχθρού.

Ο πονηρός βέβαια δεν είναι άλλος από το διάβολο, το πνεύμα της αποστασίας και της πλάνης. Είναι ο εχθρός του Θεού (Ματθ. ιγ’ 28) και παντός ό,τι βγήκε από τη δημιουργική του ενέργεια. Αυτός μηχανεύεται ανύστακτα την καταστροφή του ανθρώπου, φθονώντας το ιδιαίτερο προνόμιο του να είναι το σημαντικότερο πλάσμα της δημιουργίας, τη φύση του οποίου έλαβε ο Χριστός και σ’ αυτή απέθανε για τη σωτηρία των ανθρώπων. Το θεωτικό μεγαλείο του ανθρώπου καίει αφόρητα τη φύση του δαίμονα και, όσο του επιτρέπεται, προσπαθεί να παραπλανήσει τον άνθρωπο, να τον οδηγήσει μακριά από τον Θεό στην άβυσσο της πνευματικής απώλειας και καταστροφής. Βρυχάται σαν μανιασμένο λιοντάρι θέλοντας να κατασπαράξει τον άνθρωπο (Α’ Πέτρ. ε’ 8). Η κακότητα του εμφωλεύει στην πεσμένη φύση των ανθρώπων, υποδαυλίζοντας τα πάθη της, την ηδονική φθορά της σάρκας και τις πολλές ασθένειες της ψυχής. Αυτός στήνει έντεχνα τις δελεαστικές παγίδες του, για να συλλάβει σ’ αυτές τις απρόσεκτες και αστήρικτες φύσεις και να τις οδηγήσει στον όλεθρο. Αυτός σπέρνει τα σκάνδαλα τους διχασμούς και τις εχθρότητες, προκαλώντας μάχες και πολέμους αιματηρούς. Αναστατώνει τις ανθρώπινες κοινωνίες, τα κράτη, τους λαούς και κυρίως την Εκκλησία του Χριστού, στην οποία σπέρνει τα ζιζάνια των σκανδάλων και του ατάσθαλου βίου (Ματθ. ιγ’ 39). Είναι ο πειραστής, ο αρχαίος πτερνιστής, που μετά την πτώση του σήκωσε πόδι ενάντια στο δημιουργό του. Αυτός βρίσκεται πίσω από όλα σχεδόν τα ατομικά δράματα των ανθρώπων, που όλα ένα μόνο σκοπό έχουν, τον πνευματικό θάνατο των λογικών όντων, των «εικόνων» του Θεού. Από την άλλη, αν αποβλέψουμε στο γεγονός ότι η φύση μας, παρ’ όλον ότι έχει αναγεννηθεί διά του ιερού βαπτίσματος, εξακολουθεί να είναι επιρρεπής και ευόλισθη στην αμαρτία, κατανοούμε το αίτημα της προσευχής να μας λυτρώσει ο Θεός από τον πονηρό. Παρ’ όλο που οι πειρασμοί μπορούν θετικά να μας βοηθήσουν, να ενισχύσουν την υπομονή και την πίστη μας και να τονώσουν τις αντοχές μας στις δυσκολίες της ζωής, εν τούτοις, αποβλέποντας στην αδυναμία της φύσης μας, η οποία εύκολα οδηγείται στην αμαρτία και από φόβο ότι στη διάρκεια του πειρασμού μπορεί να κλονιστεί και να χάσει την πνευματική ισορροπία της, παρακαλούμε τον ουράνιο Πατέρα μας να μας λυτρώσει από την κακή επήρεια του διαβόλου. Τον παρακαλούμε γιατί αυτός μόνο είναι σε θέση ν’ απλώσει το πατρικό χέρι του και να μας προστατεύσει. Είναι ο μόνος αγαθός και παντοδύναμος Θεός.

Επιστέγασμα της Κυριακής Προσευχής είναι υμνητική αναφορά της προσευχόμενης ψυχής προς τον τριαδικό Θεό, που είναι ο αποδέκτης της προσευχής της Εκκλησίας του και το πνευματικό θεμέλιο του κόσμου: «Ότι σου έστιν η βασιλεία και η δύναμις και η δόξα του Πατρός και του Υιού και του αγίου Πνεύματος νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν».

Ο Θεός, στον όποιο προσευχόμαστε, δεν είναι κάποιος ισχυρός και δοξασμένος βασιλιάς σαν αυτούς του κόσμου τούτου, που είναι εφήμεροι και η δύναμη τους είναι αμφίβολη και ασταθής, αλλ’ είναι ο κύριος των δυνάμεων, ο δημιουργός και συντηρητής του κόσμου. Είναι ο πατέρας που αγαπά τα πλάσματά του, τα οποία έσωσε με τη θεία του ενανθρώπιση από τη δυνάστευση του Σατανά, εγκαθιδρύοντας τη μεγαλοδύναμη και μεγαλόπρεπη βασιλεία του στη γη. Είναι ο πραγματικός βασιλιάς των ψυχών, ο βασιλιάς του ουρανού και της γης, των ανθρώπων και των αγγέλων. Αυτός θα ακούσει την προσευχή μας, γιατί ενδιαφέρεται για μας και μας αγαπά. Θα μας χορηγήσει την υλική διατροφή μας και ό,τι άλλο έχουμε ανάγκη στον προσωρινό αυτό τόπο της εξορίας μας. Θα μας παράσχει άφεση αμαρτιών και στους πολλούς πειρασμούς, τις συμφορές και τις θλίψεις του βίου, θα μας σκεπάζει με την αγαθόδωρη χάρη του, θα μας λυτρώνει από τις επιβουλές των αντιθέτων δυνάμεων και θα μας οδηγεί στο γαλήνιο λιμάνι της βασιλείας του, που αποτελεί την αλήθεια και τον υπέρτατο στόχο της ύπαρξής μας.