ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ ΣΤΗΝ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑ

Το ένστικτο της αυτοσυντηρήσεως συνεργεί συνήθως στην άμεση εμφάνιση του φόβου της απώλειας της ζωής σε περιπτώσεις αιφνίδιου κινδύνου. Το γεγονός αυτό δείχνει πόσο το άτομο είναι δεμένο με τη ζωή του και πόσο η ίδια η ζωή θέλει τη… ζωή της! Γι’ αυτό το λόγο ο αυτοτερματισμός της θεωρείται πάντοτε σαν μια παράλογη πράξη, επειδή στην αυτοκαταστροφή, η ίδια η ζωή αρνείται τη… ζωή της!

Τί μεσολαβεί άραγε ως καθοριστικός παράγων αυτοκτονίας, μεταξύ της αυτόματης, προ κάθε κινδύνου, καταφάσεως της ζωής και της αυτοθέλητης καταστροφής της; Γιατί η ίδια η ζωή – στο συγκεκριμένο άτομο – θέλει και ενεργεί την καταστροφή της;

Η απάντηση στο κρίσιμο αυτό ερώτημα πρέπει ασφαλώς να αποτελεί συμπερίληψη όλων των πιθανών αιτίων της αυτοκτονίας αλλά και γενικώτερα των συνθηκών της συγκεκριμένης ζωής του ανθρώπου που αποτόλμησε να τερματίσει τη ζωή του.

Αλλά οποιαδήποτε απάντηση κι αν δοθή στο ερώτημα γιατί η αυτοκτονία; όσον κι αν φαίνεται να δικαιολογεί ή να μη δικαιολογεί μια συγκεκριμένη πράξη αυτοκαταστροφής, το παράλογο μιας τέτοιας πράξεως είναι πάντοτε στοιχείο της «λογικής» της αυτοκτονίας. Γιατί η πράξη της αυτοκαταστροφής στερείται, σε κάθε περίπτωση, μιας αυτονόητης κοινής λογικής! Ποιος, αλήθεια, τερματίζει φονικώς τη ζωή του σε κατάσταση πλήρους νηφαλιότητος, συναισθηματικής αυτοκυριαρχίας και διαύγειας σκέψεως;

Κι αν θα μπορούσε να εχει εδώ θέση κάποια μαρτυρία ενός τέτοιου τύπου αυτοκτονίας, σε κάποια συγκεκριμένη περίπτωση, και πάλι το τελευταίο ερώτημα θα διατηρούσε αμείωτη την υποδηλούμενη πειστικότητα του, επειδή η μελέτη και ο συναισθηματικός και διανοητικός «μηρυκασμός» μιας αποφάσεως αυτοκαταστροφής μπορεί να συντηρείται στον ψυχισμό του ατόμου μια ολόκληρη ζωή και να αποτελεί μια μακροπρόθεσμη και σταθερή πορεία προς την αυτοκτονία.

Ένα τέτοιο γεγονός, στην περίπτωση αυτή, σημαίνει ότι ο μηρυκασμός αυτός (φιλοσοφικός – υπαρξιακός) εχει γίνει τρόπος ζωής! Έχει ταυτισθεί με τη νοοτροπία της ίδιας της ζωής. Έτσι η αυτοκτονία πραγματοποιείται, στην περίπτωση αυτή, σαν ένας αναμενόμενος, αυτονόητος, τρόπος του τέλους της ζωής! Με υπαρξιακή νηφαλιότητα με πλήρη διαύγεια σκέψεως, με την αυτοπεποίθηση ότι η πράξη αυτής της αυτοκαταστροφής κλείνει «φυσιολογικά» το αναπόφευκτο, ούτως ή άλλως, τέλος της ζωής (περίπτωση: Λιαντίνη).

*

Άλλα είτε αυτοκτονεί κάποιος λόγω μιας μη αναστρέψιμης ψυχοπαθολογικής ή ψυχωτικής νόσου είτε λόγω ενός ψυχοφθόρου υπαρξιακού προβληματισμού, και στις δυο αυτές περιπτώσεις, αυτό που οπωσδήποτε προηγείται της σωματικής αυτοκαταστροφής είναι η νέκρωση της ψυχής. Η πράξη της αυτοκτονίας σκοτώνει το σώμα ενός ανθρώπου που είναι ήδη αμετάκλητα ενας «ζωντανός» νεκρός. Γιατί πρώτα νεκρώνεται ο ψυχικός εαυτός και ύστερα ακολουθεί η καταστροφή του σωματικού εαυτού! Του σωματικού «φερέτρου»!

Βέβαια η ψυχή δεν νεκρώνεται, όπως πεθαίνει και διαλύεται το σώμα στα «εξ ων συνετέθη». Η πνευματική υπόσταση της ψυχής δεν εξαφανίζεται με την δήθεν επιστροφή της στο μηδέν. Δεν πεθαίνει και δεν νεκρώνεται, οπως νεκρώνεται το σώμα1. Όταν μιλάμε για νέκρωση της ψυχής, προ του σωματικού θανάτου, ο οποίος πραγματοποιήθηκε με την αυτοκτονία, αναφερόμεθα στο νοηματικό περιεχόμενο της απαντήσεως του Κυρίου· «Άφες τους νεκρούς θάψαι τους εαυτών νεκρούς» (Ματθ. η’ 22), στο μαθητή του, που παρεκάλεσε να επιστρέψει πρώτα στο πατρικό του σπίτι να θάψει τον πατέρα του και να έλθει υστέρα να τον ακολουθήσει!

*

Το νόημα των λόγων αυτών του Κυρίου είναι ότι νεκρός είναι ο άνθρωπος που δεν ζει «εν Θεώ», που οι ψυχικές του δυνάμεις δεν υπηρετούν και δεν προάγουν τη σχέση του με το Θεό. Νεκρή είναι η ψυχή που δεν ζωοποιείται από το Πνεύμα του Θεού, αφού μόνο «το πνεύμα (του Θεού) εστι το ζωοποιούν, η σαρξ ουκ ωφελεί ουδέν» (Ιω. ς’ 63).

Η νέκρωση της ψυχής συνυπάρχει με το «ζωντανό» σώμα. Ο νεκρός, κατά Θεό, άνθρωπος «ζει και βασιλεύει» στη γη αυτή, τρώει, πίνει, εργάζεται, δημιουργεί, χαίρεται τα «αγαθά» της σωματικής του ζωής, αλλά είναι «νεκρός», αφού μέσα του δεν λαλεί το Πνεύμα του Θεού για να κράζει «αββά ο Πατήρ» (Ρωμ. η’ 15 – Γαλ. δ’ 6). Έτσι στερείται τον Πατέρα που αγαπά το παιδί του, προνοεί γι’ αυτό και το προστατεύει από κάθε απειλή και κίνδυνο και «από πάσης ανάγκης και θλίψεως», κατά το διακονικό λειτουργικό αίτημα!

Η στέρηση αυτή, σε κάποιες κρίσιμες στιγμές της ζωής, του «ορφανού» από πατέρα σωματικού ανθρώπου, του δίνει το αίσθημα ενός υπαρξιακού κενού, που σπεύδουν να το πληρώσουν (γεμίσουν) συχνά κάποιες νεκροποιές ψυχικές λειτουργίες και καταστάσεις, όπως η απογοήτευση, η απελπισία, η αίσθηση της απόλυτης μοναξιάς, η κατάθλιψη, ο σκοτασμός του νου και η δίψα της αυτοκαταστροφής!

Είναι αλήθεια ότι η εποχή μας ευνοεί, περισσότερο ίσως από κάθε άλλη εποχή, διαθέσεις και επιθυμίες αυτοκαταστροφής. Το ιδεολογικό, συναισθηματικό, αγχώδες και γενικώτερα προβληματικό υπαρξιακό κλίμα της εποχής μας, γεμάτο αδιέξοδα, κινδύνους και ποικίλες απειλές, γίνεται συχνά προπομπός αυτοτερματισμού της ζωής για ανερμάτιστους, από πνευματικές αντιστάσεις, ανθρώπους!

Ο σύγχρονος άνθρωπος, σε πολλές περιπτώσεις, χωρίς Θεό και ελπίδα αναστάσεως, στερείται της παιδείας του εν Χριστώ Ιησού θανάτου, μέσω των δοκιμασιών της υπάρξεως, που οδηγεί στην ανάσταση της αληθινής ζωής! Γι’ αυτό συχνά επιλέγει, χωρίς να το ξέρει, ποικίλους τρόπους ζωής που ευνοούν το θάνατο της ψυχής και νεκρώνουν την ύπαρξη, πριν το σώμα επιστρέψει στη γη «εξ ης ελήφθη»!

Πάντως, κάθε λόγος περί αυτοκτονίας και αυτοτερματισμού της ζωής, φέρνει στο προσκήνιο, των σχετικών συνειρμών, την αφυπνιστική ρήση του Κυρίου, σύμφωνα με την οποία η ψυχή είναι το «πλείον» (Ματθ. ς’ 25) της υπάρξεως, μεταξύ των ποικίλων αγαθών που παρέχει στον άνθρωπο. Και είναι ασφαλώς παράλογο το να θυσιάζει κάποιος, μ’ οποιονδήποτε τρόπο, το «πλείον» έναντι οποιουδήποτε αδιέξοδου υπαρξιακού προβληματισμού. Ένα τέτοιο αντάλλαγμα δείχνει την «ανισόρροπη» αξιολογικώς διαχείριση της υπάρξεως, αφού το ερώτημα του Κυρίου· «τι δώσει άνθρωπος αντάλλαγμα της ψυχής αυτού;» (Ματθ. ις’ 26) δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην ανεκτίμητη, από κάθε άποψη, αξία της ανθρώπινης ψυχής! Εξάλλου την αξία αυτή την εβεβαίωσε Εκείνος και την ανέδειξε υπερβαλλόντως με την σταυρική του θυσία, για την αιώνια ζωή της και καταξίωση της στη Βασιλεία του Θεού!

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΗ

1. Πρβλ. τις θεολογικές παραδοξότητες· «Η ψυχή για τους Πατέρες της Εκκλησίας μας δεν είναι αθάνατη… Από μόνος του ο ορός «ψυχή» αποκομμένος από το συναμφότερό του – το σώμα – απλώνει την οσμή του θανάτου. Ο χωρισμός της ψυχής από το σώμα είναι μια μορφή θανάτου της, αφού καταπαύει τον λόγον ύπαρξης της, που δεν είναι άλλος από την ιερουργία της εντός του σώματος… Δίχως το σώμα είναι ελαττωματική, άστεγη, ανάπηρη σχεδόν παράλογη. Το σώμα είναι η ψυχή της ψυχής και δίχως αυτό είναι ένα είδος πνεύματος, a ghost (Τριμηνιαία Έκδ. Ι. Μ. Σερβίων και Κοζάνης Τεύχ. 1. Φθινόπωρο 2001, σ. 219).

ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΟΡΝΑΡΑΚΗΣ Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών

ΠΗΓΗ: Περιοδ. ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΜΑΡΤΥΡΙΑ