ΠΡΟΣΚΥΝΗΤΑΡΙΟ ΙΕΡΑΣ ΜΕΓΙΣΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΒΑΤΟΠΑΙΔΙΟΥ (9)
5 Ιουλίου 2009
Ελαιοβρύτισσα
ΟΙ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ
α) Παναγία Βηματάρισσα ή Κτητόρισσα
Βρίσκεται στη θέση του συνθρόνου του ιερού βήματος και σχετίζεται με την εξής παράδοση. Τον 10ο αιώνα, κατά τη διάρκεια επιδρομής των Αράβων στη μονή, ο ιεροδιάκονος Σάββας, βηματάρης τότε, πρόλαβε και έκρυψε μέσα στο πηγάδι του ιερού βήματος την εικόνα και το σταυρό του Μ. Κωνσταντίνου, τοποθετώντας μπροστά τους και μία αναμμένη λαμπάδα. Οι Άραβες λεηλάτησαν τη μονή, και ο ιεροδιάκονος Σάββας μεταφέρθηκε αιχμάλωτος στην Κρήτη, απ’ όπου ελευθερώθηκε μετά από εβδομήντα χρόνια και επέστρεψε στη μονή. Οι νέοι μοναχοί, που δεν γνώριζαν τίποτε για τα κρυμμένα κειμήλια, άνοιξαν, με υπόδειξη του, το πηγάδι και βρήκαν την εικόνα και το σταυρό όρθια πάνω στο νερό και τη λαμπάδα ακόμη αναμμένη.
Η εικόνα αυτή λέγεται και «Κτητόρισσα», γιατί η ανεύρεση της έγινε την εποχή των τριών κτητόρων της μονής, Αθανασίου, Νικολάου και Αντωνίου. Σε ανάμνηση μάλιστα του θαύματος εκείνου ψάλλεται παρακλητικός κανόνας στην Ύπεραγία Θεοτόκο κάθε Δευτέρα εσπέρας, και κάθε Τρίτη τελείται στο καθολικό θεία λειτουργία.
Και ένα άλλο περιστατικό συνδέεται με την εικόνα αυτή. Κάποτε ένας μοναχός δυσκολευόταν να κατανοήσει το νόημα του χωρίου:«χίλια έτη εν οφθαλμοίς σου, Κύριε, ως ήμερα η εχθές» και λυπόταν που δεν έβρισκε άνθρωπο να του λύσει την απορία του αυτή. Συμπτωματικά τότε διέμεναν στη μονή οι πρώην πατριάρχες Κωνσταντινουπόλεως Κύριλλος και Κυπριανός, και είχαν μαζευτεί πολλοί μοναχοί απ’ όλο το Άγιον Όρος για να λάβουν την ευλογία τους. Κατά την εορτή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, που πανηγυρίζει ή μονή, και ενώ ο πατριάρχης Κύριλλος πήγαινε να προσκυνήσει τα άγια λείψανα μετά τον καθιερωμένο αγιασμό, ο παραπάνω μοναχός άκουσε μία φωνή από την εικόνα της Βηματάρισσας που του ερμήνευε ακριβώς το νόημα του χωρίου. Τότε αυτός ικανοποιημένος για τη λύση της απορίας του με θαυματουργικό τρόπο, ευχαρίστησε με δάκρυα την Κυρία Θεοτόκο.
β) Παναγία Παραμυθία
Είναι τοιχογραφία του 14ου αιώνα που παλαιότερα βρισκόταν στον εξωνάρθηκα, μπροστά από το παρεκκλήσιο του Αγίου Νικολάου, και αργότερα μεταφέρθηκε σε προσκυνητάρι στο ομώνυμο παρεκκλήσιο. Παλιά υπήρχε η συνήθεια βγαίνοντας οι πατέρες από το καθολικό να ασπάζονται την εικόνα, και ο ηγούμενος να παραδίδει τα κλειδιά της μονής στο θυρωρό.
Η παράδοση αναφέρει ότι μια μέρα, στα βυζαντινά ακόμη χρόνια, δίνοντας ο ηγούμενος τα κλειδιά στο θυρωρό, άκουσε τα έξης λόγια από την εικόνα: «Μην ανοίξετε σήμερα τις πύλες της μονής, αλλά ανεβείτε στα τείχη και διώξτε τους πειρατές». Η φωνή επανέλαβε για δεύτερη φορά τα ίδια λόγια. Στρέφοντας το βλέμμα του ο ηγούμενος προς τα εκεί είδε το θείο βρέφος να απλώνει το χέρι του για να σκεπάσει το στόμα της μητέρας του λέγοντας: «Μη, Μήτερ, επιβλέπης επί του αμαρτωλού τούτου ποιμνίου, άφες αυτό ίνα διέλθη διά της ρομφαίας των πειρατών επλήθυνον γάρ αι ανομίαι αυτού». Αλλά η Παναγία, πιάνοντας το χέρι του Χριστού και στρέφοντας λίγο το κεφάλι, επανέλαβε τα ίδια λόγια. Oι μοναχοί αμέσως έτρεξαν στα τείχη και πράγματι διαπίστωσαν ότι πειρατές είχαν περικυκλώσει τη μονή και περίμεναν το άνοιγμα της πύλης για να τη λεηλατήσουν. Εξαιτίας όμως της θαυματουργικής επέμβασης της Θεοτόκου η μονή σώθηκε. Η εικόνα πάντως διατήρησε έκτοτε τις τελευταίες κινήσεις των θείων προσώπων. Από τότε οι μοναχοί διατηρούν ακοίμητο το καντήλι μπροστά της, τελούν θεία λειτουργία κάθε Παρασκευή και ψάλλουν καθημερινά παράκληση. Παλαιότερα υπήρχε ή συνήθεια να γίνονται σ’ αυτό το παρεκκλήσιο οι κουρές των μοναχών.
Με αυτή την εικόνα συνδέεται και ο βίος του οσίου Νεοφύτου, που διετέλεσε «προσμονάριος» στο ίδιο παρεκκλήσιο. Κάποτε ο όσιος στάλθηκε από τη μονή για να υπηρετήσει ένα χρονικό διάστημα σε κάποιο μετόχι στην Εύβοια. Εκεί ασθένησε βαριά και παρακάλεσε την Παναγία να τον αξιώσει να πεθάνει στη μονή της μετανοίας του. Αμέσως τότε άκουσε μία φωνή να του λέει: «Νεόφυτε, πήγαινε στη μονή και μετά από ένα χρόνο να είσαι έτοιμος». Ο όσιος ευχαρίστησε την Παναγία για την παράταση ζωής που του δόθηκε και διέταξε τον υποτακτικό του να ετοιμάσει τα της επιστροφής. Πράγματι, μετά την παρέλευση έτους, αφού κοινώνησε των άχραντων μυστηρίων, και ενώ ανέβαινε τη σκάλα, ο όσιος άκουσε πάλι μπροστά στο παρεκκλήσιο της Παραμυθίας τη φωνή της Παναγίας: «Νεόφυτε, ο καιρός της εξόδου σου έφθασεν». Όταν πήγε στο κελλί του, αδιαθέτησε και, αφού έλαβε συγχώρεση απ’ όλη την αδελφότητα, παρέδωσε το πνεύμα.
γ) Παναγία «Εσφαγμένη»
Είναι τοιχογραφία του 14ου αιώνα και βρίσκεται στο νάρθηκα του παρεκκλησίου του Αγίου Δημητρίου. Η παράδοση αναφέρει ότι ένας ιεροδιάκονος και εκκλησιάρχης του καθολικού, λόγω του διακονήματός του, έφθανε στην τράπεζα κάθε μέρα με κάποια καθυστέρηση. Κάποτε όμως, όταν ζήτησε από τον τραπεζάρη φαγητό, εκείνος του αρνήθηκε. Ο εκκλησιάρχης αγανακτισμένος επέστρεψε στο ναό και είπε τα έξης μπροστά στην εικόνα: «Μέχρι πότε θα σε υπηρετώ και θα κοπιάζω και εσύ δεν θα μεριμνάς ούτε για την τροφή μου;». Και παίρνοντας ένα μαχαίρι το κτύπησε στο πρόσωπο της Παναγίας, από το όποιο, σαν να ήταν ζωντανό, άρχισε να τρέχει αίμα, ενώ αυτός τυφλώθηκε και έπεσε κάτω σαν τρελλός. Στην κατάσταση αυτή έμεινε τρία χρόνια σε ένα στασίδι απέναντι από την εικόνα, κλαίγοντας και παρακαλώντας την Παναγία να τον συγχωρήσει. Μετά την παρέλευση των τριών ετών εμφανίστηκε η Παναγία στον ηγούμενο και του ανήγγειλε ότι συγχωρεί τον τολμητία έκκλησιάρχη και του χαρίζει την υγεία του, αλλά το χέρι που έπραξε την ιεροσυλία θα τιμωρηθεί. Πράγματι, όταν πέθανε, και μετά από τρία χρόνια, σύμφωνα με τις συνήθειες του Άγιου Όρους, έγινε η ανακομιδή του λειψάνου του, αντίθετα με όλο του το σώμα που είχε λιώσει, το δεξί χέρι παρέμενε άλιωτο και κατάμαυρο. Το χέρι του εκκλησιάρχη φυλάσσεται ως σήμερα στο καθολικό αλλά σε πολύ φθαρμένη κατάσταση, γιατί οι ρώσοι προσκυνητές είχαν τη συνήθεια να παίρνουν μικρά τεμάχια του, εκλαμβάνοντας το ως άγιο λείψανο.
Ένα ακόμη περιστατικό συνδέεται με αύτη την εικόνα. Ένας ιερέας επισκέπτης της μονής αμφισβήτησε το θαύμα, αλλά όταν έβαλε το δάκτυλο του στο σημείο της πληγής άρχισε αμέσως να τρέχει αίμα. Ο ιερέας έντρομος δεν πρόλαβε να βγει από το καθολικό και έπεσε νεκρός.
δ) Παναγία Αντιφωνήτρια
Πρόκειται για τοιχογραφία στο χώρο του «μεσονυκτικού» του καθολικού. Ονομάσθηκε έτσι γιατί από αυτή την εικόνα ακούσθηκε μία φωνή (αντιφώνησε). Η παράδοση αναφέρει ότι επισκέφθηκε κάποτε τη μονή η βασίλισσα Πλακιδία, κόρη του Μ. Θεοδοσίου. Ενώ προχωρούσε με σκοπό να μπει στο καθολικό από την πλάγια μικρή πόρτα, άκουσε μια φωνή που προερχόταν από την εικόνα: «Στάσου και μην προχωρείς· γιατί τόλμησες ως γυναίκα και ήλθες σ’ αυτό τον τόπο;». Έντρομη τότε η βασίλισσα ζήτησε συγχώρεση από την Παναγία και αναχώρησε αμέσως από το Άγιον Ορος. Σε ανάμνηση έξαλλου του θαύματος εκείνου ανήγειρε με δικά της έξοδα το παρεκκλήσιο του Αγίου Δημητρίου.
ε) Παναγία Ελεούσα
Στο ίδιο παρεκκλήσιο, πάνω στο αριστερό προσκυνητάρι, φυλάσσεται και η εικόνα της Ελεούσας. Χρονολογείται στον 15ο αιώνα και προέρχεται από τη ρωσική σκήτη του Αγίου Ανδρέα, απ’ όπου πρόσφατα μεταφέρθηκε στη μονή. Σύμφωνα με τις πληροφορίες που δίνει ο Γεράσιμος Σμυρνάκης, η εικόνα παλαιότερα ήταν εντοιχισμένη σε ένα τζαμί της Κωνσταντινουπόλεως, το όποιο ήταν προηγουμένως χριστιανικός ναός. Κάποιοι χριστιανοί τεχνίτες, το 1893, ενώ επιδιόρθωναν το τέμενος, ανακάλυψαν την εικόνα και κρυφά την πούλησαν στον οικονόμο Σωφρόνιο που διέμενε στο μετόχι της σκήτης, στον Γαλατά. Από εκεί ρώσοι μοναχοί τη μετέφεραν στο Άγιον Όρος και την τοποθέτησαν στο κυριακό της σκήτης του Αγίου Άνδρέα.
στ) Παναγία Έλαιοβρύτισσα
Η εικόνα αυτή χρονολογείται στον 14ο αιώνα και βρίσκεται στο δοχείο της μονής. Από εκεί μεταφέρεται στο καθολικό την Παρασκευή της Διακαινησίμου, ήμερα κατά την οποία εορτάζει. Η παράδοση αναφέρει το εξής θαύμα: Σε μία περίοδο έλλειψης λαδιού στη μονή, ο όσιος Γεννάδιος, δοχειάρης της μονής, άρχισε να εξοικονομεί το λάδι δίνοντας μόνο για χρήση της εκκλησίας. Ο μάγειρας όμως διαμαρτυρήθηκε στον ηγούμενο, και ο τελευταίος διέταξε τον όσιο να δίνει αφειδώς λάδι στην αδελφότητα, ελπίζοντας στην πρόνοια της Κυρίας Θεοτόκου. Όταν μια μέρα πήγε στο δοχείο ο όσιος Γεννάδιος, είδε το λάδι να ξεχειλίζει από τη λάρνακα και να έχει φθάσει ως την πόρτα. Έκτοτε η εικόνα έχει μία θαυμάσια εύωδία.
ζ) Παναγία Πυροβοληθείσα
Πρόκειται για τοιχογραφία που βρίσκεται στο υπέρθυρο της εξωτερικής πύλης της μονής. Κατά το 1822 μία ομάδα τούρκων οπλιτών έφθασε στη μονή, και ένας από αυτούς, βλέποντας την εικόνα, την πυροβόλησε με μια σφαίρα που τρύπησε το δεξί χέρι της Παναγίας. Αποτέλεσμα αυτής της πράξης του ήταν να παραφρονήσει ο ίδιος και να κρεμασθεί σε μια ελιά μπροστά στη μονή. Βλέποντας οι άλλοι Τούρκοι τη θεία τιμωρία φοβήθηκαν και εγκατέλειψαν αμέσως τη μονή. Επιπλέον, ο αρχηγός του αποσπάσματος, όταν πληροφορήθηκε την πράξη του στρατιώτη, που ήταν ανιψιός του, διέταξε να μην τον θάψουν, αλλά να τον αφήσουν άταφο ως κακούργο.
η) Παναγία Παντάνασσα
Η θαυματουργή αυτή εικόνα είναι του 17ου αιώνα και βρίσκεται αναρτημένη στο αριστερό προσκυνητάρι του ανατολικού κίονα του καθολικού. Σύμφωνα με αφηγήσεις γερόντων της μονής, η πρώτη ένδειξη ότι η εικόνα έχει ιδιαίτερη χάρη είναι το έξης γεγονός: Μια μέρα ένας νέος μπήκε στο ναό και, πηγαίνοντας να προσκυνήσει την εικόνα, άστραψε ξαφνικά το πρόσωπο της Παναγίας και μια αόρατη δύναμη τον έρριξε καταγής. Μόλις συνήλθε, εξομολογήθηκε με δάκρυα στους πατέρες ότι ζούσε μακριά από τον Θεό και ασχολείτο με τη μαγεία. Η θαυματουργική επέμβαση της Θεοτόκου έπεισε το νέο να αλλάξει ζωή και να γίνει άνθρωπος ευσεβής.
Η εικόνα αυτή έχει επίσης την ιδιότητα και ειδική χάρη από τον Θεό να θεραπεύει τη φοβερή ασθένεια του καρκίνου. Αναρίθμητοι καρκινοπαθείς έχουν θεραπευθεί στις μέρες μας, μετά από παράκληση που εψάλη μπροστά στην Παναγία την Παντάνασσα.
