Συν πάσι τοις Αγίοις – Ο Πρόλογος και ο Επίλογος στους «Βίους των Αγίων» (6)

Συνέχεια από (5)

Του Οσίου ΙΟΥΣΤΙΝΟΥ Πόποβιτς

– Πώς γίνεται κανείς από αμαρτωλός δίκαιος; Να, που έχομε ένα πλήθος από συγκλονιστικά παραδείγματα μέσα στους βίους των αγίων! Πως μπορεί κάποιος από ληστής, πόρνος, μέθυσος, άσωτος, φονιάς, μοιχός, να γίνει άγιος; Γι᾽ αυτό θα βρούμε πάμπολλα παραδείγματα εδώ. Επίσης – πως από έναν φίλαυτο, φιλόζωο, ιδιοτελή, άπιστο, άθεο, υπερήφανο, φιλάργυρο, εμπαθή, ένα κακούργο, ένα διαφθαρμένο, οργίλο, πονηρό, ύπουλο, χαιρέκακο, φθονερό, κενόδοξο, φιλόδοξο, κακοήθη, άρπαγα και ανελεήμονα, πως γίνεται ένας άνθρωπος του Θεού; Οι «Βίοι των Αγίων» θα μας το δείξουν και εξηγήσουν.

Επίσης στους «Βίους των Αγίων» έχομε παρά πολλά και θαυμαστά παραδείγματα για το πως ένας νέος γίνεται άγιος νέος, μια κόρη γίνεται άγια κόρη, πως ένας γέρος γίνεται άγιος γέρος, πως μια γερόντισσα γίνεται άγια γερόντισσα, πως ένα παιδί γίνεται άγιο παιδί, πως οι γονείς γίνονται άγιοι γονείς, πως ένας γιός γίνεται άγιος γιός, πως μια θυγατέρα γίνεται άγια θυγατέρα, πως μια οικογένεια γίνεται άγια οικογένεια, πως μια κοινωνία γίνεται άγια κοινωνία, πως ένας ιερέας γίνεται άγιος ιερέας, πως ένας επίσκοπος γίνεται άγιος επίσκοπος, πως ένας βοσκός γίνεται άγιος βοσκός, πως ένας γεωργός γίνεται άγιος γεωργός, πως ένας βασιλιάς γίνεται άγιος βασιλιάς, πως ένας εργάτης γίνεται άγιος εργάτης, πως ένας δικαστής γίνεται άγιος δικαστής, πως ένας δάσκαλος γίνεται άγιος δάσκαλος, πως ένας καθηγητής γίνεται άγιος καθηγητής, πως ένας στρατιώτης γίνεται άγιος στρατιώτης, πως ένας αξιωματικός γίνεται άγιος αξιωματικός, πως ένας κυβερνήτης γίνεται άγιος κυβερνήτης, πως ένας γραμματέας γίνεται άγιος γραμματέας, πως ένας έμπορος γίνεται άγιος έμπορος, πως ένας μοναχός γίνεται άγιος μοναχός, πως ένας οικοδόμος γίνεται άγιος οικοδόμος, πως ένας γιατρός γίνεται άγιος γιατρός, πως ένας τελώνης γίνεται άγιος τελώνης, πως ένας επαγγελματίας γίνεται άγιος επαγγελματίας, πως ένας φιλόσοφος γίνεται άγιος φιλόσοφος, πως ένας επιστήμονας γίνεται άγιος επιστήμονας, πως ένας πολιτικός γίνεται άγιος πολιτικός, πως ένας υπουργός γίνεται άγιος υπουργός, πως ένας φτωχός γίνεται άγιος φτωχός, πως ένας πλούσιος γίνεται άγιος πλούσιος, πως ένας δούλος γίνεται άγιος δούλος, πως ένας δεσπότης γίνεται άγιος δεσπότης, πως οι σύζυγοι γίνονται άγιοι σύζυγοι, πως ένας συγγραφέας γίνεται άγιος συγγραφέας, πως ένας καλλιτέχνης γίνεται άγιος καλλιτέχνης.

Εκείνος που διάβασε τους «Βίους των Αγίων» αισθάνεται και καταλαβαίνει με όλη την ύπαρξή του, ότι μόνον «συν πάσι τοις αγίοις» (Εφ. 3, 18) μπορεί να γνωρίσει Χριστόν τον Θεόν, και όλα τα εν Αυτώ και περί Αυτού, και όσα πηγάζουν απ᾽ Αυτόν (πρβλ. Εφ. 3, 18-19).

Και οι άγιοι; – Παίρνουν αγιότητα «εξ Ενός πάντες», από τον Ένα τον Μόνον Άγιο (πρβλ. Εβρ. 2, 11). Για τις χριστοπόθητες ασκήσεις τους τούς δίνεται το Άγιο Πνεύμα, το μόνο που γνωρίζει τα βάθη του Θεού, τα βάθη του Θεανθρώπου Χριστού. Και αυτοί μας μιλούν διά του Αγίου Πνεύματος για το άρρητο μυστήριο του Χριστού και για όλα τα ανέκφραστα δώρα, που δόθηκαν σ’ εμάς διά μέσου του Χριστού του Θεού (πρβλ. Α’ Κορ. 2, 9-12). Ναι το «μυστήριον του Χριστού» μόνον με το Άγιο Πνεύμα αποκαλύπτεται και μόνο στους αγίους ανθρώπους (πρβλ. Εφ. 3, 3-5. Κολ. 1, 26). Γι᾽ αυτό οι άγιοι είναι οι περισσότερο τέλειοι και οι γνησιότεροι μάρτυρες του Χριστού, του Θεού και Σωτήρα μας.

Τώρα γνωρίζομε από τους βίους των αγίων: ποιος είναι ο Θεός και τι είναι ο Θεός · ακόμη ποιος είναι ο άνθρωπος και τι είναι ο άνθρωπος. Ήδη έχομε αποβιβασθεί στην ουράνια όχθη και αντικρίζομε όλο τον κόσμο της γης από τον ουρανό. Και κοιτάζοντας από τον ουρανό, τι είναι εκείνο που διακρίνομε περισσότερο πάνω στη γη; – Δεν είναι ούτε τα βουνά, ούτε οι θάλασσες, ούτε οι πόλεις, ούτε οι ουρανοξύστες. Είναι ο άνθρωπος. Διότι η θεοειδής ψυχή του ανθρώπου είναι ένας ήλιος στη γη. Όσοι είναι οι άνθρωποι, τόσοι είναι οι ήλιοι στη γη. Και καθένας απ᾽ αυτούς τους ήλιους είναι ορατός από τον ουρανό. Αγαπημένο θαύμα του Θεού! Η μικρούτσικη γη, ένα αστεράκι από τα πιο μικρά, να χωρά δισεκατομμύρια ήλιους! Μέσα από το χωματένιο σώμα του ανθρώπου λάμπει ο ήλιος! Ο άνθρωπος! – Ένας μικρός θεός μέσα στη λάσπη.

Είναι Ευαγγέλιο, παναληθινό Ευαγγέλιο, – όχι δικό μου, αλλά των αγίων του Θεού – ότι: ο άνθρωπος είναι ένα μεγάλο μυστήριο, ιερό μυστήριο του Θεού. Τόσο μεγάλο και τόσο ιερό, ώστε ο ίδιος ο Θεός έγινε άνθρωπος για να μας ερμηνεύσει όλο το βάθος του ανθρώπινου μυστηρίου. Η αλήθεια του Ευαγγελίου, η παναλήθεια είναι ότι ο Θεός έγινε άνθρωπος για να κάμει τον άνθρωπο θεό κατά χάριν. Αυτήν την παναλήθεια ευαγγελίζονται βροντόφωνα οι αρχιστράτηγοι του Ευαγγελίου του Θεανθρώπου: ο άγιος Αθανάσιος ο Μέγας, ο Χρυσόστομος ο Παμμέγιστος, ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής, ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος, ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς. Αυτούς ακολουθούν και όλοι οι άλλοι ευαγγελιστές, – όλη η Εκκλησία του Χριστού. Ο Κύριος και Θεός και Σωτήρας μας Ιησούς Χριστός, που έγινε από άμετρη φιλανθρωπία άνθρωπος, αγίασε τον άνθρωπο, τον χριστοποίησε, τον εθέωσε. Πολέμησε και νίκησε εν αυτώ και γι᾽ αυτόν κάθε τι άθεο και αντίθεο: Την αμαρτία, τον θάνατο και τον διάβολο· και ανύψωσε τον άνθρωπο υπεράνω όλων των ουρανών, μέχρι τον Τριαδικό Θεό.

Όλα αυτά ποιοι τα μαρτυρούν; Όλοι οι άγιοι από τον πρώτο μέχρι το τελευταίο. Καθένας απ᾽ αυτούς, με ολόκληρη τη ζωή του μαρτυρεί γι᾽ αυτή την αλήθεια: Ότι μέσα στην αγία Εκκλησία του Χριστού ο άνθρωπος με τα άγια μυστήρια και τις άγιες αρετές μεταμορφώνεται σε «θεόν κατά χάριν», σε κατά χάριν θεάνθρωπο.

Η μεταμόρφωση του ανθρώπου σε θεάνθρωπο κατά χάριν διά του Θεανθρώπου Χριστού, η μετάπλασή του σε θεό κατά χάριν, είναι, κατά τη διδασκαλία των αγίων Πατέρων, τέχνη τεχνών, επιστήμη επιστημών, φιλοσοφία φιλοσοφιών. Γι᾽ αυτό οι άγιοι Διδάσκαλοί μας την σύμφωνα με το Ευαγγέλιο ζωή ονομάζουν αληθινή φιλοσοφία, αληθινή σοφία. Ο δε άγιος Μακάριος ο Μέγας ονομάζει τους αγίους «φιλοσόφους του Αγίου Πνεύματος».

Τώρα, από τους «Βίους των Αγίων» γνωρίζομε ότι ο άνθρωπος είναι μια ύπαρξη με τις πλέον μεγάλες διαστάσεις: εκτείνεται από το διάβολο μέχρι τον Θεό, και μπορεί να γίνει και θεός κατά χάριν, και διάβολος με την ελεύθερη βούλησή του. Μέσα σε κάθε αμαρτία υπάρχει και κάτι λίγο από το διάβολο. Με τη φιλαμαρτία και τη εκούσια και επίμονη παραμονή στην αμαρτία, ο άνθρωπος βαθμιαία διαβολοποιείται, μεταβάλλεται βαθμιαία σε διαβολάνθρωπο και δημιουργεί θεληματικά την κόλαση για τον εαυτόν του. Διότι κάθε αμαρτία είναι μια μικρή κόλαση. Αντίθετα, μέσα στην Εκκλησία του Χριστού, με τα άγια μυστήρια και τις άγιες ευαγγελικές αρετές, ο άνθρωπος γεμίζει με τον Θεάνθρωπο Χριστό, ντύνεται τον Χριστό, και μεταμορφώνεται βαθμιαία σε άνθρωπο χριστοφόρο και χριστοειδή, «εις άνδρα τέλειον, εις μέτρον ηλικίας του πληρώματος του Χριστού» (Εφ. 4, 13. Πρβλ. Κολ. 1, 28). Γίνεται σταδιακά θεάνθρωπος κατά χάριν, και με αυτόν τον τρόπο αποκτά μέσα στη ψυχή του τον παράδεισο. Διότι κάθε μια αγία ευαγγελική αρετή είναι μικρός παράδεισος για τη ψυχή (Πρβλ. Ματθ. 5, 3-12. Λουκ. 6, 20-23. Ιακ. 1, 25. Ιωάνν. 13, 17).

Γίνεται ολοφάνερο από τους «Βίους των Αγίων» ότι οι άγιοι γνωρίζουν ολόκληρο το μυστήριο του ανθρώπου, όλων των ανθρώπων, και το δικό μου και το δικό σου μυστήριο· διότι γνώρισαν το μυστήριο του Μόνου Τελείου Ανθρώπου, του Θεανθρώπου Χριστού, και δι᾽ Αυτού έλυσαν ολοκληρωτικά και τελεσίδικα το πρόβλημα του ανθρώπου. Και ταυτόχρονα έλυσαν το πρόβλημα όλης της κτίσεως. Διότι ουσιαστικά όλα τα προβλήματα περιέχονται μέσα στο πρόβλημα του ανθρώπου, και όλες οι λύσεις στη λύση του προβλήματος του ανθρώπου. Εκτός του Θεανθρώπου και χωρίς τον Θεάνθρωπο, ο άνθρωπος είναι πάντοτε υπάνθρωπος και μη άνθρωπος, δηλαδή δεν είναι άνθρωπος με την ουσιαστική σημασία του όρου.

Ζήτησε να βρεις τον εαυτό σου μέσα στους «Βίους των Αγίων»· θα τον βρεις οπωσδήποτε μέσα σ’ αυτούς. Ακόμη θα βρεις εκεί και τα φάρμακα, με τα οποία μπορείς να τον θεραπεύσεις από όλες τις πνευματικές αρρώστιες και να τον κάνεις υγιή ολοκληρωτικά. Υγιή και στους δύο κόσμους, ώστε να μη μπορέσει να σε βλάψει κανένας θάνατος. Θα βρεις ακόμη μέσα στους «Βίους των Αγίων», όλα όσα χρειάζονται για να ζήσεις και στους δύο κόσμους· όσα χρειάζονται σ’ εσένα, άνθρωπε, που είσαι μια αθάνατη ύπαρξη · μια αιώνια ύπαρξη, μια θεανθρώπινη ύπαρξη, άνθρωπε! άνθρωπε! άνθρωπε!