ΠΡΟΣΚΥΝΗΤΑΡΙΟ ΙΕΡΑΣ ΜΕΓΙΣΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΒΑΤΟΠΑΙΔΙΟΥ (7)
26 Ιουνίου 2009
Σκήτη Αγίου Δημητρίου της Ι.Μ.Μ. Βατοπαιδίου
ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΑ ΚΤΙΡΙΑ
Ο χώρος γύρω από τη μονή είναι κατάσπαρτος από εξωκλήσια, καθίσματα, αρσανάδες, αποθήκες και άλλα χρηστικά κτίρια. Ο επισκέπτης, ξεκινώντας από το λιμάνι, συναντά τον μέγα αρσανά, που κτίσθηκε το 1496 από τον ηγεμόνα της Μολδοβλαχίας Στέφανο βοεβόδα με παρεκκλήσιο αφιερωμένο στον άγιο Νικόλαο. Δίπλα ακριβώς στον αρσανά είναι το κτίριο της σιταποθήκης, που κτίσθηκε το 1820 από τον βοεβόδα Σκαρλάτο Καλλιμάχη. Ανηφορίζοντας προς τη μονή, βλέπει δεξιά και αριστερά τα έξης κτίσματα: τον αλευρόμυλο (1869), το χαλκαδιό (1884) το κοιμητήριο με το ναό των Αγίων Αποστόλων (1683), το παρεκκλήσιο του Αγίου Μόδεστου (1818) με τα δωμάτια διαμονής των εργατών, το σταύλο και το κτίριο στον κήπο με το παρεκκλήσιο του Αγίου Τρύφωνος (1882). Τέλος, μπροστά στα προπύλαια της μονής (1822) υπάρχει το ευρύχωρο κιόσκι (1780), ενώ ένα δεύτερο κιόσκι (1877), προς τα δυτικά, στεγάζει το πηγάδι στο όποιο την τρίτη ήμερα του Πάσχα τελείται αγιασμός και γίνεται η λιτάνευση της θαυματουργής εικόνας της Βηματάρισσας.
ΣΚΗΤΕΣ – ΚΕΛΛΙΑ – ΜΕΤΟΧΙΑ
Τα εξαρτήματα της μονής Βατοπαιδίου είναι πολυάριθμα. Ανάμεσα τους ξεχωρίζουν οι σκήτες του Αγίου Δημητρίου και του Αγίου Ανδρέα.
Η πρώτη είναι κτισμένη σε απόσταση μισής ώρας περίπου από τη μονή, προς τα νοτιοδυτικά της, στη θέση όπου παλαιότερα βρισκόταν το μονύδριο του Χαλκέως, που μαρτυρείται ήδη από τον 10ο αιώνα. Σύμφωνα με την παράδοση, κτίσθηκε από συγγενείς του αγίου Δημητρίου. Ό,τι σώζεται από τη βυζαντινή εποχή είναι το μαρμαροθέτημα του κυριακού, έργο του 12ου αιώνα. Ως σκήτη οργανώνεται τον 18ο αιώνα, εποχή κατά την όποια συντάχθηκε και το πρώτο της Τυπικό (1729). Οί τοιχογραφίες που κοσμούν το εσωτερικό του κυριακού χρονολογούνται στο 1755, του εξωνάρθηκα, που ιδρύθηκε αργότερα (1796), στο 1806. Το έτος 1764 κτίσθηκε ο ναός του κοιμητηρίου.
Η σκήτη είναι ιδιόρρυθμη και περιλαμβάνει 21 καλύβες· από αυτές οι περισσότερες είναι σήμερα ερειπωμένες.
Η επιβλητική ρωσική σκήτη του Αγίου Ανδρέα (κοινώς Σεράι) βρίσκεται στη θέση που άλλοτε κατείχε η παλαιά μονή ή μονύδριο του Ξύστρου. Ήταν ακόμη κελλί τιμώμενο στον άγιο Αντώνιο, όταν εγκαταστάθηκαν σ’ αυτό, μετά την παραίτηση τους, δύο πατριάρχες Κωνσταντινουπόλεως, οι άγιοι Αθανάσιος Γ΄ ο Πατελάρος (1651) και Σεραφείμ Β’ (1761). Αυτοί ανακαίνισαν διαδοχικά το κτίριο και το ναό του Αγίου Αντωνίου, δίνοντας στο κελλί τη σημερινή ονομασία. Το 1842 αρχίζουν να έρχονται οι πρώτοι ρώσοι μοναχοί, που επεκτείνουν τα κτίρια και ανεγείρουν το μεγαλοπρεπή ναό του Αγίου Ανδρέα. Με πατριαρχικό σιγίλλιο, το 1849, το κελλί ανακηρύσσεται σε σκήτη, και το 1900 ο πρώην πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Ιωακείμ ο Γ’ εγκαινιάζει το κυριακό της. Το κυριακό έχει μήκος 60 μ., πλάτος 33 μ. και ύψος 29 μ., διαστάσεις που το καθιστούν ένα από τους μεγαλύτερους ναούς των Βαλκανίων. Η σκήτη, από τη σύσταση της, λειτούργησε ως κοινοβιακή, και η αδελφότητα της κάποτε αριθμούσε 800 μοναχούς. Η πυρκαγιά του 1956, που κατέστρεψε τη δυτική της πλευρά, και η σταδιακή μείωση των μοναχών, κατά το α’ μισό του 20ού αιώνα είχαν ως αποτέλεσμα την ερήμωση της. Σήμερα, στη νότια πλευρά της σκήτης λειτουργεί η Αθωνιάδα Σχολή.
Στη μονή υπάγονται και 27 κελλιά που βρίσκονται γύρω από αυτήν, άλλα κοντά και άλλα σε μεγαλύτερη κάπως απόσταση. Πέντε από αυτά βρίσκονται στις Καρυές, δύο στην τοποθεσία «γυφτάδικα», και οκτώ στην περιοχή «Κολιτσού». Το τοπωνύμιο οφείλεται στην αρχαία μονή του Καλέτζη, από την όποια διασώζεται ως σήμερα ο υψηλός της πύργος, που κτίσθηκε από τον αυτοκράτορα Ιωάννη Καντακουζηνό.
Η μονή Βατοπαιδίου, από τα βυζαντινά ήδη χρόνια, διέθετε και πολλά μετόχια έκτος Αγίου Όρους, στον ευρύτερο βαλκανικό χώρο. Με αυτά κάλυπτε τις ανάγκες της πολυάριθμης αδελφότητας της και παράλληλα είχε τη δυνατότητα να συνεισφέρει σε εθνικούς και φιλανθρωπικούς σκοπούς. Τα μετόχια του εξωτερικού δημεύθηκαν από τις κυβερνήσεις των κρατών στα όποια βρίσκονταν, και τα περισσότερα του ελλαδικού χώρου (κυρίως τα μετόχια Χαλκιδικής, Ουρανούπολης, Αμμουλιανής, Ν. Ρόδων, Σουφλάρ) παραχωρήθηκαν δωρεάν για να στεγασθούν και εξασφαλίσουν τα προς το ζην οι πρόσφυγες της Μικράς Ασίας. Σήμερα η μονή διατηρεί το μετόχι του Αγίου Νικολάου στη λίμνη της Βιστονίδας, του Αγίου Φωκά στη Χαλκιδική και ένα άλλο στη νήσο Σάμο.
Συνεχίζεται…
