Η υπερπροσφορά δώρων «ανατρέφει» εγωκεντρικά παιδιά

Η εικόνα «ανορθόδοξη» αλλά οικεία, στα περισ­σότερα ελληνικά σπίτια. Ενας σωρός από ολο­καίνουργια παιχνίδια σκορπισμένα στη μέση και το πι­τσιρίκι κάπου πιο πέρα να παίζει εν­θουσιασμένο με τις κορδέλες και τα αμπαλάζ. Αυτή η προκλητική αδια­φορία του παιδιού προς τα πανάκριβα, «του κουτιού», δώρα που του προσφέρονται, δεν οφείλεται στο ότι δεν του αρέσουν και τα απορρί­πτει. Απλά τα έχει συνηθίσει, οπό­τε το στοιχείο της «έκπληξης» – αλ­λά και της προσφοράς – ακυρώνεται και κατά συνέπεια δεν έχει κανένα απολύτως ενδιαφέρον για κάτι επαναλαμβανόμενα δεδομένο. Ελάτε στη θέση του.

Οποιος θεωρεί το «παντεσπάνι» αυ­τονόητο, αργά ή γρήγορα θα το βα­ρεθεί σε τέτοιο βαθμό που αρχίζει να λιγουρεύεται το «ταπεινό» ψωμί και ας είναι κατά πολύ φθηνότερο. Και αν το μυαλό σας πάει στο ότι σε αυ­τή τη χώρα κατοικούν περισσότερο «πρίγκιπες» απ’ όσο συνηθισμένοι άνθρωποι – οπότε δικαιολογείται και αυτή η υπεροπτική αντίδραση από το παιδί – προφανώς όλοι θα συμ­φωνήσουμε ότι κάτι τέτοιο εκτός από αστείο, ουδεμία σχέση έχει με την πραγματικότητα.

Η σημασία του δώρου.

Η προσφορά ενός δώρου συνδέεται γενικά με την έκφραση αγάπης, ανα­γνώρισης και ευγνωμοσύνης προς ένα πρόσωπο. Ετσι, όταν δίνουμε ή δεχόμαστε ένα δώρο, νιώθουμε χα­ρά και ικανοποίηση. Οπως εξηγεί η κ. Νατάσσα Καραμολέγκου, Μsc αναπτυξιακή ψυχο­λόγος, πρόκειται για έναν μη λεκτι­κό τρόπο επικοινωνίας, ενώ η «με­τάφρασή» του ποικίλλει ανάλογα με την περίπτωση, αλλά και το «ύφος» του δώρου.

Οσον αφορά τα παιδιά, που ζουν σε κανονικές συνθήκες, από τη βρεφι­κή κιόλας ηλικία μαθαίνουν να λαμ­βάνουν δώρα από γονείς, συγγενείς και άλλα πρόσωπα του περιβάλλο­ντός τους. Οσο μεγαλώνουν, αντι­λαμβάνονται αυτή την προσφορά ως ένδειξη αγάπης και καλοσύνης, γε­γονός που τα χαροποιεί. Το δώρο προς ένα μικρό παιδί είναι πάντοτε κάποιο παιχνίδι, γιατί αυ­τό θα το ευχαριστήσει, ενώ ταυτό­χρονα θα παίξει σημαντικό ρόλο για την υγιή νοητική, ψυχική και συναι­σθηματική του ανάπτυξη. Ομως στις μέρες μας, η σημασία του δώ­ρου στα παιδιά έχει αλλάξει κατεύ­θυνση, επισημαίνει η ειδικός. Και αυτό έχει αρνητική συνέπεια στη διαμόρφωση της προσωπικότητας και του ψυχισμού τους.

Το μεγάλο λάθος.

Προσαρμοσμένο στις σύγχρονες «αξίες» του άκρατου καταναλωτισμού, το δώρο δεν συνιστά πλέον για τα παιδιά μια τρυφερή χειρονο­μία από τον γονέα. Ούτε όμως και για τους γονείς σημαίνει μια ξεκά­θαρη προσφορά αγάπης προς το παιδί. Σύμφωνα με την κ. Καραμολέγκου, τα δώρα έχουν πλέον τη μορ­φή της οικονομικής προβολής του γονέα, είτε αυτός μπορεί να διαθέ­σει χρήματα είτε όχι, για την από­κτησή τους. Από την άλλη, μια τέτοια νοοτροπία οδηγεί το παιδί στο να αποκτήσει τα χαρακτηριστικά ενός πρόωρα ανώριμου «ενήλικα», εξ αιτίας της επιλογής δώρων που δεν ταιριάζουν με την ηλικία του. Δεν είναι, άλλωστε, λίγες οι φορές που οι γονείς αγοράζουν πολύ ακρι­βά και ακατάλληλα δώρα στα παι­διά τους, είτε γιατί δεν ξέρουν να εκ­φράσουν με άλλο τρόπο την αγάπη τους προς το παιδί είτε μόνο και μό­νο για να δείξουν ότι έχουν την οι­κονομική άνεση να το κάνουν. Τα δώρα που συνήθως επιλέγονται είναι αντικείμενα της σύγχρονης τεχνολογίας, όπως κινητά τηλέφωνα, εξελιγμένοι ηλεκτρονικοί υπολογι­στές, ηλεκτρονικά παιχνίδια κ.ά. Ομως και γονείς που δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να αγορά­σουν στα παιδιά τους τόσο ακριβά δώρα, πολλές φορές «αναγκάζο­νται» να το κάνουν, γιατί το ίδιο το παιδί τα ζητάει επίμονα επειδή τα έχει κάποιος φίλος του. Κι εδώ γίνεται ένα μεγάλο λάθος. Οι γονείς, θέλοντας το παιδί τους να μην αισθάνεται μειονεκτικά απέ­ναντι στα άλλα παιδιά, του προ­σφέρουν συχνά ό,τι τους ζητάει, θυ­σιάζοντας και αγνοώντας τις δικές τους ανάγκες.

Το αποτέλεσμα είναι – είτε έχουν οι­κονομική άνεση είτε όχι – να το μα­θαίνουν άθελά τους να αδιαφορεί και να αγνοεί τις ανάγκες των άλλων, να θεωρεί την προσφορά δεδομένη και να καταλήξει εγωκεντρικό.

Τα «κίνητρα» των γονέων.

Τα παιδιά δεν γεννιούνται άπληστα. Γίνονται. Κι αυτό γιατί ορισμένοι γονείς δυσκολεύονται να εκφρά­σουν την αγάπη τους με λόγια ή με απλές συμπεριφορές – μια τρυφερή αγκαλιά, ένα μπράβο – που το παιδί έχει ανάγκη και στρέφονται στα δώρα. Ετσι, χάνουν τη συναισθηματι­κή επαφή μαζί του, ενώ του περνούν το μήνυμα ότι η αγάπη εκφράζεται μόνο με την ύλη. Τα παιδιά αυτά μπαίνουν στη λογική να ζητούν συ­νεχώς από τους γονείς και γίνονται χειριστικά απέναντί τους. Αλλοι πάλι γονείς αναπτύσσουν συναισθήματα ενοχής απέναντι στα παιδιά τους για διάφορους λόγους. Μπορεί να δουλεύουν πολλές ώρες και να μην μπορούν να τους αφιε­ρώσουν χρόνο, να μαλώνουν μαζί τους ή να είναι πολύ αυστηροί και μετά να το μετανιώνουν, να έχουν χωρίσει από τον/τη σύζυγο. Οποι­ος και αν είναι ο λόγος, αισθάνονται ότι το παιδί δεν είναι ευτυχισμένο εξαιτίας τους και προσπαθούν να το ικανοποιήσουν με δώρα, για να εξα­γοράσουν την αγάπη του. Στην ου­σία είναι σαν να του λένε «αγάπα με, είμαι καλός γονιός». Πολλοί γονείς επίσης, στερημένοι οι ίδιοι στα παιδικά τους χρόνια, θε­ωρούν ότι το παιδί τους πρέπει να έχει τα πάντα για να μη νιώσει όπως εκείνοι όταν ήταν παιδιά. Ομως, τό­σο η στέρηση όσο και η αλόγιστη πα­ροχή υλικών αγαθών, μπορούν να οδηγήσουν στην απληστία. Τέλος, υπάρχουν γονείς που, επει­δή βαριούνται τη γκρίνια των παι­διών, όταν αυτά ζητούν επίμονα κάτι, τελικά τους το αγοράζουν για να ηρεμήσουν και αυτά και εκείνοι, εξηγεί η κ. Καραμολέγκου. Ισχύει όμως πάντοτε και η τακτική του εκβιασμού και της εξαγοράς. Για παράδειγμα, υπάρχουν γονείς που λένε στο παιδί« αν πάρεις καλό βαθμό στο τρίμηνο, θα σου αγοράσω ένα κινητό» ή «αν μου κάνεις το χατίρι θα σου πάρω ό,τι μου ζητήσεις». Με άλ­λα λόγια, το παιδί θα διαβάσει για να πάρει το δώρο και όχι για το όφελος που θα του προσφέρει η μάθηση. Αυ­τό μεταφράζεται σαν δωροδοκία με πολύ αρνητικές συνέπειες για το ίδιο και την προσωπικότητά του.

Η επίδραση των προτύπων.

Ας μην παραβλέπουμε το γεγονός ότι επηρεαζόμαστε από τα πρότυ­πα που μας προβάλλει η κατανα­λωτική κοινωνία, αναφέρει η ειδι­κός. Τρανό παράδειγμα αποτελεί η διαφήμιση παιχνιδιών που στό­χο έχει να δελεάσει το παιδί και συγχρόνως να πείσει το γονέα να τα αγοράσει, προβάλλοντας το χα­μηλό κόστος των αγαθών που προωθεί. Ο γονέας πέφτει τελικά στην παγίδα και αγοράζει πολύ περισ­σότερα πράγματα στο παιδί, ενώ από τη πλευρά του το παιδί συνη­θίζει στο να ζητάει όλο και περισ­σότερα.

Καλό είναι να γνωρίζουν οι γονείς ότι η αθρόα προσφορά δώρων είναι πράξη αντιπαιδαγωγική, όχι μόνο γιατί ακυρώνει την έννοια των ορίων, αλλά και γιατί κάνει τα παι­διά άπληστα και εγωκεντρικά και στην ουσία εξαγοράζει την αγάπη τους. Δυστυχώς, οι γονείς αντιλαμ­βάνονται το λάθος τους όταν πια το παιδί θεωρεί δεδομένο ότι θα έχει ό,τι ζητήσει. Και τότε επαυξάνουν το λάθος. Συνήθως αντιδρούν με υπερβολή ή ακραίες συμπεριφορές, όπως για παράδειγμα δεν παίρνουν τίποτε πια στο παιδί. Περνούν στο άλλο άκρο, στη στέρηση και στην τι­μωρία. Αυτό βέβαια δεν βοηθάει τα παιδιά να καταλάβουν γιατί οι γονείς τους άλλαξαν ξαφνικά στάση και με τη σειρά τους αντιδρούν με κλάμα, επιθετικότητα και θυμό, αναφέρει η κ. Καραμολέγκου.

Οι σχέσεις με τους άλλους.

Η αλόγιστη προσφορά δώρων στα παιδιά επηρεάζει τις διαπροσωπι­κές τους σχέσεις τόσο με τους γονείς όσο και με τους συνομηλίκους. Ενα παιδί είναι πολύ λογικό να ζητάει ό,τι βλέπει και του αρέσει, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι μπορεί να το αποκτά πάντοτε. Οι γονείς συνήθως θεωρούν ότι αν του αρνηθούν θα το στενοχωρήσουν, οπότε ενδίδουν στην πίεση. Ετσι το μαθαίνουν να απαιτεί και να αποκτά χωρίς όρια και συχνά να εκμεταλλεύεται την αδυ­ναμία των γονιών του.

«Το παιδί που κατακλύζεται από δώρα, χάνει τελικά το ενδιαφέρον του γι’ αυτά. Δεν προλαβαίνει ούτε να παίξει μαζί τους, αλλά ούτε και να τα βαρεθεί. Τα αντιμετωπίζει αδιάφορα και πολλές φορές τα κα­ταστρέφει γιατί ξέρει ότι γρήγορα θα αντικατασταθούν από άλλα, καινούργια. Μερικές φορές παρα­τηρούμε παιδιά να συγκρίνουν άλ­λα παιδιά με βάση την ποσότητα των αγαθών που έχουν. Αν το άλλο παιδί έχει λιγότερα και φθηνότερα παιχνίδια, τότε του φέρονται υπε­ροπτικά, το ειρωνεύονται ή απλά το απορρίπτουν. Σ’ αυτό, βέβαια, δεν ευθύνονται τα παιδιά αλλά οι γονείς τους, που υιοθετούν μιαν ανάλογη στάση ζωής», επισημαί­νει η ψυχολόγος.

Το «ναρκοπέδιο» της αφθονίας.

«Αν οι γονείς δίνουν μεγάλη σημα­σία στα υλικά αγαθά, τότε και το παι­δί θα πάρει το μήνυμα ότι η αξία στην κοινωνία μετριέται με την ποσότη­τα και όχι με την ποιότητά τους. Ετσι, μεγαλώνοντας, θα υποφέρει από ένα διαρκές και ανούσιο ανικανο­ποίητο, ενώ η αυτοεκτίμησή του θα συνδέεται αποκλειστικά και μόνο με τα υλικά αγαθά. Το παιδί που ό,τι απαιτεί το έχει αμέσως, γίνεται κακομαθημένο και κινδυνεύει να καταλήξει ένας δυστυχισμένος ενήλικας χωρίς ου­σιαστικούς στόχους, που το μόνο που θα τον απασχολεί είναι ο εαυ­τός του και κανένας άλλος», τονί­ζει η ψυχολόγος.

«Και όλοι γνωρίζουμε ότι στη ζωή τίποτα δεν μας προσφέρεται απλό­χερα. Δυστυχισμένοι, ωστόσο, θα εί­ναι και οι γύρω του, καθώς η προ­σφορά τους ούτε θα αναγνωρίζεται αλλά ούτε και θα εκτιμάται από το ίδιο. Θα θεωρείται είτε απλώς αυ­τονόητη είτε πολύ λίγη. Ενας ανικανοποίητος ενήλικας δεν μπορεί να νιώσει ευτυχία από τα απλά πράγ­ματα της καθημερινότητας ή τις στιγμές χαράς», καταλήγει η κ. Καραμολέγκου. «Η ευτυχία και η από­λαυση για εκείνον θα έχουν το ίδιο νόημα με τα αστραφτερά αλλά πα­ραπεταμένα παιχνίδια του».

ΑΛΛΑΓΗ ΝΟΟΤΡΟΠΙΑΣ.

• Αν βάλουμε όριο στη δική μας κα­ταναλωτική μανία, τότε μπορούμε να μάθουμε και στα παιδιά την έν­νοια των ορίων, αλλά και το να εκτιμούν αυτό που έχουν.
• Καλό είναι να προτείνουμε στο παιδί να μαζέψει τα παιχνίδια που δεν χρησιμοποιεί και να τα χαρίσει σε άλλα παιδάκια που τα έχουν ανάγκη για να χαρούν.
• Το δώρο στο παιδί γίνεται σε συ­γκεκριμένη χρονική στιγμή και για συγκεκριμένο λόγο (γιορτές, γενέθλια, μια σπουδαία επιτυχία για το ίδιο) και όχι ως καθημερινή υποχρέωση ή εξαγορά, για να εκτιμά αυτό που του προσφέ­ρουν αλλά και το λόγο που του το προσφέρουν.
• Οταν γιορτάζει, δεν πρέπει να παίρνουμε δώρο και στο αδερφάκι του για να μη ζηλέψει. Γιατί εκτός του ότι «ακυρώνουμε» τη μοναδι­κότητα του παιδιού ως εορτάζοντος, περνάμε λάθος μήνυμα στο αδερφάκι, ότι δηλαδή μπορεί να παίρνει δώρα για να μην γκρινιάζει, κάτι που μπορεί να το χρησιμοποι­ήσει γενικότερα.

ΤΟ «ΚΑΛΥΤΕΡΟ» ΔΩΡΟ.

• Η επιλογή των δώρων πρέπει να γίνεται με βάση την ηλικία του παιδιού.
• Βίαια παιχνίδια που προβάλλουν την επιθετικότητα καλό είναι να αποφεύ­γονται γιατί μπορεί να προκαλέσουν φοβίες ή ψυχικό τραύμα στο παιδί.
• Ας μην επιλέγουμε παιχνίδια που δεν συμβαδίζουν με τη νοητική ανά­πτυξη του παιδιού ή είναι πολύ δύσκολα στην κατανόησή τους, γιατί θα χάσει το ενδιαφέρον του και θα απογοητευθεί.
• Η υπερπροσφορά δώρων συνιστά ένα «άλλοθι» όταν δεν αισθανόμα­στε επαρκείς ως γονείς. Ομως, το μεγαλύτερο δώρο για ένα παιδί είναι η πραγματική αγάπη, αυτή που δεν παζαρεύεται, αλλά που μεταφράζε­ται με το ενδιαφέρον μας, με την επικοινωνία μας, με την κατανόηση και με το χρόνο που περνάμε μαζί του.

Πηγή : «Popular Medicine» ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007.