ΠΡΟΣΚΥΝΗΤΑΡΙΟ ΙΕΡΑΣ ΜΕΓΙΣΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΒΑΤΟΠΑΙΔΙΟΥ (5)
23 Ιουνίου 2009
δ) Κυρίως Ναός
Το τμήμα αυτό του καθολικού διασώζει όλη τη βυζαντινή μεγαλοπρέπεια και καλαισθησία: εξαιρετικό δάπεδο, κίονες από πορφυρίτη λίθο, τοιχογραφίες και ψηφιδωτά, επιχρυσωμένο ξυλόγλυπτο εικονοστάσιο, αναρίθμητα ασημένια και επίχρυσα κανδήλια και ασημένιοι πολυέλεοι.
Η θύρα του κυρίως ναού, του έτους 1567, έργο Λαυρεντίου μονάχου, από έβενο και άργυρο, είναι λεπτής τέχνης με αξιοθαύμαστη διάταξη διακοσμητικών σχεδίων.
Το δάπεδο χρονολογείται στον 10ο αιώνα και φέρει θαυμάσια μαρμαροθετήματα από πολύχρωμα μάρμαρα. Οι τέσσερις μεγάλοι κίονες του κεντρικού τρούλλου από πορφυρίτη λίθο, σύμφωνα με την παράδοση, μεταφέρθηκαν από την Ιταλία. Ακριβώς πάνω από τους ανατολικούς κίονες βρίσκεται η μοιρασμένη στα δύο ψηφιδωτή παράσταση του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, που χρονολογείται γύρω στα μέσα του 11ου αιώνα.
Το ξυλόγλυπτο εικονοστάσιο από ξύλο βελανιδιάς, έργο του 1788, αντικατέστησε το παλαιό μαρμάρινο, από το όποιο ένα τμήμα σώζεται στην αρχική του θέση. Οι μεγάλες εικόνες του τέμπλου, έργα παλαιολόγειας εποχής, έχουν επιχρυσωθεί από τον κόμη Δημήτριο Νικολάγιεβιτς Σερε-μέτιεβ, το 1857. Μπροστά από τους δύο ανατολικούς κίονες υπάρχουν τα προσκυνητάρια με ισάριθμες αξιόλογες βυζαντινές εικόνες, της Οδηγήτριας και της Φιλοξενίας του Αβραάμ. Σύμφωνα με την παράδοση, και αυτές οι εικόνες προέρχονται από το ναό της Αγίας Σοφίας Θεσσαλονίκης. Επάνω στον αριστερό ηγουμενικό θρόνο (1619) είναι τοποθετημένη μία εικόνα του 14ου αιώνα που παριστάνει τους αγίους Πέτρο και Παύλο, δώρο του δεσπότη Ανδρόνικου Παλαιολόγου (1421).
Από τον κεντρικό τρούλλο κρέμεται ο μεγάλος ασημένιος πολυέλεος που βαστάζει πολυάριθμα κηροπήγια και λυχνοπήγια. Κατασκευάσθηκε στη Βιέννη το 1882 και αντικατέστησε τον παλαιό χάλκινο πολυέλεο που σήμερα κρέμεται στη λιτή. Οι δύο μικρότεροι πολυέλεοι, αφιερώματα των κατοίκων της Σαντορίνης, κατασκευάσθηκαν στη Μόσχα το 1832.
ε) Ιερό Βήμα
Το ιερό βήμα διασώζει μερικά από τα σπουδαία ιερά κειμήλια της μονής και πρώτο την κτητορική εικόνα της Παναγίας Βηματάρισσας ή Κτητόρισσας πάνω σε μαρμάρινο προσκυνητάρι, στο σύνθρονο που διαμορφώνεται πίσω από την άγια τράπεζα. Απέναντι στην εικόνα και επάνω στην άγια τράπεζα ορθώνεται ο σταυρός του Μεγάλου Κωνσταντίνου και στα δεξιά της η επαργυρωμένη λαμπάδα, που μαζί με την εικόνα έκρυψε κάποτε ο άγιος Σάββας, ο βηματάρης, στο πηγάδι του ιερού βήματος για 70 χρόνια.
Το ιερό βήμα κοσμείται επίσης με αρκετές αξιόλογες εικόνες και με αφιερώματα διαφόρων προσώπων. Αξίζει να αναφερθούν οι παλαιές εικόνες της Οδηγήτριας και του αρχαγγέλου Γαβριήλ, και οι δύο του 14ου αιώνα, και τα μικρά εικονίδια της Παναγίας και του Χριστού, τα λεγόμενα «νινία» της αυτοκράτειρας Θεοδώρας, δώρα της Άννας Παλαιολογίνας Καντακουζηνής. Ως το πολυτιμότερο κειμήλιο της μονής θεωρείται η Τιμία Ζώνη της Θεοτόκου, που σώζεται τμηματικά σε τρεις επίχρυσες θήκες. Άλλα πολύτιμα κειμήλια είναι οι δύο σταυροθήκες· από αυτές η μία περιέχει μεγάλο τεμάχιο Τιμίου Ξύλου και η άλλη ένα τμήμα από τον κάλαμο που έδωσαν οι Ιουδαίοι στον Κύριο, κατά τη σταύρωση, για να τον εμπαίξουν.
Σε πολυάριθμες πολυτελείς ασημένιες λειψανοθήκες φυλάσσονται 200 περίπου τεμάχια αγίων λειψάνων. Μεταξύ των αγίων λειψάνων διακρίνονται οι κάρες των αγίων Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Γρηγορίου του Θεολόγου, Ιακώβου του Πέρσου και Μερκουρίου, και τμήματα από τις κάρες των αγίων Σεργίου, Φλώρου, Πελαγίας, Θεοδοσίας, Αρέθα, Θεοδώρου του Στρατηλάτου και Δαμιανού του Αναργύρου, το μετωπικό οστό του αποστόλου Ανδρέα, μέρος από το δεξί χέρι της μεγαλομάρτυρος Αικατερίνης, του πρωτομάρτυρος Στεφάνου, των αγίων Παρασκευής, Μαρίνας, Αρτεμίου, Γρηγορίου Δεκαπολίτου, Προκοπίου και Τρύφωνος. Σώζεται επίσης ολόκληρο το λείψανο του οσίου Ευδόκιμου του Βατοπαιδινού, που βρέθηκε το 1842, κατά την ανακαίνιση του κοιμητηριακού ναού. Στο ιερό βήμα φυλάσσονται και οι κάρες των πατριαρχών Κωνσταντινουπόλεως Μαξίμου Δ’ (1491 -1497) και Κυπριανού (1707-1714), και Αντιοχείας Γερασίμου (1884-1891), που πέθαναν και τάφηκαν στη μονή.
