Περί ενεργείας της Θείας Χάριτος (Ομιλία του Γέροντος Ιωσήφ του Βατοπαιδινού για την εορτή της Πεντηκοστής)

Με το γεγονός της Πεντηκοστής, πού κατήλθε το Άγιο Πνεύμα στα μέλη της Εκκλησίας, εκλείπει κάθε μορφη αδυναμίας από την ανθρώπινη φύση. Ο μέχρι τώρα αδύνατος άνθρωπος, ο όποιος ήταν παίγνιο του διαβόλου καί τού θανάτου, γίνεται ισχυρός ώστε να «πατη επάνω όφεων καί σκορπιών καί επί πάσαν;την δύναμιν του εχθρού». Η Χάρις πού μένει πάντοτε μαζί μας είναι «η επαγγελία τού Πατρός»;την οποία ο Κύριος υπεσχέθη. Δεν τίθεται θέμα φόβου ούτε για τα πάθη, ούτε για την αμαρτία, ούτε για τις κακές μας συνήθειες, ούτε για τον σατανά, ούτε καί γι΄ αυτόν τον θάνατο, εφ΄ όσον μένει μαζί μας «εις τον αιώνα ο Παράκλητος, το Πνεύμα της αληθείας».

Αυτό πού μάς απασχολεί είναι, αν αυτός ο Παράκλητος ενεργη μέσα μας καί κατεργάζεται τον αγιασμό μας. Να πω ένα παράδειγμα για να γίνω πιο σαφής. Υποτίθεται ότι μάς έχουν δώσει ένα όπλο ισχυρό να αμυνόμαστε καί να πολεμάμε τους εχθρούς μας. Αν δεν λειτουργη αυτό το όπλο, τότε τι ωφελεί πού το κρατούμε; Πιστεύομε ότι μαζί μας είναι η θεία Χάρις, όπως μάς παραδίδει η Εκκλησία; Θα με ρωτούσε ίσως ένας και θα μου έλεγε. Αφού λοιπόν είναι έτσι, γιατί έχομε τόσες αδυναμίες; Γιατί μάς κατανικά η αμαρτία; Γιατί μάς κατατροπώνει ο σατανάς; Γιατί φοβόμαστε; Γιατί δειλιούμε; Γιατί οπισθοχωρούμε; Γιατί δεν προοδεύουμε; Ακριβώς αυτό το θέμα να το δούμε με ιδιαίτερη προσοχή.

Εάν εμείς φυλάττωμε;την πίστη μας, τηρούμε τις εντολές και αποστρεφόμαστε την ενέργεια της αμαρτίας μέχρι και αυτήν την προσβολή, τότε φυσικά, μόλις επικαλεστούμε την θεία Χάριν, αμέσως αυτη τίθεται σε ενέργεια- δεν μάς δίδει μόνο θάρρος και δύναμη, αλλά και στον σατανά προκαλεί φόβο και φρίκη. Αυτός είναι ο τρόπος τού θριάμβου και της νίκης. Εάν όμως ραθυμούμε και αφήνωμε τα καθήκοντα μας και δεν αμυνόμαστε όταν δίδεται αφορμη πάθους η πολέμου της αμαρτίας, τότε, όταν επικαλούμαστε;την Χάριν, αυτη δεν ενεργεί. Καί αναφέρω ένα σχετικό παράδειγμα: Λέγει η ιστορία ότι κάποτε ο Ιουλιανός ο Παραβάτης εμυήθη στα της μαγείας. Από μικρός, παρ’ όλο πού ήταν χριστιανός, ήθελε να απωθήση την χριστιανικη του πίστη. Ήταν από μικρός κακοήθης. Ασπάσθηκε λοιπόν την μαγεία για να επαναφέρη πίσω τα ειδωλολατρικά έθιμα τα όποια είχαν καταργήσει οι προγενέστεροι. “Οταν πήγε στό μέρος πού τον δίδασκαν τα ανάλογα μαθήματα της μαγείας, μόλις είδε τις διάφορες μορφές τών δαιμόνων και την αγριότητα τους, τρόμαξε και έκανε τον σταυρό του. Κάνοντας τον σταυρό του, έφευγαν οι δαίμονες και δεν μπορούσε ο μάγος να κάνη αυτό πού ήθελε. Οποτε τον συμβούλευσε ο μάγος να σταματήσει να κάνη τον σταυρό του, αλλά αυτός δεν μπορούσε. Μπροστά στη φρίκη και τον φόβο, σταυροκοπιόταν άπό;την συνήθεια πού είχε σαν χριστιανός· και έτσι οι δαίμονες ετρέποντο σε φυγή. Σκέφθηκε λοιπόν ο μάγος κάτι ανάλογο μέ την πονηρία του. Τον έβαλε λοιπόν και σκότωσε ένα παιδάκι και κράτησε την καρδιά τού παιδιού στό χέρι του· λόγω δε της «κατ’ ενέργειαν» αμαρτίας, δεν “ίσχυε η δύναμη του σταυρού και δεν έφευγαν οι δαίμονες πλέον.

Εμείς που είμαστε χριστιανοί και δεν αρνηθήκαμε τον Χριστό, η θεία Χάρις είναι μαζί μας ενωμένη υποστατικά. Πώς λοιπόν αμαρτάνομε και δεν μπορούμε να αντισταθούμε στα πάθη μας; Ακριβώς γιατί παραχαράζουμε το καθήκον μας το χριστιανικό που υποσχεθήκαμε στό βάπτισμα. Πολλές φορές την μεν αμαρτία, σαν αποτέλεσμα, δεν την θέλομε, τα αίτια όμως πού;την προκαλούν τα ερεθίζομε και τότε κατ’ ανάγκην πέφτομε. Το ότι τόσο εύκολα αμαρτάνουμε, είναι σημείο ότι δεν φυλάττομε τις εντολές. Δεν είμαστε πραγματικά πιστοί.

Η θέση μας πρός τον Θεό είναι καθαρά υϊικη και επομένως πιστεύομε στον Θεό διότι τον αγαπούμε- και επειδη τον αγαπούμε, τον πιστεύομε και εφαρμόζουμε με λεπτομέρειαν αυτό που θέλει. «Εκείνος έστιν ο αγαπών με, ο έχων τας εντολάς μου και τηρών αυτάς». Προσφέρωμε έμπρακτα;την αγάπη μας πρός τον Θεό, όπως και Αυτός τόσο πλούσια;την προσέφερε σε μάς, διότι «Πρώτος ημάς ηγάπησεν». Τότε η θεία χάρις που είναι δικη Του δωρεά, μόλις την επικαλεστούμε, αμέσως τίθεται σ’ ενέργεια και ολοκληρώνει την προσωπικότητα μας. «Αγράμματους σοφίαν εδίδαξεν, ιερέας τέλειοι, πάντα συγκροτεί τον θεσμόν της Εκκλησίας». «Πάντα ισχύομεν εν τω ενδυναμούντι ημάς Χριστώ» κατά τον Παύλο. Ο ενδυναμών ημάς Χριστός, είναι η θεία Χάρις πού;την πήραμε στό βάπτισμα καί;την συντηρούμε με την συνεχη συμμετοχη μας στα μυστήρια της Εκκλησίας.

Εάν βιάσωμε τον εαυτό μας και γίνομε ειλικρινείς στις υποσχέσεις μας πρός τον Θεό, τηρούντες με λεπτομέρεια τις εντολές Του, μετανοούντες ειλικρινά στα λάθη που κάνομε, τότε η θεία Χάρις που είναι μέσα μας, βλέποντας την συνέπεια μας, δείχνει ενεργώς την παρουσία της. Ο χαρακτήρας μας που είναι ασθενής γίνεται ισχυρός και η αμαρτία γίνεται ανίσχυρη, διότι αποδυναμώνεται μέ την παρουσία της Χάριτος. Ο διάβολος φεύγει μόνο μέ την επίκληση της Χάριτος, γιατί ξέρει τι έχει να πάθη.

Ακριβώς για να κατεργαστούμε την σωτηρία μας με τόση λεπτομέρεια εμείς οι μοναχοί, εγκαταλείψαμε τον κόσμο και φύγαμε μακριά από τα αίτια. Βρισκόμαστε σ΄ έναν απερίσπαστο χώρο με ελάχιστες μέριμνες, για να είμαστε αφυπνισμένοι και προσεκτικοί, όχι μόνο στό να μην αμαρτάνωμεν -αυτό είναι εισαγωγικό- αλλά, μετά από αυτό, να φθάσωμε στό σημείο που να θέλωμε μόνο να αγαθοποιούμε. Ζούμε μόνο για να τηρούμε το θέλημα του Θεού. Αυτός είναι ο κεντρικός στόχος και προορισμός μας άπό την αρχη της δημιουργίας μας, ιδιαίτερα τώρα, μετά την πτώση, που ξεγελαστήκαμε και κατρακυλίσαμε στα δόντια του θανάτου. Τώρα με περισσότερη σπουδη αγωνιζόμαστε, ώστε και από τον μύλο του θανάτου να απαλλαγούμε, και να κληρονομήσωμε τις επαγγελίες που μάς χάρισε ο Θεός μέ την παρουσία Του. Ούτε τα σπίτια θα μάς ωφελήσουν, ούτε τα εργόχειρα μάς χρειάζονται, ούτε τα συστήματα και τα προγράμματα και τα τυπικά. Αυτά κατ’ ανάγκην τα κάνομε για να θεραπεύσωμε το υλικό σκέλος της ζωής μας, αφού έχομε και σώμα. Αλλά ποτέ δεν μάς απασχολούν αυτά, ούτε σε αυτά αποβλέπομε, ούτε τα μετρούμε, ούτε τα υπολογίζομε. Γι΄ αυτό και με την παραμικρη αφορμή, αν δούμε ότι κινδυνεύει η σωτηρία μας, τα πετάμε και φεύγομε αμέσως, για να κερδίσωμε τον σκοπό μας. Καί όλη η προσπάθεια θα είναι τούτη. Κάθε τι που κινείται μέσα μας, το εξετάζομε- κάθε σκέψη, κάθε ερεθισμός που προκαλείται μέσα μας, τον αρπάζομε και τον ρωτούμε: «Ημέτερος εί η τών υπεναντίων;» Εξετάζομε τι σκοπό έχει αυτη η σκέψη, τι σκοπό έχει αυτός ο λογισμός. Καί εάν πραγματικά και ειλικρινά το ερευνούμε, αμέσως βρίσκομε;την αφορμη και τότε ευμέθοδα πολεμάμε και αποβάλλομε τις σκέψεις τις εμπαθείς άπό την σύλληψη τους. Έτσι αποφεύγομε να συγκρουστούμε με τα πάθη και τις αμαρτίες.

Εάν, όπερ μη γένοιτο, μάς παρασύρουν και οι σκέψεις γίνουν πραγματικότητες και μάς νικήσουν, δεν θα παραδώσωμε την σκυτάλη, αλλά με τους τρόπους της ειλικρινούς μετανοίας θα πενθήσωμε. Έτσι θα πείσωμε την θεία Χάριν που είναι μέσα μας να μην προσβληθη και να φύγη, αλλά να μάς συμπαθήση και συνάμα να μάς δυναμώση, ούτως ώστε να απωθήσωμε τον πονηρόν ο όποιος μάς παρέσυρε, και στό εξής, έχοντας σαν λάφυρο την πείρα, να γίνωμε προσεκτικότεροι. Αυτη είναι η ολοκληρωμένη μετάνοια, που είναι και το νόημα της εδώ ζωής μας.

Η κύρια προσπάθεια είναι να μην σταματήσωμε στην εισαγωγικη μετάνοια, αλλά να φθάσωμε στό τελευταίο σκαλοπάτι της απαθείας. Όπου γίνονται τα λάθη, οι απροσεξίες, τα πάθη, οι ήττες, τώρα να μπουν οι αρετές· και σιγά σιγά, με την βοήθεια της θείας Χάριτος μετά τις αρετές θα έρθουν τα χαρίσματα, οπότε θα φανη ολοκάθαρα ότι μετέχομε στις υποσχέσεις του Ιησού μας και γινόμαστε κληρονόμοι του Θεού και «συγκληρονόμοι τού Υιού Αυτού», ο οποίος «τοσούτον ηγάπησεν ημάς». Αμήν.