ΓΕΡΟΝΤΟΣ ΙΩΣΗΦ (11)-ΑΣΚΗΣΗ, Η ΜΗΤΕΡΑ ΤΟΥ ΑΓΙΑΣΜΟΥ

Μνήμη θανάτου και των μελλόντων
Η πρώτη αρχή και υγιής βάση της ησυχίας είναι η παραμονή σ’ ένα τόπο και η ακριβής τήρηση κατάλληλου προγράμματος με επιμονή.

Στην αρχή, συγκέντρωση του νου από τον ακατάσχετο μετεωρισμό, με πρώτη τη μνήμη του θανάτου. Όχι μνήμη θανάτου αόριστα και γενικά. Μνήμη της τελευταίας στιγμής, της έσχατης, του αποχωρισμού της ψυχής σου από το σώμα. Όπου άγγελοι και δαίμονες παρίστανται και αγωνίζονται ποιος θα πάρει την ψυχή που τρέμει και στενάζει.

Σκέψου το ψέμα και τη ματαιότητα της εδώ ζωής και υπολόγισε πόσο άσκοπη είναι η αιχμαλωσία της ψυχής απ’ αυτήν. Να θυμάσαι την κρίση και τη δικαιοσύνη του Θεού που ακολουθεί αμέσως και που αποδίδεται στον καθένα σύμφωνα με τις πράξεις του. Δεν είναι πλέον Θεός ελέους, οικτιρμών και φιλανθρωπίας, όπως στην παρούσα ζωή, αλλά «Θεός εκδικήσεων» και δικαιοσύνης γιατί «εν τω Αδη ουκ έστι μετάνοια».

Εάν η διαγωγή μας δεν ήταν ακριβής και ούτε η μετάνοιά μας τουλάχιστον ολοκληρωμένη και μας απορρίψουν από τη μερίδα των σωζομένων, αυτά που μας περιμένουν και όσους άλλους κατακριθούν, είναι τρομερά και μόνο να τα διηγηθεί κανείς. «Γέενα, λίμνη πυρός, σκώληξ ακοίμητος, βρυγμός οδόντων» και άλλα φρικτά βασανιστήρια και το μεγαλύτερο όλων, η αιώνια παράτασή τους.

Πολλοί συνετοί από τη θεωρία αυτήν απόκτησαν τα σωτήρια δάκρυα και έσβησαν με αυτά το φρικιαστικό τούτο κατάντημα.

Αντίθετη προς τη μνήμη της κρίσης είναι η αντίστοιχη θεωρία των δικαίων. Αυτοί με τη χάρη και το έλεος του Χριστού έγιναν και έμειναν ευλαβείς και προσεκτικοί. Εν αισθήσει περιμένουν τη θεία παναγαθότητα να τους υποδεχθεί και να τους απαλλάξει από τους κόπους και πόνους της εδώ εργασίας τους.

Πόση, ω πόση η προσδοκία και η χαρά τους, όταν θα ακούσουν το κέντρο της αγάπης τους να τους προσκαλεί κοντά του. «Δεύτε προς με πάντες οι κοπιώντες και πεφορτισμένοι, καγώ αναπαύσω υμάς» (Ματθ. ια’ 28).

Ως απαρχή συγκέντρωσης και πνευματικής εργασίας αυτός ο τρόπος είναι επωφελέστατος και η δοκιμή θα πείσει τους ενδιαφερομένους.

Περιεκτική κακοπάθεια και προσευχή

Αλλος τρόπος που συνδέεται με την ιερή αυτή ησυχία είναι η κατά δύναμη περιεκτική κακοπάθεια που συμβολίζει την άρση του σταυρού, που πήραμε ως εντολή. Πρώτη και κύρια αρχή η νηστεία, η κατά δύναμη αγρυπνία, η σιωπή και αποκοπή από τους λόγους και τις πράξεις αυτού του κόσμου· ιδιαίτερα όμως -και ανώτερη όλων- η προσευχή, που πρέπει η εμμονή μας σ’ αυτή να είναι κατά το δυνατό μεγάλη. Τόση είναι η σημασία της -ο Παύλος τη δογματίζει αδιάλειπτη- γιατί και στην αιωνιότητα αυτή θα παραμείνει σ’ όσα λογικά όντα δημιούργησε ο Θεός.

Στο έργο της προσευχής οι Πατέρες συνιστούν την επιμονή γιατί η παναρετή αυτή είναι η πιο κουραστική για την πολλαπλή και μεγάλη προσφορά της. Γι’ αυτό διαταχτήκαμε να μη «εκκακώμεν» αλλά να «αιτώμεν, να ζητώμεν, να κρούωμεν» (πρβλ. Ματθ. ζ’ 7) ώστε η πρόθεσή μας να γίνει φανερή ότι « εν αισθήσει και γνώσει» απαιτούμε τη θεία συμπαράσταση. Η προσευχή είναι καθαρή εργασία του νου. Ο νους που συνήθισε στην αδιαφορία και το σκορπισμό δεν θέλει τον περιορισμό και τη δέσμευση στο μονολόγιστο τρόπο της προσευχής. Προσθέστε σ’ αυτό και τις συσσωρευμένες εικόνες των προλήψεων, που είναι τυπωμένες στην οθόνη της φαντασίας και ελκύουν το νου στις παλαιές συνήθειες. Έχουμε όμως και τον πονηρότατό μας εχθρό που αντιστέκεται και πολεμά όσους θέλουν να προσεύχονται. Γενικά οι παλαιές συνήθειες, ως μέρος του κόσμου τούτου, εμποδίζουν την παρουσία της μέλλουσας ζωής.

Η καλή όμως επιμονή, με τη βοήθεια της θείας Χάρης, υπερνικά όλες τις δυσκολίες εάν παραμείνουμε και ζητούμε. Στην αρχή πάντοτε παρουσιάζεται δυσκολία όπως σε κάθε δραστηριότητα. Η δυσκολία όμως δεν είναι δείγμα αποτυχίας η λανθασμένης ενέργειας. Γνωρίσαμε εκ πείρας, παρακινούμενοι από τους πνευματικούς μας πατέρες, να επιμένουμε στην επίκληση του πανάγιου ονόματος του σωτήρα μας, έστω και αν ο νους σκορπίζεται. Η επιμονή γεννά τη συνήθεια και αυτή απαλλάσσει από τον προηγούμενο κόπο της προσπάθειας. Αλλά και ο πανάγαθός μας σωτήρας, που τον επικαλούμαστε με επιμονή, είναι αδύνατο να παραβλέψει αυτούς που προσπίπτουν ικετευτικά. Αυτός που «έτι αμαρτωλών όντων ημών υπέρ ημών απέθανε» (Ρωμ. ε’ 8), «θέλημα των φοβουμένων αυτόν ποιήσει και της δεήσεως αυτών εισακούσεται και σώσει αυτούς» (Ψαλμ. ρμδ’ 19).

Τονίζούμε ιδιαίτερα σε όσους θέλούν να μπουν στο στάδιο της πολύαθλης μετάνοιας το θέμα της προσοχής. Οι δολιώτατοι εχθροί μας δεν αργούν να επαναφέρουν τα πάθη και τις συνήθειες, που έχουν ηττηθεί πριν από εμάς, εάν η προσοχή μας νυστάξει για λίγο. Όταν ακούαμε κάποτε τους έμπειρους Γέροντές μας να μας εύχονται πείρα παρά Χάρη απορούσαμε, γιατί δεν γνωρίζαμε τη δύναμη των λόγων τους. Όταν μπήκαμε σιγά – σιγά στο στάδιο της πρακτικής μετάνοιας μάθαμε πρακτικά τη σημασία της ευχής. Όποιος με προσεκτική εργασία στον αόρατο πόλεμο απόκτησε το λάφυρο της πείρας πολλές χάριτες μπορεί να κερδίσει «ου γαρ τα νοήματα των εχθρών του αγνοεί» . Η δωρεάν όμως Χάρη χωρίς πείρα είναι πολύ δύσκολο να κρατηθεί.

Οι έμπειροι Πατέρες κρίνουν ότι ευκολώτερα προκόβει στην αρετή η ψύχή που επιστρέφει με μετάνοια, εάν αγωνίζεται ορθά και με ευλάβεια, παρά αυτή που πρόκοψε αλλά με την αμέλεια επέστρεψε στην προηγούμενη ζωή. Η δεύτερη θα συναντήσει πολλούς αντιπάλους, μετά την προδοσία, όταν θελήσει να επανορθώσει το σφάλμα. Το ολίσθημα προκάλεσε η απροσεξία και γι’ αυτό η θεία Χάρη, που ανέσυρε προηγουμένως από την ακάθαρτη ζωή τον άνθρωπο, έχει προσβληθεί και εύκολα δεν ξαναπροσέρχεται ως σύμμαχος. Τότε η λύσσα της αποθάρρυνσης, που πιέζει προς την απόγνωση, είναι ορμητική και χωρίς έμπειρο οδηγό η έκβαση είναι αμφίβολη.

Η πρόφαση της οικονομίας

Μιά άλλη απατηλή μέθοδος των επίβουλων εχθρών είναι η πρόφαση της οικονομίας λόγω της κόπωσης και της εξάντλησης που συμβαίνει στον αγωνιστή. Τότε οι απατεώνες γίνονται οικτίρμονες και υποκινούν στη δήθεν οικονομία με τη χαλάρωση του προγράμματος. Εδώ χρειάζεται πολλή διάκριση. Όλη η ωφέλεια της προκοπής στο έργο της μετάνοιας προήλθε και από τη θεία Χάρη αλλά και από τον ανθρώπινο παράγοντα, που εκφράζεται με την ακρίβεια της φιλοπονίας. Η επιμονή στο πρόγραμμα είναι η πεμπτουσία του όλου στόχου. Αυτό συμπληρώνει την ομολογία, που είναι ο γενικός πανανθρώπινος σκοπός.

Η πρώτη άρνηση προκάλεσε την πτώση και από αυτήν γεννήθηκε όλη η αθλιότητα της φθοράς και των δεινών. Με την υποταγή και ομολογία, ο Κύριός μας, εγκαινίασε την ανάσταση και σωτηρία και μας επανέφερε στην ισορροπία. Η ακρίβεια του ενάρετου προγραμματισμού είναι η σταθερώτερη ομολογία γιατί, κατά το λόγο του Κυρίου, οπαδοί του είναι όσοι αρνούνται και αυτήν την ψυχή τους «δια τους λόγους των χειλέων του».

Οι Πατέρες ανεπιφύλακτα συνιστούν την ακρίβεια του προγράμματος ως αλάνθαστου σωσιβίου στη διασπασμένη προσωπικότητά μας αφού γίναμε μετά την πτώση θύματα κάθε κακής επιρροής.

Ασκοπες διαχύσεις

Άλλος παράγοντας που προκαλεί ανυπολόγιστη ζημιά στον αγωνιζόμενό στο στάδιο της μετάνοιας είναι οι άσκοπες διαχύσεις. Αυτές παραλύουν την προσοχή της εσωστρέφειας, που στηρίζει την ισορροπία των αισθήσεων και ειδικά του νου, που είναι ο οφθαλμός. Το «πάση φυλακή τήρει σην καρδίαν» (Παρ. δ’ 23) παραμελείται και εύκολα τα πάθη, οι συνήθειες και οι προλήψεις κυριαρχούν. Το «έστωσαν αι οσφύες περιεζωσμέναι και οι λύχνοι καιόμενοι» (Λουκ. ιβ’ 35), που ο Κύριος διατάζει, με αυτήν την απροσεξία της κατάργησης της φυλακής καταφρονείται. Η τήρηση της σιωπής είναι το καλύτερο χαλινάρι κατά των διαχύσεων και γενικά του άσκοπου μετεωρισμού. Η συστολή των διαχύσεων και η συγκράτηση της γλώσσας ενισχύουν τη θέρμη και την παραμονή του θείου ζήλου και αυξάνει η προθυμία της ενάρετης ζωής στην οποία εκδηλώνεται η αγάπη προς το Θεό. Δίκαια λοιπού ειπώθηκε σ’ αύτούς που αγωνίζονται με ζήλο «φεύγε, σιώπα, ησύχαζε».

«Πάσαν την ζωήν ημών Χριστώ τω Θεώ παραθώμεθα»

Εάν κατά το ιερό λόγιο «ουχί του ανθρώπου η οδός αυτού» και « υμών αι τρίχες πάσαι ηριθμημέναι εισίν» (Ματθ. ι’ 3θ), οφείλουμε να αναθέσουμε τα πάντα με την πίστη στο Χριστό και τίποτε σε καμμιά περίπτωση στους εαυτούς μας ή σε κάποιον άλλο παράγοντα. Αυτός ο τρόπος της ανάθεσης των πάντων στο Χριστό, με την πίστη, έχει διπλή ιδιότητα, γιατί δύο είναι τα αίτια και στοιχεία που μας περιβάλλουν.

Το ένα είναι η παντός είδους φιλαυτία, που κατά το σύστημα τον παλαιού ανθρώπου μας πιέζει προς τη φιληδονία και τη φιλαρέσκεια και που μόνο η αυταπάρνηση με την πίστη προς το Χριστό καταβάλλει. Το δεύτερο είναι οι πειρασμοί και οι δοκιμασίες, που οφείλονται στην πανσωστική πρόνοια του Κυρίου μας και που γίνονται υποφερτοί με την πίστη προς το Χριστό έφ’ όσον «πάντα δυνατά τω πιστεύοντι» (Μάρκ. θ’23). Τόση είναι η δύναμη αυτής της πίστης, ώστε να περιφρονούνται από τις στρατιές των μαρτύρων και παντοειδών αθλητών και οι γονείς και οι αξίες και ακόμη αυτή η ίδια η ζωή.

Η ενέργεια της πίστης, όταν αναλυθεί πρακτικά, έχει την αρχή της στα ακόλουθα ιδιώματα. Γεννάται η επιθυμία όσων καλών υπόσχονται οι θείες επαγγελίες και ο φόβος για όσες τιμωρίες θα ακολουθήσουν τους αποστάτες. Και τα δύο, επιθυμία και φόβος, διεγείρουν τη συνείδηση προς την τήρηση των θείων εντολών. Η έμπρακτη τήρηση των εντολών διεγείρει μέσα μας το θείο ζήλο, τη θέρμη, την ευλάβεια. Αυτά μειώνουν τον κόπο της προσπάθειας επειδή επικρατεί η καλή συνήθεια και το πρόγραμμα, που είναι το σταθερό σωσίβιο ειδικά στους ασθενείς χαρακτήρες.
Συνεχίζεται…