Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΤΟΥ ΠΑΛΑΜΑ ΓΙΑ ΤΑ ΠΑΘΗ. (2)

Είδη παθών.
Υπάρχει ποικιλία και πολυμορφία παθών. Όλα συνδέονται μεταξύ τους. Εξαρτώνται με τη σχέση αιτίου αποτελέσματος. Το ένα γεννά το άλλο. Ας πάρουμε σαν παράδειγμα την οργή. Αυτή προκαλεί την λοιδωρία, την αισχρολογία, την απάτη, την μεγαλαυχία, την ύβρι, τον φόνο.

Μπορεί κανείς να διακρίνει την αλυσίδα των παθών στις ακόλουθες κατηγορίες ανάλογα με την προέλευσή τους.

α. Τα πάθη των αισθήσεων.
Έχουμε τα πάθη που προέρχονται από τις σωματικές αισθήσεις. Κάθε μιά αίσθηση συνδέεται με ορισμένα πάθη. Όταν η γεύση δεν εκπληρώνει την ανάγκη για τροφή, καταλήγει στην τρυφή και δημιουργεί τα πάθη της γαστριμαργίας, λαιμαργίας, πολυποσίας και μέθης. Η γαστριμαργία, αρχή και κέντρο όλων των παθών είναι και πηγή κάθε σαρκικής αμαρτίας, υποδουλώνει τον άνθρωπο και τον περιστρέφει σε ολόκληρο τον κύκλο των ηδονών.

Όταν υποδουλωθούν στα σαρκικά πάθη και η ακοή, η όραση και η όσφρηση, «κάνουν αντικείμενο πόθου τα βρώμικα πράγματα, τα αισχρά λόγια, το πορνικά τραγούδια, τους δαιμονικούς χορούς, τα μυροαλείμματα που οδηγούν στις αισχρότητες, τα προκλητικά φτιασιδώματα, τους στολισμούς με πολυτελή ρούχα και κεφαλόδεσμους. Οι εμπαθείς καλλωπίζονται εξωτερικά, εσωτερικά δε φορούν σαν βρώμικη μάσκα τα πάθη της ατιμίας και πραγματικά μοιάζουν με τάφους ασβεστωμένους, που φαίνονται απ’ έξω ωραίοι και μέσα είναι γεμάτοι από κάθε δυδωδία και ακαθαρσία».

Η φιλοκτημοσύνη και η φιλαργυρία πηγάζουν από τη φιλοσώματη και φιλόυλη διάθεση. Ο φιλάργυρος είναι ανόητος. Σκέφτεται, όπως ο πλούσιος του ευαγγελίου, πώς θα αποκτήσει περισσότερα πράγματα, για να υποδουλωθεί τελικά σ’ αυτά. Γίνεται δούλος της αμεσότητας, εξαντλεί τον εαυτό του σ’ αυτήν, δημιουργώντας ένα πλήθος από πλασματικές ή ψεύτικες «ανάγκες», που δεν έχουν σχέση με τη ευαγγελική «χρεία». Ο φιλάργυρος χάνει τον προσανατολισμό του. Αρνείται τον Θεό και τη πρόνοιά του. Όταν ό άνθρωπος δεν εμπιστεύεται τον εαυτό του στην πρόνοια του Θεού, πιστεύει στα χρήματα.
β. Τα πάθη της φαντασίας
Η φαντασία τροφοδοτεί τα πάθη της οίησης, της φυσίωσης και της αλαζονείας. Τα πάθη της φαντασίας κατ’ εξοχήν υποκινούνται από το διάβολο, αφού η φαντασία είναι το μόνο σημείο που μπορεί να χρησιμοποιήσει για να υποδουλώσει τον άνθρωπο,όταν μάλιστα υπάρχει έλλειψη εξωτερικών ερεθισμάτων. Γι’ αυτό είναι πολύ δύσκολο ο άνθρωπος να καταλάβει τα πάθη που προέρχονται απ’ τη φαντασία, έστω κι’ αν είναι σε μεγάλο βαθμό παγιδευμένος απ’ αυτά. Είναι ευκολότερο ο κλέφτης, ο φονιάς, ο πόρνος ή ο γαστρίμαργος να παραδεχτούν το πάθος τους, παρά ο εγωϊστής, ο αλαζόνας και ο υπερήφανος· και αυτή είναι η ξεχωριστή νίκη του διαβόλου που παγιδεύει με τη φαντασία.
γ. Τα μεικτά.
Μεικτά πάθη είναι αυτά που προέρχονται από τη συνεργασία σωματικών αισθήσεων και της φαντασίας. Η ανθρωπαρέσκεια, που μπορεί να οδηγήσει στην απιστία. Η κενοδοξία, που κάνει τον άνθρωπο να θέλει να επαινείται ακόμη και για πράγματα που φανερώνουν νηπιώδες φρόνημα. Η υπερηφάνεια, που όταν αρχίσει να γεννιέται στον άνθρωπο, μπορεί να καταστρέψει όλα τα αγαθά έργα.

Μιά άλλη διαίρεση των παθών είναι τα αφανή, που υπάρχουν μέσα στον άνθρωπο, αλλά μπορεί μέχρις ενός σημείου να τα αποκρύψει και τα εμφανή (φανερά), που φαίνονται στις εξωτερικές εκδηλώσεις και δεν κρύβονται. Στα κρυμμένα πάθη είναι η κενοδοξία, η υπερηφάνεια, η οίηση και η υποκρισία ενώ στα φανερά, μαζί με πολλά άλλα, αριθμούνται η γαστριμαργία και η μέθη. Τα αφανή και τα φανερά γίνονται ιδιαίτερα αισθητά και επιτίθενται σαν θηρία στην περίοδο της νηστείας, που καταβάλλεται ιδιαίτερη προσπάθεια για χαλιναγώγησή τους.

Σε μια άλλη τέλος κατηγορία ανήκουν τα φαινομενικά «ασήμαντα και ελάχιστα» πάθη, που κυοφορούν όμως άλλα σοβαρότερα. Σ’ αυτά περιλαμβάνει ο Άγιος την ευτραπελία (αστειότητα), τη μωρολογία (λόγια ανόητα), τη βωμολοχία (αισχρολογία) και άλλα, που φανερώνουν ή γεννούν πολλά σοβαρότερα πάθη.

Δεν περνά τη «στενή και τεθλιμμένη πύλη» της κατά Χριστόν ζωής ο χριστιανός, που τον διακρίνουν «ευτραπελία και αστειότης» γιατί φέρνουν διάχυση και σκόρπισμα στη ψυχή, ή εκείνος που πέφτει στη μωρολογία, αφού είναι δείγμα υπερηφανείας, ούτε ο βωμολόχος και αισχρολόγος. Όποιος «όλον τον νόμον τηρήσει πταίσει δε εν ενί γέγονε πάντων ένοχος», αφού μέσα στην πνευματική ζωή δεν υπάρχουν μεσότοιχοι, στεγανά, αλλά οργανική σχέση και εξάρτηση. Έτσι καταλαβαίνουμε αυτό που γράφει στη μοναχή Ξένη ότι «η αργία είναι αμαρτία» αφού «θα δώσουμε λόγο για κάθε αργολογία».
ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ…