Και πάλι το θέμα της κτήσης και της χρήσης αγαθών από την Εκκλησία

Σήμερα τίθεται πάλι το θέμα της κτήσης και της χρήσης αγαθών. Όχι μόνο για τους κληρικούς αλλά και τους λαϊκούς. Διότι δεν έχουμε άλλο ευαγγέλιο για τους κληρικούς και άλλο για τους λαϊκούς.

Μπορεί δηλαδή ένας χριστιανός να είναι πλούσιος ; Ο πλούτος είναι κακό πράγμα ;

Πολλά πρόσωπα μέσα στην Αγία Γραφή και την Εκκλησία ήσαν πλούσιοι, βασιλιάδες, άρχοντες, ανώτατοι αξιωματούχοι και τιμώνται ως άγιοι. Τί γίνεται εδώ ;…

Κατά τη μαρξιστική αντίληψη ο πλούσιος είναι κακός ενώ ο φτωχός είναι καλός. Σύμφωνα με την ορθόδοξη θεώρηση , την πατερική αντίληψη ( βλ. Μ. Βασίλειος , Ι. Χρυσόστομος ) πλούσιος δεν είναι μόνο εκείνος που έχει πολλά αλλά κι εκείνος που επιθυμεί πολλά. Πλούσιος και φτωχός βρίσκονται στο ίδιο πνευματικό επίπεδο, δεν διαφέρουν σε τίποτε, διότι έχουν απολυτοποιήσει τα υλικά αγαθά είτε ως αντικείμενα είτε ως χρήματα. Έτσι οι μεν πλούσιοι εκμεταλλεύονται τους φτωχούς για να αποκτήσουν περισσότερα, οι δε φτωχοί ακονίζουν τα ξίφη τους για ν’ αρπάξουν τα πλούτη των πλουσίων και να τ’ απολαύσουν αυτοί. Ουδεμία διαφορά. Άρα δεν έχει σημασία η κτήση αλλά η χρήση.

Να έρθουμε τώρα στη διοίκηση της Εκκλησίας και τις μονές. Μπορεί, πρέπει η εκκλησία ως κοινότητα, ενορία, Μητρόπολη, Μονή να έχει περιουσία , να ασχολείται μ’ αυτή, να την αξιοποιεί, να την αυξάνει ; Τί μας λέει η ιστορία της Εκκλησίας ;

Είχαμε ασχοληθεί και σε προηγούμενο άρθρο με το θέμα, όμως επειδή ακούγονται κάποιες φωνές που προσπαθούν να τοποθετήσουν το θέμα εκκλησιολογικά , να το θέσουν δηλαδή σε θεολογική βάση, συμπληρωματικά θα θέλαμε να επανέλθουμε.

Η Εκκλησία είχε πάντοτε περιουσία και έχει από τους Αποστολικούς χρόνους μέχρι σήμερα. Με την περιουσία αυτή επιτελούσε το έργο της. Να θυμίσω τα καράβια του Αγίου Ιωάννου του Ελεήμονος , το φιλανθρωπικό έργο του Μ. Βασιλείου, του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, το Νοσοκομείο της Μονής Παντοκράτορος στην Κωνσταντινούπολη, την Μονή της Αγίας Φιλοθέης της Αθηναίας και τις άλλες μονές της Τουρκοκρατίας. Οι μονές λειτουργούσαν σύμφωνα με τα δεδομένα της εποχής τους. Ήταν δηλαδή και οι μονές πλούσιοι γαιοκτήμονες .Είχαν χωράφια και τα έσπερναν, είχαν και καλλιεργούσαν αμπελώνες, ελαιώνες, υλοτομία, είχαν νερόμυλους, διβάρια (εκμετάλλευση λιμνών), μελίσσια, κοπάδια ζώων, αγελάδες, αιγοπρόβατα, όρνιθες και ό,τι άλλο διέθεταν στην περιοχή τους. Όλα αυτά δεν ήσαν για την προσωπική απόλαυση των μοναχών αλλά για το κοινό καλό.

Ανέγερση και λειτουργία σχολείων ,ναών, φιλανθρωπία, ύδρευση- σε πόσες κρήνες δεν διαβάζουμε στην επιγραφή πως την κρήνη την έφτιαξε η τάδε Μονή…

Στα απομνημονεύματά του ο Μακρυγιάννης λέει πως τα μοναστήρια ήταν τα καταφύγια των αγωνιστών και ότι τους συντηρούσαν με τα εισοδήματά τους, γι’ αυτό και υφίσταντο την οργή των Τούρκων. Στα νεώτερα χρόνια δεν συνέβαιναν τα ίδια ;

Οι πρόσφυγες της Μ. Ασίας πού βρήκαν καταφύγιο και πού εγκαταστάθηκαν ; Δεν έδωσαν οι Μονές τα κτήματά τους ; Σε πόσα βιβλία ιστορικά διαφόρων Μονών δεν διαβάζουμε ότι για μεγάλο χρονικό διάστημα η τάδε Μονή φιλοξενούσε πρόσφυγες, έτρωγαν, έπιναν, κοιμούνταν στο μοναστήρι ; Κατόπιν γινόταν η μεταβίβαση των κτημάτων για να φτιάξουν το χωριό τους, να εγκατασταθούν και να καλλιεργούν τα κτήματά τους.

Ποιος μεριμνούσε για όλες αυτές τις ασχολίες των μονών, δεν ήταν οι μοναχοί ; Οι νέοι μοναχοί ήταν κυρίως στα μετόχια για τις καλλιέργειες και την εκτροφή των ζώων. Φυσικά μίσθωναν και εργάτες ανάλογα με την εποχή και τον φόρτο εργασίας. Δηλαδή ,θα πει κάποιος ,παραμελούσαν τα μοναχικά τους καθήκοντα, αφού μοναχός σημαίνει κελί, ναός, ακολουθίες ; Στην ουσία δεν τα παραμελούσαν, τα αντικαθιστούσαν με τη νοερά προσευχή και κοπίαζαν περισσότερο γιατί , μετά τον κόπο των γεωργικών εργασιών την ημέρα , το βράδυ έπρεπε να κάνουν και τον μοναχικό τους κανόνα.

Είναι χαρακτηριστικό το περιστατικό από τη ζωή του Αγίου Νεκταρίου. Κάποια μοναχή στο μοναστήρι της Αγίας Τριάδας στην Αίγινα παραπονιόταν, όταν έλεγε τους λογισμούς της στον Άγιο, ότι δεν πάει συχνά στην εκκλησία, διότι τον περισσότερο καιρό είναι έξω από την Μονή , γιατί βόσκει τα ζώα. Αποκλείεται της απαντούσε ο Άγιος, εγώ κάθε φορά που θυμιατίζω σε βλέπω στο στασίδι σου. Έχουμε και μια άλλη περίπτωση που ο ιερέας όταν θύμιαζε στο μοναστήρι δεν θυμιάτισε κάποιο μοναχό κι όταν ο μοναχός του παραπονέθηκε ο ιερέας απάντησε με συγχωρείς δεν σε είδα. Παρατήρησε δε κάποιος άλλος μοναχός στον παραπονούμενο : Μήπως , αδελφέ , δεν ήσουν στον ναό ; Μήπως ο νους σου ήταν έξω ;

Τι σημαίνει αυτό ; Κάποιος μπορεί να είναι έξω απ’ τον ναό σε δουλειές και ο νους του, η καρδιά του να είναι στον ναό, στην ακολουθία που γίνεται. Κάποιος δε άλλος να είναι μέσα στον ναό και ο νους του να ταξιδεύει.

Με τις γεωργικές, κτηνοτροφικές και άλλες ασχολίες οι μοναχοί διακονούσαν τον άνθρωπο. Όμως σήμερα αν οι μοναχοί βοσκούσαν πρόβατα, αγελάδες , έσπερναν χωράφια με τα άλογα μάλιστα ή με τα βόδια, καλλιεργούσαν παραδοσιακά αμπελώνες και ελαιώνες, ψάρευαν με τις βάρκες με τα κουπιά, ταξίδευαν με τα πόδια ή με ζώα θα ήσαν αποδεκτοί ;

Σήμερα ο κόσμος άλλαξε. Οι γεωργικές και κτηνοτροφικές καλλιέργειες μπορεί να μην αποδίδουν τόσο. Ή και αν ακόμη είχαν σύγχρονες κτηνοτροφικές μονάδες και γεωργικές καλλιέργειες και έπαιρναν και τις επιδοτήσεις, όπως υπάρχουν μονές που το κάνουν, είναι επιχειρηματίες ; Εκείνοι οι παλιοί μοναχοί τι ήσαν για την εποχή τους ; Όταν η μονή είχε νερόμυλο, έναν ή και περισσότερους, δεν ήταν αυτό επιχείρηση ; Δεν θα ήταν αλευροβιομήχανοι ; Στους μύλους των μονών , πρέπει να ειπούμε, δεν άλεθαν μόνο οι μονές τα σιτάρια τους αλλά και κάτοικοι των γύρω χωριών . Εξάλλου γι’ αυτό η μονή είχε φτιάξει τον μύλο για να ικανοποιήσει την ανάγκη εξυπηρέτησης της περιοχής που δεν είχε μύλο. Φυσικά όσοι άλεθαν έδιναν μια ποσότητα από το άλεσμα για τη λειτουργία του μύλου, το λεγόμενο ξάι, όπως γινόταν και με τους υπόλοιπους μύλους των ιδιωτών.

Αν σήμερα οι μονές αξιοποιούν την περιουσία τους σε επιχειρήσεις , συμμετέχουν βάζοντας κάποιο κεφάλαιο και αποκομίζουν κάποιο κέρδος, σημαίνει πως οι μοναχοί είναι επιχειρηματίες ; Σημαίνει πως παραμελούν τα μοναχικά τους καθήκοντα ; Δεν μπορούν να αναθέσουν τα οικονομικά τους σε έμπειρους λαϊκούς, έμπιστους ανθρώπους τους, να διεκπεραιώνουν τις οικονομικές τους υποθέσεις και αυτοί αμέριμνοι να ασχολούνται με τα πνευματικά τους , με τη συγγραφή βιβλίων, έκδοση περιοδικών, οργάνωση συνεδρίων, φιλανθρωπία, εξομολόγηση, συμβουλευτική των επισκεπτών, αναστήλωση και συντήρηση των μονών ; Πού είναι το κακό, πού είναι η αμαρτία η οποία θα επισύρει και ποινές ακόμη ;

Το θέμα αυτό της ιδιοκτησίας είχε παρουσιαστεί και στην Εκκλησία της Ρωσίας παλαιότερα και είχε ασχοληθεί σε διδακτορική διατριβή στη Θεολογική Σχολή Αθηνών ο π. Βασίλειος Γκρόλυμουντ με τον βίο του Οσίου Νείλου Σόρσκυ ( έκδοση Πουρνάρα. Έχει εξαντληθεί). Ο π. Βασίλειος σήμερα ευρίσκεται στην Κολωνία της Γερμανίας και είναι κληρικός του Πατριαρχείου Σερβίας.

Το θέμα αυτό λοιπόν είναι σοβαρό και πρέπει να προσεχτεί, διότι έχει πολλές παραμέτρους και μπορεί η τυχόν λανθασμένη αντιμετώπισή του να αποβεί καταστρεπτική για την Εκκλησία. Πολλοί κληρικοί σήμερα έχουν τρομοκρατηθεί από την τεράστια επίδραση των ΜΜΕ στο λαό, σε σημείο που δεν τολμούν να μιλήσουν, μήπως τους πιάσουν στο στόμα τους οι δημοσιογράφοι κι αλλίμονό τους . Ελάχιστοι εκφράζονται θετικά , οι περισσότεροι αρνητικά και κάποιοι άλλοι έχουν σύγχυση.

Πρώτα πρώτα αν το κράτος δεσμεύσει την εκκλησιαστική περιουσία ή δεν επιτρέψει την αξιοποίησή της από την Εκκλησία και κατόπιν γίνει χωρισμός Εκκλησίας – Κράτους , πώς η Εκκλησία θα μισθοδοτεί τους κληρικούς της ; Αφήνω τη φιλανθρωπία, ψάλτες, νεωκόρους, ρεύμα, συντήρηση και ανέγερση ναών . Πόσοι κληρικοί θα αποσχηματιστούν και θα τραπούν προς αναζήτηση εργασίας ; Βεβαίως εμείς ως πιστοί εμπιστευόμαστε τον εαυτό μας στον Θεό, θα ειπεί κάποιος. Συμφωνώ, υπάρχει όμως και το αλλά . Για κοιτάξτε τι συμβαίνει με άλλες αυτοκέφαλες Εκκλησίες, που οι κληρικοί τους δεν είναι δημόσιοι υπάλληλοι και τους μισθοδοτούν οι Εκκλησίες ; Δεν αξιοποιούν την περιουσία τους ; Δεν αγωνίζονται να τη διαφυλάξουν και να την προφυλάξουν από καταπατήσεις κα αρπαγές ; Για κοιτάξτε τί συμβαίνει με τα Ορθόδοξα Πατριαρχεία, παλαιά και νεότερα ; Η Εκκλησία της Κύπρου – κοντινό μας χαρακτηριστικό παράδειγμα – η οποία μισθοδοτεί τους κληρικούς της, έχει επιχειρήσεις , εργοστάσια ξενοδοχεία, μετοχές σε Τράπεζες, είναι φυσιολογικό. Πώς θα βρει τόσα χρήματα ; Κι αν ακόμη δεν γίνει χωρισμός Εκκλησίας – Κράτους , είναι άσχημο η Εκκλησία να έχει οικονομική αυτοτέλεια να επιτελεί το έργο της ;

Μήπως η υπόθεση της Μονής Βατοπαιδίου είναι η πρόφαση για να αφαιρεθεί η περιουσία από την Εκκλησία, Μητροπόλεις και Μονές ;

Δεύτερον, σήμερα παρουσιάζεται μια παγκόσμια οικονομική κρίση, τεχνητή νομίζω, δεν είμαι ειδικός .Παράλληλα γίνεται μια προσπάθεια , διεθνώς, συγκέντρωσης και ελέγχου της οικονομίας . Ξένοι επενδυτές διεισδύουν σε Τράπεζες και σε μεγάλες επιχειρήσεις με απώτερο σκοπό τον απόλυτο έλεγχό τους. Μήπως όταν η Εκκλησία αναπτύσσεται οικονομικά αποτελεί εμπόδιο στο έργο τους ; Γι’ αυτό και πρέπει να πολεμηθεί, ώστε να σταματήσει ; Να μην τολμά καν να σηκώνει κεφάλι, να μην επηρεάζει τους πιστούς ,να μην αισθάνονται οι πιστοί καμιά σχέση και εξάρτηση από τη Εκκλησία, αφού δεν θα μπορεί να τους συμπαρασταθεί ; Από την άλλη μεριά, δεν θα κατηγορείται ότι δεν ασκεί φιλανθρωπία, όπως υποχρεούται ; Όπως και σήμερα παρουσιάζεται η Εκκλησία ότι έχει τεράστια περιουσία και δεν βοηθάει στη λύση κοινωνικών προβλημάτων .Κανένας όμως δεν κάνει λόγο για την πολλαπλάσια ακίνητη γεωργική και αστική περιουσία του Κράτους, που παραμένει αναξιοποίητη. Πόσες κρατικές γεωργικές εκτάσεις ερημώνονται ή πόσα αστικά ακίνητα παραμένουν αναξιοποίητα , τα οποία κάποια μέρα ίσως καταρρεύσουν ; Ενώ τα εκκλησιαστικά αστικά ακίνητα αξιοποιούνται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο , πολλά δε από αυτά αποτελούν κοσμήματα στις πόλεις όπου ευρίσκονται.

Ας δεχτούμε πως οι μονές δεν πρέπει να έχουν περιουσία. Πως θα ζουν οι μοναχοί ; Πως θα γίνεται η συντήρηση της μονής ; Πως η φιλανθρωπία ; Να αποπέμπονται όσοι ζητούν βοήθεια με το « να σε ελεήσει ο Θεός » ; Πού θα βρουν εκείνο το πιάτο το φαΐ που θα σου προσφέρουν ; Τα σεντόνια, τις πετσέτες , τις κουβέρτες για τη διαμονή σου ; Πως θα πλυθούν αυτά ; Εκείνα τα ωραία δώρα που σας δίνουν κύριοι Αξιωματούχοι της Εκκλησίας και της Πολιτείας, στις επισκέψεις σας, τα οποία στολίζουν τα γραφεία ή τα σαλόνια και τα οποία με καύχηση επιδεικνύετε , πού θα τα βρουν ; Βλέπετε πόσα πράγματα πρέπει να σκεπτόμαστε και ύστερα να μιλάμε ; Γι ‘ αυτό, Σεβασμιότατοι και σεβαστοί πατέρες των Μονών φροντίστε να αξιοποιήσετε κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις περιουσίες που διαχειρίζεστε , ώστε η Εκκλησία να είναι κατά το δυνατόν ανεξάρτητη οικονομικά και να επιτελεί απρόσκοπτα το έργο της.