Υπόμνημα π. Αρσενίου στην Εξεταστική Επιτροπή (2ο μέρος) – Τα χρήματα των ανταλλαγών

Διαβάστε το δεύτερο μέρος του Υπομνήματος που κατέθεσε ο μοναχός Αρσένιος στην Εξεταστική Επιτροπή. Μάθετε πώς ανέλαβε η αδελφότητα την επάνδρωση του Βατοπαιδίου, πόσο μεγάλο έργο κλήθηκε να επιτελέσει και τι θα έκανε με τα χρήματα των ανταλλαγών.

Γ. Μερικά χρήσιμα στοιχεία για την Ιερά Μονή Βατοπαιδίου, την Λίμνη Βιστωνίδα και το πρόσωπό μου

Ι. Έχω γεννηθεί στην Αμπελιά Σουλίου Θεσπρωτίας την 25/2/1961.
Τα πρώτα εγκύκλια γράμματα έμαθα στην ΄Ηπειρο. Συνέχισα τις γυμνασιακές σπουδές μου στον Πειραιά, φιλοξενούμενος από τον αδελφό μου, φοίτησα δε από το 1980 έως το 1982 στη Νομική Σχολή του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Κομοτηνής.
Διέκοψα τις σπουδές μου διότι είχα έντονες πνευματικές ανησυχίες που με οδήγησαν στο μοναχισμό και τον Ιούνιο του έτους 1982 εντάχθηκα στην αδελφότητα του Γέροντα Ιωσήφ, που τότε ασκήτευε στην Ιερά Μονή Κουτλουμουσίου και μετά στη Νέα Σκήτη.
Το έτος 1990, η Ιερά Μονή Βατοπαιδίου είχε κατά κυριολεξία καταρρεύσει από πλευράς έλλειψης ανθρωπίνου δυναμικού και από πλευράς κτιριολογικής και τότε το Σεπτό Οικουμενικό Πατριαρχείο αποφάσισε την επάνδρωσή της από την αδελφότητα που συνέχιζε την παράδοση του Γέροντα Ιωσήφ του Σπηλαιότη, συνώνυμο του Γέροντα Ιωσήφ, που αποτελείτο τότε από 18 νέους μοναχούς.
Όσοι έχουν και την ελάχιστη σχέση με το Αγιον Όρος γνωρίζουν πολύ καλά το μέγεθος της πνευματικότητας του ασκητού ιδρυτού της αδελφότητάς μας.
Κατά τη διάρκεια της μοναχικής μου διακονίας,… μου είχαν ανατεθεί διάφορα διακονήματα στον τομέα των εσωτερικών αναγκών της Μονής, με τα οποία ασχολήθηκα κατά τα 10 πρώτα χρόνια της παραμονής μου στο Αγιον Όρος. Το έτος 1992 μου ανατέθηκε να μετέχω ως μέλος της Γεροντίας της Μονής και άρχισα να ασχολούμαι με τα διοικητικά της. Δεν εξερχόμουν στον κόσμο για 18 χρόνια, παρά ελάχιστες φορές για λόγους υγείας. Το έτος 2000 ασθένησα σοβαρά και νοσηλεύθηκα στο Νοσοκομείο Παπανικολάου. Επανήλθα στην Ιερά Μονή, όπου, για την αποκατάσταση της υγείας μου, είχα απαλλαγεί από τα διακονήματα. Αργότερα μου ανατέθηκε να ασχοληθώ με το φάκελο της λίμνης Βιστωνίδας.

ΙΙ. Η Ιερά Μεγίστη Μονή Βατοπαιδίου έγινε κοινόβιο το 1990, όταν επανδρώθηκε, κατά τα πιο πάνω, από την αδελφότητα 18 νέων μοναχών, μεταξύ των οποίων και εγώ. Η Ιερά Μονή είχε τότε μικρό αριθμό υπερηλίκων μοναχών, τους οποίους αναλάβαμε να γηροκομήσουμε.
Το κτιριακό συγκρότημα της Μονής έχει επιφάνεια 35.000 περίπου τ.μ., χρονολογούμενο από τον 10ο αιώνα, ενώ άλλα 30.000 περίπου τ.μ. είναι οι Ιερές Σκήτες και τα Κελιά (μεμονωμένα ασκητήρια), τα οποία επίσης ανήκουν στην Ιερά Μονή. Τα περισσότερα από τα κτίσματα αυτά ήταν ασυντήρητα, ερειπωμένα και κάποια υπό κατάρρευση. Υπήρχαν επίσης ανεκτίμητης πολιτιστικής και ιστορικής αξίας κειμήλια, χειρόγραφα, παλαίτυπα βιβλία, ιστορικά έγγραφα, εικόνες κ.λ.π., των οποίων επίσης αναλάβαμε τη συντήρηση, φύλαξη και διάσωση.
Το έργο της αδελφότητας ήταν εξαιρετικά δυσχερές, καταφέραμε όμως στο διάστημα των τελευταίων 18 ετών να αποδώσουμε στην Ιερά Μονή την παλαιά της αίγλη και να διαφυλάξουμε και επεκτείνουμε το πνευματικό και πολιτιστικό της έργο. Ενδεικτικά σημειώνω:
1. Την ιεραποστολική και φιλανθρωπική δραστηριότητα της αδελφότητας, η οποία διαθέτει περίπου 2.000.000 ευρώ για υποτροφίες, βοήθεια σε φτωχές οικογένειες, αρρώστους και φυλακισμένους, κατασκηνώσεις και ιδρύματα, εκκλησιαστικούς οργανισμούς στην Ελλάδα, Κύπρο, Ρωσία, Σερβία, Αφρική και σε μοναστήρια και εκκλησιαστικούς οργανισμούς στην Αμερική και σε πολλές επαρχίες του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
2. Την αναστήλωση των 35.000 τ.μ. του κτιριακού συγκροτήματος, η οποία έχει προχωρήσει κατά το μεγαλύτερο μέρος της, όπως και η αναστήλωση των Σκητών του Αγίου Δημητρίου, Αγίου Ανδρέα, των Κελιών και τη διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου της Μονής.
Όλα αυτά εκτίθενται αναλυτικά στο «υπόμνημα περί των εν εξελίξει σωστικών αναστηλωτικών έργων στο μνημειακό κτιριακό συγκρότημα και τα εξαρτήματα της Ιεράς Μονής Βατοπαιδίου Αγίου Όρους» του επίκουρου καθηγητή του Πανεπιστημίου Πατρών, αρχιτέκτονα – αναστηλωτή, κ. Πέτρου Κουφόπουλου.
Ενδεικτικά παραθέτω από το εν λόγω υπόμνημα τα εξής:
«Σχεδόν αμέσως μετά την κοινοβιοποίησή της η Μονή Βατοπαιδίου συμβουλεύθηκε ειδικούς επιστήμονες που την κατεύθυναν προς την εκπόνηση μελετών υποδομής, που θα επέτρεπαν τη σαφέστερη γνώση και αποτίμηση της κατάστασης και του δυναμικού του μοναδικής αξίας κτιριακού της αποθέματος… Στα πλαίσια αυτά εκπονήθηκε η πρώτη εκτεταμένη αποτύπωση και καταγραφή της κατάστασης του αχανούς, εγκαταλελειμμένου επί δεκαετίες και ημιερειπωμένου συγκροτήματος (συνολικής επιφάνειας 35.000 τ.μ., από τα οποία το 1/4 είναι τα κτίρια εκτός των τειχών). Αυτή απετέλεσε στη συνέχεια τη βάση για την εκπόνηση ενός ρυθμιστικού – χωροτακτικού σχεδίου (1992-1993), που περιελάμβανε και τον προγραμματισμό των έργων για τις επόμενες δύο δεκαετίες.
Εκτοτε η Μονή έχει προχωρήσει στην υλοποίηση σημαντικού τμήματος του χωροτακτικού σχεδίου της με ελάχιστες αποκλίσεις και αναθεωρήσεις. Προηγήθηκαν οι σωστικές επεμβάσεις σε ετοιμόρροπα τμήματα κτιρίων, επισκευές στεγών και επείγουσες εργασίες στις στέγες και όψεις του Καθολικού. Ακολούθησαν η αναστήλωση της Ανατολικής Πτέρυγας του 1815, της Δυτικής Πτέρυγας του 1890 και του Πύργου του Προδρόμου πάνω από τη Βυζαντινή Πύλη της Μονής. Σε τρεις διαδοχικές φάσεις πραγματοποιήθηκαν οι εργασίες στο κεντρικό τμήμα της βόρειας πτέρυγας διασφαλίζοντας με υποδειγματικό τρόπο τη διαφύλαξη και επανέκθεση των κειμηλίων της και τη δημιουργία σύγχρονης βιβλιοθήκης εντύπων που ολοκληρώνεται στο τέλος του τρέχοντος έτους. Πρόσφατα ολοκληρώθηκε η αποκατάσταση του Σκευοφυλακίου του 16ου αιώνα και η μετατροπή του σε έκθεση των Βυζαντινών κειμηλίων της Μονής και του βαγεναρείου. Παράλληλα επεκτάθηκαν οι αναστηλωτικές και άλλες κατασκευαστικές δραστηριότητες και εκτός των τειχών του κεντρικού μοναστηριακού συγκροτήματος για την εξασφάλιση υποδομών όπως: οδοποιίας, υπόγειων καναλιών δικτύων, δεξαμενών και ταμιευτηρίων νερών, ηλεκτροδότησης, οχημάτων, αγροτικής παραγωγής και αλιείας, ελαιοτριβείου, ξυλουργείου, μηχανουργείου, αποθηκών, καθώς και κτιρίων για τη στέγαση των δημοσίων υπηρεσιών (Αστυνομία, Λιμενικό Σώμα, Τελωνείο, Αρχαιολογική Υπηρεσία) κ.λ.π. Για τα παραπάνω έργα η Ιερά Μονή Βατοπαιδίου έχει δαπανήσει μέχρι σήμερα περίπου 45.000.000 €.
Ακόμη είχε προεκτιμηθεί ότι μετά το πέρας του κύκλου αναστηλώσεων και επανάχρησης των κτισμάτων της, η Μονή Βατοπαιδίου θα είχε τη δυνατότητα στέγασης 150 μοναχών, ταυτόχρονης φιλοξενίας 170 επισκεπτών ημερησίων και απασχόλησης μέχρι 140 μόνιμων εργατοτεχνιτών. Αξίζει να σημειωθεί ότι το έτος 1992 η Μονή υποδέχθηκε 3.026 επισκέπτες που σταδιακά αυξάνονταν και διαψεύδοντας κάθε αρχική πρόβλεψη οι διανυκτερεύσεις επισκεπτών ξεπέρασαν τις 25.000 ετησίως.
Η υψηλή ποιότητα των αναστηλωτικών εργασιών που διεκπεραιώνει η Τεχνική Υπηρεσία της Μονής Βατοπαιδίου έχει διακριθεί και κατ’ επανάληψιν επαινεθεί. Αυτή υλοποιεί τα έργα με αυτεπιστασία, με την επιστημονική καθοδήγηση τεχνικών συμβούλων, την έγκριση και επίβλεψη του ΚΕΔΑΚ και με την καθημερινή μέριμνα των μοναχών – διπλωματούχων μηχανικών. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι προϋπολογισμοί των έργων να μειώνονται κατά 20% περίπου, διότι δεν επιβαρύνονται με εργολαβικό όφελος, και να εξασφαλίζεται ποιότητα εκτέλεσης του έργου από το εξειδικευμένο μόνιμο προσωπικό της Μονής που παρέχει άριστη τεχνικά εργασία. Το Βατοπαίδι με υποδειγματικό τρόπο ενθαρρύνει και χρηματοδοτεί εξ ιδίων πόρων την αρχαιολογική τεκμηρίωση των ευρημάτων που προκύπτουν κατά τη διάρκεια των έργων αναστήλωσης, συμβάλλοντας ουσιαστικά στην επιστημονική γνώση για την Αγιορειτική Αρχιτεκτονική. Βρίσκεται σε συνεχή και στενή συνεργασία με την Αρχαιολογική Υπηρεσία (10η ΕΒΑ) που στα περισσότερα έργα καλείται να πραγματοποιήσει αρχαιολογική έρευνα και ανασκαφές στα θεμέλια των κτιρίων, αλλά και αναστηλωτικό έργο όπως στο βυζαντινό κωδωνοστάσιο της Μονής. Αποτέλεσμα αυτής της μεθοδικής επιστημονικής και προσεκτικής μεταχείρισης των μνημείων είναι η εφετεινή πανευρωπαϊκή διάκριση (έπαινος της Europa Nostra) για την υποδειγματική αποκατάσταση του ιστορικού σκευοφυλακίου και τη μετατροπή του σε μουσείο.
Σήμερα ένας σημαντικός αριθμός έργων βρίσκεται σε εξέλιξη και ορισμένα από αυτά είναι σε φάση ολοκλήρωσης. Από αυτά έξι χρηματοδοτούνται από το 3ο Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης (ΚΠΣ) της ΕΕ, και για τα οποία υπάρχει συμβατική υποχρέωση να ολοκληρωθούν μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους. Αυτά παρακολουθούνται από την ΕΕ ως προς το χρονοδιάγραμμα και το κόστος (monitoring) και εάν δεν ολοκληρωθούν εγκαίρως κινδυνεύουν να απενταχθούν με δυσάρεστες συνέπειες για το Ελληνικό Δημόσιο και τη Μονή. Τα έργα αυτά έχουν συνολικό προϋπολογισμό ύψους 8.663.316 € …».
3. Την παροχή δωρεάν φιλοξενίας και σίτισης 25.000 περίπου επισκεπτών κατ’ έτος και των 150 εργατών.
4. Την έκδοση ψυχωφελών κειμένων, θεολογικών και επιστημονικών συγγραμμάτων, τη διοργάνωση διορθοδόξων θεολογικών συνεδρίων για την προβολή της ορθόδοξης παράδοσης και την έκδοση των πρακτικών τους.
5. Στα άμεσα σχέδια της Ιεράς Μονής ήταν:
α) Η ίδρυση γηροκομείου στη Λεμεσό Κύπρου, προϋπολογισμού 5.000.000 ευρώ.
β) Η ίδρυση Κέντρου Απεξάρτησης από τα Ναρκωτικά, σε συνεργασία με τον Σεβασμιότατο Μητροπολίτη Μεσογαίας και Λαυρεωτικής κ. Νικόλαο.
γ) Η συντήρηση και επέκταση της Αθωνιάδας Ακαδημίας, ως ιστορικό μνημείο και ψηφιακή βιβλιοθήκη γα τη διαφύλαξη δευτερογενών κειμηλίων και
δ) Η εκπλήρωση των σκοπών του κοινωφελούς ιδρύματος με την επωνυμία «ΓΡΗΓΟΡΕΙΟ ΦΙΛΑΝΘΡΩΠΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ» και τον τίτλο «ΑΓΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΠΑΛΑΜΑΣ» (σημειώνεται ότι ο Αγιος Γρηγόριος Παλαμάς εκάρη μοναχός στην Ιερά Μονή Βατοπαιδίου). Το ίδρυμα συνεστήθη με την υπ’ αριθμ. 11816/22-5-2007 πράξη της συμβολαιογράφου Αθηνών Παρασκευής Θεοδωράκου, όπως αυτή τροποποιήθηκε και συμπληρώθηκε με την υπ’ αριθμ. 12056/22-1-2008 πράξη της ίδιας συμβολαιογράφου και απεστάλη μέσω του Υπουργείου Υγείας στη Νομοπαρασκευαστική Επιτροπή, προκειμένου να επικυρωθεί με νόμο. Δυστυχώς όμως ο δημοσιογραφικός θόρυβος δεν επέτρεψε να ολοκληρωθεί η διαδικασία ιδρύσεως.
Μεταξύ των πρώτων κοινωφελών δράσεων, στις οποίες σκόπευε η Ιερά Μονή να προβεί δια του ιδρύματος, ήταν η ίδρυση Κέντρου Αποκατάστασης Αναπήρων (στην Ελλάδα δεν υπάρχει κάτι αντίστοιχο), προϋπολογισμού 40.000.000 ευρώ και το οποίο επρόκειτο να εγκατασταθεί στο ακίνητο του Γραμματικού.

Συνεχίζεται…

Σχετικά άρθρα: Υπόμνημα π. Αρσενίου στην Εξεταστική Επιτροπή – μέρος 1ο: Υπόμνημα, παρανομία ή όχι;